Oktavè

Dä Artikel erlüttèrèt dè musigalischè Begriff. Zuè andrè Bedütigè luèg au Oktavè.

Als Oktavè (vo latiin. octava ‚diè Achti‘) bezeichnèt mò i dè Musigtheory èn Intervall, sowiè èn Donruum, wo durch heptatonischi Unterdeilig acht Donschtufè umschpannè duèt. Bi nèrè Oktavè stôn d Raamèdöön im Frequènzvohältnis 2:1, è Oktavè isch diè acht Stufè von èrè zmeischt diatonischè strukturyrtè Donleiter.

Dè Oktavbegriff

Notèbyschpill: Donleiter im Donruum von èrè Oktavè vo f' nõch f'', Oktavè als Intervallschprung vo f' nõch f'', Oktavintervall f' un f'' als „Oktavgriff“ (Simuldanintervall).

Well diè heptadonischi Diadonik, wo zuè acht Donschtuèfè im Oktavruum füürè duèt, i dè historischè Entwicklig i dè õbèdländischè Musigtheory zuè nèrè Bezugsgrößi für diè diadonischè Intervallbezeichnigè worrè isch, wörd dè Donruum au als ´´Oktavè´´ benamst, wo s Frequènzvohältnis vum Raamèintervall 2:1 bedrait un der obbere Don dõdemit diè dopplèti Schwingigszaal wiè dè untère hèt. I nèm pentadonisch unterdeiltè Donruum schwätzt mò au von èrè Oktavé, wenn dè obbère Raamèdon mit èm Frequènzvohältnis 2:1 i sèllèm Fall nit diè acht, sondern diè sechsti Donschtufè i dè Pentadonik repräsentyrt.

Wèg èm heptadonischè Oktavbegriff sin Donsischteem mit wènniger Stufè öfter au als „defizitär“ (un dõdurch im Voglych zum õbèdländischè Donsischteem au als gringwärtiger) ygschtuft worrè, wôrènd Donsischteem, wo übber dè Donvorrõt vo dè Heptatonik usègän, mit èm diadonischè Intervallbschtand nu übber dè Umwäg vo dè Chromatik erfasst wörrè chönnèd.

Èn Intervall vo zwei Oktavè („Doppeloktavè“) bschtòt uss fuffzee diatonischi Stufè un wörd au als Quintdezimè (au Quindezimè, latynisch quinta decima ‚diè Fuffzeent‘) bezeichnèt.

Dè Uusdrugg Oktavè wörd i dè Bedütig „Frequènzvohältnis 2:1“ au i dè Phǜsik, Akuschtik un Hochfrequènztechnig bruucht. Luèg dõdèzuè au bi: Maßeinheit Oktavè

Oktavidentidät

Oktavyrig vum Kammerdon a
(D Frequänzè vo dè Oktavè vohaaltèd sich exponentièll zuè dè Aazaal vo dè Oktavè)

Zwei Döön im Abschtand von èrè Oktavè sin zimli äänlich, fascht wiè zwei Mòl dè glych Don (Prim). Mò sait au, sy hèn dè glyche Donwärt. Dè Grund lyt sowoll i dè eigèntlichè Donbroduktion wiè au i dè Voarbeitigsmechanismè vum menschlichè Ghirn: Döön vo Musiginschtrumänt sin Kläng, wo sich unter andrèm us èm Grunddon un mèngè Obberdöön zämmèsetzèd. Dè èrschte Obberdon vum Grunddon hèt im Normalfall diè glych Frequènz wiè dè oktavyrte Grunddon. Sèllèwäg isch dè Obberdon im Klang vum unterè Don schu dinnè, un mò dè oktavyrte Grunddon glychzitig nu a dè höchèrè Lutschtärki im Gsamtklang. Dõdurch isch d Oktavè s konsonanteschte bzw. subberschte Intervall nõch dè Prim un wörd vo dè meischtè Zuèhörer lycht erfasst. Zuèdèmm hèn Sügèdyr nõch Ergebniss vo dè Ghirnforschig è Oktavkartyrig im auditorischè Thalamus, wo als Oktavidentidät è Phänomen vo dè Analogybildig zwǜschè unterschydliche Oktavrüüm neurologisch begründè cha.

