Prokaryote

Schematischi Daarstellig vom ene prokaryotische äizällige Lääbewääse.
(D Daarstellig vom Flagellum isch nit realistisch. D Flagelle vo Prokaryote häi d Form vo Spiraale.)

D Prokaryote (Prokaryota), mä säit ene au Prokaryonte (Prokaryonta), si zellulääri Lääbewääse, wo kä Zellkärn häi. Iire Zälletüp wird as Protocyte bezäichnet. Bakterie und Archäe si Prokaryote. D Prokaryote bilde kä biologischs Taxon.

Dr Naame bezieht sich druf, ass si kä Chärn häi (altgriechisch πρό pró „vor“, „vorhär“; κάρυον káryon „Nuss“ oder „Chärn“). D Bezäichnig Prokarya wird sältener verwändet; d Bezäichnig Monera isch veraltet.

D Iidäilig vo Lääbewääse in Prokaryote und Öikaryote isch zum erste Mol vom Edouard Chatton für Protiste gmacht und 1925 veröffentligt worde. Die nöijeri Iidäilig vo de zellulääre Lääbewääse in drei Domääne entspricht dr Ufdäilig vo de Prokaryote in zwei Domääne: Bakterie und Archäe. Die dritti Domääne si d Öikaryote.

Underschiid zu de Öikaryote

DNA

Vergliich von ere öikaryotische (linggs) mit ere prokaryotische (rächts) Zälle. Dr prokaryotische Zälle feele e Zällchärn, wo dur e Membrane abgränzt isch und e baar anderi Organelle, wo nume bi de Öikaryote vorchömme.

D Öikaryote häi in iire Zälle (Eucyte) en „ächte“ Zällchärn, wo dur e Dobbelmembraane vom Zytoplasma um en ume abgränzt isch, und in däm Chärn befindet sich d DNA, wo in Chromosome organisiert isch. In prokaryotische Zälle (Protocyte) befindet sich d DNA hinggege frei im Zytoplasma.

• Mäistens bestoot d DNA vo de Prokaryote us eme äinzelne, dobbelsträngige Moleküül, wo dicht strukturiert und in sich gschlossene isch, also käini Zipfel het. Es wird as Bakteriechromosom bezäichnet. S DNA-Moleküül befindet sich im ene chliine Beriich, wo me doorum au as Kärnekwiwalänt oder Nucleoid bezäichnet. Die DNA isch nit mit Histonproteine assoziiert, wie das bi dr DNA vo de Chromosome in öikaryotische Organisme dr Fall isch. Bi Escherichia coli und andere Bakterie, wo mä undersuecht het, isch dr DNA-Dobbelstrang en öbbe 1 mm langs Molekööl, wo in sich gschlosse isch. Mä reedet doorum von ere Ring-DNA.
• Es git aber au Prokaryote wie d Borrelie, wo lineari DNA-Dobbelsträng häi, also mit zwäi Zipfel.
• Bi mängge Bakterie chömme au no chliineri dobbelsträngigi, gschlossngi oder lineari DNA-Moleküül vor, wo as Plasmide bezäichnet wärden.

Au d Polymerase befinde sich frei im Zytoplasma. Bi dr Proteinbiosynthese finde d Dranskripzioon und d Dranslazioon im Zytoplasma statt.

Ribosome

D Prokaryote häi im Vergliich zu de Öikaryote chliineri Ribosome: 70 S-Ribosome (bi Öikaryote: 80 S-Ribosome).

Organelle

In de Prokaryote het s im Geegesatz zu dr Öikaryote käni Organelle, wo dur Membraan abgränzt si, wie Plastide, Chloroplaste und Mitochondrie, und au käini Dictyosome, Zentriole und mitotischi Spindle. Si häi au käni Wakuole und kä endoplasmatischs Retikulum.

Gröössi und Komplexidäät

D Gröössi vo de Prokaryote (bi de lenglige dr Durchmässer) lit zwüsche 0,2 und 700 µm (Thiomargarita namibiensis öbbe 700 µm).

D Forme si nit seer komplex, usser bi Myxobakterie. Dr Ufbau vo dr Membraane um d Zälle ume isch hinggeege komplex, zum Däil git s e zwäiti Zällmembraane. Nume in de Zällwänd vo Bakteriezälle git s s Murein, e Verbindig, wo us Zücker und Aminosüüre zämmegsetzt isch.

Litratuur

• Martin Dworkin, Stanley Falkow, Eugene Rosenberg, Karl-Heinz Schleifer, Erko Stackebrandt (Hrsg.). The Prokaryotes, A Handbook of the Biology of Bacteria. 7 Bände, 3. Uflaag, Springer-Verlag, Nöi York u. a. O., 2006, ISBN 0-387-30740-0
• Joseph W. Lengeler, Gerhart Drews, Hans G. Schlegel (Hrsg.). Biology of the Prokaryotes. Georg Thieme Verlag, Stuttgart, 1999, ISBN 3-13-108411-1
• Friedrich Katscher: The history of the terms Prokaryotes and Eukaryotes. In: Protist. Bd. 155, Nr. 2, 2004, S. 257–263. doi:10.1078/143446104774199637
• Jan Sapp: The prokaryote-eukaryote dichotomy: Meanings and mythology. In: Microbiology and Molecular Biology Reviews. Bd. 69, Nr. 2, 2005, S. 292–305. ISSN 1092-2172. https://web.archive.org/web/20110807193519/http://mmbr.asm.org/cgi/content/full/69/2/292?view=long&pmid=15944457#top
• Betsey Dexter Dyer: A field guide to bacteria. Cornell University Press, Ithaca, NY, U.S.A. 2003, ISBN 0-8014-8854-0.

Weblingg

• George M. Garrity, Timothy G. Lilburn, James R. Cole, Scott H. Harrison, Jean Euzéby, Brian J. Tindall: Taxonomic Outline of the Bacteria and Archaea. Release 7.7, March 6, 2007, Michigan State University Board of Trustees, www.taxonomicoutline.org
• S.P. LaPage, P.H.A. Sneath, E.F. Lessel, V.B.D. Skerman, H.P.R. Seeliger, W.A. Clark (Hrsg.). International Code of Nomenclature of Bacteria (1990 Revision). American Society for Microbiology, Washington, D.C., 1992. HTML
• J. P. Euzéby: List of Bacterial Names with Standing in Nomenclature: a folder available on the Internet. In: International journal of systematic bacteriology. Band 47, Nummer 2, April 1997, S. 590–592, ISSN 0020-7713. PMID 9103655. PDF URL: www.bacterio.net

Fuessnoote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Prokaryoten“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.