Michael Kuoni

Dialäkt: Prättiger Walsertüütsch

Äs Fantasiibild va Michael Kuoni, waa Andrea Caprez gäzeichnet hed

Michael Kuoni (* 29. Jener 1839 z Maiefäld; † 28. Augschtä 1891 z Seewis) ischt Scheff gsin vam Telegraafäbüro z Chur und hed uusinnig gäärä im Diälekt gschribä, au wenn är äs Augäliidä gchan hed.

Imsches Schriibä

Wiit umer bekannt choon ischt är dür schiini Diälektbiitreeg 1882/84 in dä Sammelheftli Schwizer-Dütsch va Otto Sutermeister. Dött dinä ischt au Dr Spusagang z findä, und drsäb söll luut dm Professer Otto von Greyerz di eerscht Alpänowellä vur Schwiiz im Diälekt sii.

Näbscht dm Spusagang findt mä no d Ärzelligä Alpinisches Idyll und Bauerntypen und än Beschriib über Die Hexengerichte im Prättigau. Und 1886/87 sind as Sepäratdruck im Püntner Volchsblatt d Biitreeg Herbstbletter us’m Rhätikon und Das alt Gannyer Bad usserchoon. Är hed schi au welä mid Spraachwüsseschaft abgää und hed über d Überreste der romanischen Sprache in den Thälern der Landquart und der Plessur (Prätigau-Schanfigg) gschribä, aber zäb ischt nid so guät usserchoon.

Kuoni hed bi viilnä va imschä Ärzelligä ganz Höck Fuässnootä gmachet und Wöörter ärchleert und das im 19. Jaarhundert. Äs gid asä viil Wöörtli bin im, waa mä lengschtä nümmä chennt. Dass är as Maiefälder im Seewiser und Schierscher Diälekt gschribä hed, chönnti da draa liggä, dass imschä Frau Ursula Hitz va Seewis gsin ischt und äär dött ghuuset hed und dass imschä Mamä ä Schierschäri gsin ischt – und är dr dürtwilä viil bim Naani z Schiersch gsin ischt.

Ä Foti ischt gcheini uufztriibä gsi va Kuoni (ds Portre im Buäch Läsiblüescht ischt ärfundä), är hed gchein Nachkommä gchan und niämet weiss äswas über diä Fämiliä.

Imschä Wäärch

• Vergissmeinnicht (1867)
• Alpinisches Idyll (äswänn zwüsched 1882 und 1884, in Schwizer-Dütsch Nr. 19)
• Bilder aus dem Volksleben des Vorder-Prättigau’s alter und neuer Zeit (1884, in Schwizer-Dütsch Nr. 29/30): Bauerntypen; Die Hexengerichte im Prättigau; Dr Spusagang
• Herbstbletter us’m Rhätikon (1886, im Bündner Volksblatt)
• Das alt Gannyer Bad (1887, im Bündner Volksblatt)
• Überreste der romanischen Sprache in den Thälern der Landquart und der Plessur (Prätigau-Schanfigg), sowie in den angrenzenden Gebieten (1886)
• D’s Pensiôgsetz. Äs Zytbild, zeichnet va-mä gstandnä Purasoh (1891, in dr Davoser Zeitung Nr. 60–62)

Literatuur

• Andrea Weibel: Kuoni, Michael. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Läsiblüescht. Prättigauer und Davoser Dialekttexte aus 159 Jahren. Usserggään var Walservereinigung Graubündä, Projektleitig: Marietta Kobald. o. O. 2017, S. 26 (daa au uf dä Siitä 27–31 au schiini Ärzellig Bauerntypen).