D Oktavidentidät i dè Musigtheory

Uffgrund vum Phänomen isch d Oktavidentidät isch d Oktav in vill Kulturè mit musigtheoretischer Reflexion villmòl s Gerüschtintervall für sistematischi Skalèbildig. Sèllèwäg wörd è Donleiter meischtens nu übber ein Oktavruum dargschtellt, well sich diè geltendè Strukturè in höcherè odder düèfèrè Oktavrüüm für sèllèn Donberych in höchèrè odder düèfèrè Oktavrüüm nu widderholèd (asè öppè im õbèdländischè Donsischteem).

D Reflexion vum Oktavphänomen i dè õbèdländischè Musigtheory isch historischè Voänderigè unterworfè. I dè Kirchèdonartè sin „Oktavgattigè“ kategorisyrt worrè, iri Raamèdöön hèn abber unterschydlichi Fungtionè ghaa. Wôrènd dè unteri Grunddon vum Raamèintervall als Schlussdon (Finalis) bruucht worrè isch, isch sini Oktavyrig uffgrund vu Melodyvolaufsreglè bi dè Gregorianischè Choräl nit als Schlussdon bruucht worrè. Nò am Aafang vum 18. Johrhundert hèn d Dreiklangskonschtellationè wiè c-e-g, e-g-c un g-c-e trotz èm gmeinsamè Donmatriaal als eigèschtändigi Akkordformè goltè. Èrscht dè Jean-Philippe Rameau hèt d Bedütig vo dè Oktavidentidät für d Sischtematisyrig vo meeschtimmigè Kläng regischtryrt un hèt sèlli 1722 i sinèrè Schrift zuè dè Harmonyleer Traité de l’harmonie durch d Idee vom Umkeerè vo dè Akkörd (z. B. Quartakkord, Quartsextakkord) bruuchbar gmacht.

Intervallgrößi un Qualidät vo dè Oktavè

Vominderti Oktavè als Vorhaltsdon
im Mozart sinèrè d-Moll-Fantasiè

Diè subberi Oktavè (a) isch è Konsonanz un umfasst 12 Halbdonschritt bzw. 8 diatonischi Donschtufè (Intervallgrößi). D Oktavè hèt in allnè temperyrtè Stimmigè, anderscht wiè diè anderè Intervall, immer s Frequènzvohältnis 2:1 (è Uusnaam isch abber d Streckig bim Klavierschtimmè). I dè kompositorischè Braxis cha d Oktavè durch Alteration zuè dè (b) vomindertè Oktavè mit 11 Halbdonschritt un (c) übbermäßigè Oktavè mit 13 Halbdonschritt au als Dissonanz uffdrèttè, wenn sy wèg dè Stimmfüürigslogik odder dè motivischè Bezièhigè vorchunnt.

Im Fall vo alteryrtè Oktavè, wo zwǜschè uffènandfolgendè Döön in voschiddènè Stimmè uffdauchèt, schwätzt mò von èm Querschtand.

Bim Mozart-Byschpill (luèg au bim Notèbyschpill) entschtòt diè vominderti Oktavè durch s Zämmèdräffè vum Bassdon Cis mit èm c'' vo dè Obberschtimmè als Vorhaltsdon zuè dè akkordeignè Septim b' vum vomindertè Septakkord (cis-e-g-b). Durch diè zitlichi Kürzi vum Vorhalt un diè motivischi Logik (dè Vorhalt c''–b' isch è Umkeerig vum Vorhaltmotyv fis'–g' am Aafang vum Tagt ) wörd d Dissonanzwǜrkig vo dè vomindertè Oktavè gmildèrèt un isch kaum no z hörè.

Unterglyderig vum Donruum mit Oktavrüüm

D Oktavrüüm zwǜschè C un c’’’

