Sumer

Absoluti Johreszahle us em früeie Alterdum si notorisch ungenau. Johreszahle in däm Artikel si Richtlinie und sötte nid z ärnscht gnoh wärde: Für s dritte und zweite Johrduusig vor dr Ziitwändi gits verschideni Standard-Chronologie, wo aber um Johrzähnt von enander abwiiche.

Sumer und si Blatz im "fruchtbare Halbmond"

Sumer isch es Land in dr Antike gsi, wo im Südoschde vo Mesopotamie zwüschem Euphrat und em Tigris glägen isch. Si Kultur het ä groosse Iifluss uf alli mesopotamische Kulture gha, wo sich noch ihm entwicklet hai.

Etimologii

Dr Name Sumer chunnt vom akkadische Šumeru. D Sumerer sälber hai em ki-en-gir gsait und sich sälber sag-giga, wo 'Lüt mit schwarze Chöpf' bedütet. D Bible het s Wort Schinar bruucht, d Ägypter Sngr und d Hethiter Šanhar(a).

Bolitischi Organisation

D Schdadtschdaate vo Sumer

S Land isch in Schdadtschdaate iideilt gsi, dr eltischt drvo isch Ur gsi. Anderi Schdedt si Nippur, Lagasch und Uruk gsi. D Schdedt si vo Schdadtfürschte, Lugal (groosse Ma) gregiert worden. Dr Lugal isch au dr högscht Brieschder und dr Tämpel isch s bolitische, religiöse und wirtschaftlige Zentrum vo dr Schdadt gsi.

Mythologii und Religion

Die eltischt sumerischi Trinität het us em Enlil, Anu und Enki beschdande. S het au ä Sunnegott, dr Utu, gä, ä Mondgott Nanna und ä Liebesgöttin, d Inanna.

D Sumerer hai sich ihri Vorgschicht mit Mythen erklärt. Ein isch dä vo dr Schdifdig vom Opfer gsi, wo verzellt wie dr König Lugalbanda chrank worden isch und siini Kamerade ihn in erä Höhli glo hai für zum schdärbe, aber er het zue de Götter bätet und isch widr gsund worde. Denn het er s Füürmache erfunde und wil er kei Ässe meh gha het, het er ä Falle gschdellt und e baar Dier gfange. Er het aber nit gwüsst was mache mit enä (schiinbar hai d Mensche urschbrünglig kei Fleisch gässe), aber ä Gott het em im ä Draum erklärt, wie mä Fleisch zum ässe barat macht. Zum Dank het er d Götter Enlil, Anu, Enki und Ninhursag iiglade und ihne s beschde Fleisch z ässe gä.

Materielli Kultur

D Gebäud si us Ziegel baut worde. D Sumerer hai s Gwölb erfunde und die erschte Monumentalbaute errichtet, under ihne d Zikkurat, wo Mesopotamie berüehmt isch drfür. Sie hai bildhaueret, zerscht nume chliine Schdatue, schböter aber au grösseri, wie d Dame vo Warka. Sie hai s Rad erfunde, und Huusdier as Zugdier bruucht. Wohrschiinlig het s au Schdroosse ge für ihri Charre.

Geischtigi Errungeschafte

D Sumerer hai d Keilschrift erfunde, wo denn schbööter vo andere mesopotamische Völker bruucht worden isch für zum s semitische Akkadisch z schriibe. Aber au d Hethiter hai d Keilschrift ihrere Schbrooch abasst. Akkadisch isch im zweite Johrduusig zur lingua franca vom Middlere Oschde worde, und au im Verchehr mit Völker wie de Ägypter isch es in Keilschrift gschriibe worde, wie mä vo dr internationale Korreschbondänz wo d Grooskönig vo dr schboote Bronzeziit under sich gfüehrt hai, weiss. D Sumerer hai au d Mathematik entwicklet und d Aschtronomii und hai dr Merkur und anderi Blanete kennt.

Gschicht

Mä weiss nid, vo wo d Sumerer cho si. S einzige wo sicher isch, isch ass si nid e semitische Schbrooch gschwätzt hai und ass si sich im Südweschte vo Mesopotamie niiderglo hai.

D Gschicht vo Südmesopotamie deilt me in Periode ii. (Alli Johreszahle in dr Lischte si vor dr Ziitwändi.)

• D Ubaid Ziit: 5300-4100 (Neuschdeiziit bis Chupferziit)
• D Uruk Ziit: 4100-2900 (Schbooti Chupferziit bis Früechi Bronzeziit)
  • Uruk XIV-V 4100-3300
  • Uruk IV 3300-3000
  • Uruk III = Jemdet Nasr Ziit 3000-2900
• Die früechi dynastischi Ziit (Früechi Bronzeziit II-IV)
  • früechi dynastischi Ziit I 2900-2800
  • früechi dynastischi Ziit II 2800-2600 (Gilgamesch)
  • früechi dynastischi Ziit IIIa 2600-2500
  • früechi dynastischi Ziit IIIb 2500-2334
• D Lagash Dynaschtii 2550-2380
• D Akkad Dynaschtii 2450-2250 (Sargon)
• D Gutäer Ziit 2250-2150 (Früechi Bronzeziit IV)
• D Ur III Periode 2150-2000

Quelle

• dtv-Atlas zur Weltgeschichte, Deutscher Taschenbuch Verlag, München 1970, S.26-27