Zämmèhang vo Frequènz, Halbdon un Oktavè

S õbèdländischi Donsischteem wörd übblicherwyys in Oktavrüüm (Oktavschtreifè) ydeilt, wo jewyls vum Don c bis zum nägschthöchèrè Don h gön. Für èn eindütigè Nammè hèt jeddè Oktavruum è eigèni Bezeichnig. D Döön vu dè düèfèrè Oktavè wörrèd mit Großbuèchschtabbè, sèbbi vu dè höchèrè mit Chlybuèchschtabbè bezeichnèt (luèg bi Abb.); für jeddi höchèri odder düèfèrè Oktavè wörd ußerdèm èn Strich dèzuègsetzt. Statt dè Strich chönnèd d Donbuèchschtabbè beziffèrèt wörrè (c’ = c¹) odder, i dè düèfè Oktavè, auch vodopplèt wörrè (‚C = C₁ = CC). Mündlich uusdruggt wörd im Donnammè d Bezeichnig vo dè Oktavè vor dè Notènammè gschtellt (z. B. „großes d“ für D, „eingschtrichenes g“ für g’ ). Diè einzelnè Oktavrüüm, yschlièßlich vo dè üblichè Frequènzrüüm, lutè èso:

• Subsubkontra-Oktavè: vom ‚‚‚C (8,2 Hz) bis ‚‚‚H (D Töön ‚‚‚C bis ‚‚‚A wörrèd vum menschlichè Ohr übberhaupt nǜmmi wòrgnõ, wôrènd è baar Menschè nò s ‚‚‚H (15,5 Hz) un nu wènnigi s ‚‚‚B (14,6 Hz) hörè chönned)
• Subkontra-Oktavè: vom ‚‚C (16,4 Hz) bis ‚‚H
• Kontra-Oktavè: vom ‚C (32,7 Hz) bis ‚H
• Große Oktavè: vom C (65,4 Hz) bis H
• Chlyni Oktavè: vom c (130,8 Hz) bis h
• Eingschtrichèni Oktavè: vom c’ (261,6 Hz) bis h’ (S c’ wörd wegè sinèrè Laag am Schloss vum Klavyrdeckel öfter als „Schloss-C“ bezeichnèt; s a’ isch dè normyrte Kammerdon mit 440 Hz.)
• Zweigschtrichèni Oktavè: vom c’’ (523,2 Hz) bis h’’
• Dreigschtrichèni Oktavè: vom c’’’ (1047 Hz) bis h’’’
• Vyrgschtrichèni Oktavè: vom c’’’’ (2093 Hz) bis h’’’’
• Füüfgschtrichèni Oktavè: vom c’’’’’ (4186 Hz) bis h’’’’’
• usw. – Theoretisch git s nõch obbè kei Begränzig, datsächlich isch abber spôteschtens i dè achtgschtrichènè Oktavè d Hörgränz selbscht vo Säugling übberschrittè worrè.

D Oktavrüüm un d Notation vo dè Oktavyrig

Dè Donumfang, i dèm Musiginschtrumänt spillèd un vom Menschè nò regischtryrt wörrèd, gön normal vum ‚C vo dè Kontra-Oktavè (Kontrabass, Kontrafagott, Kontrabasstuba, Kontrabassklarinettè un Kontrabassbosuunè) bis uè zum c’’’’’ i dè füüfgschtrichènè Oktavè (Piccoloflötè, Gloggèschpyl, Celeschta). Döön ußerhalb vo sèllèm Beryych wörrèd kaum bruucht, well sy kaum z hörè wärèd. S Klavyr gòt abè bis zum Subkontra-A (‚‚A). Größeri Orglè hèn meischtens è 32′-Regischter im Pedalwärch, wo bis zum Subkontra-C (‚‚C) gòt.

Alternativi Bezeichnigssischteem

Abwyychend vom witt vobreitètè Sischteem, wo i dè klassischè Musigleeri bruucht wörd, bruucht mò in Computerbrogramm (wiè öppè „Tracker“) mèngmòl Uusdrügg wiè s "C1" für s Kontra-C (‚C), wo s èrschte C uff dè Klaviatur isch. Vo dört èwäg wörd obsi witterzellt – mèngmòl au nõch unnè, asè wörd s düèfschte C, wo vom menschlichè Ohr mit 16,35 Hz wòrgnõ wörrè cha, als „C0“ bezeichnèt. S eingschtrichene (c′) wörd als „C4“ bezeichnèt.

Hörbyschpill

Oktavè obsi

Oktavè absi

Luèg au

• Oktavyrig

Weblinggs

• Oktavlagen – Frequänzè vo dè glychschtufigè Stimmig – Klaviadur, Frequänzè = Notènammé, Piano-Taschtadur
• Intervall – Frequänzvohältnis (Ratio) nõch cent un cent nõch Frequènz

Einzelnõchwys un Aamerkigè

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Oktave“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.