La Juive

Wärkdaate
Ditel:	Die Jüdin
Originalditel:	La Juive
Form:	Durchkomboniiert
Originalsprooch:	Franzeesisch
Muusig:	Jacques Frommental Halévy
Libretto:	Eugène Scribe
Uruffüerig:	23. Februar 1835
Ort vo dr Uruffüerig:	Paris
Lengi vo dr Opere:	3 ¾ Stond
Ort und Zit vo dr Handlig:	Konschdanz 1414

Dialäkt: Schwäbisch

A Bildle vom Kombonischda

La Juive (uff deitsch Die Jüdin) ischt a franzeesischa Opr en fenf Uffziig vom Kombonischda Jacques Fromental Halévy (1799 bis 1862). S Libreddo stammt vom Eugène Scribe (1791 bis 1861). Zom erschda Môl uff d Bihne komma isch des Werk am 23. Februar 1835 em Salle Le Peletier vom Opéra-Haus z Paris. Em deitsch-schbrôchiga Raum hôt mr’s zom erschda Môl noh em gleicha Jôhr am 29. Dezember en dr Ibrsetzong vom Karl August von Lichtenstein ond dr Friederike Ellmenreich em Opernhaus vo Leipzig erleaba kenna. A Uffihrong dauret – d Pausa et mitgrechnet! – rond drei-dreivirtel Stond. Des Werk isch durchkomboniirt ond gheert zor Gaddong Grand Opéra. Vo ällem, was dr Halévy so gschriiba hôt, hôt dui Opr da nachhaldigschda Eidruck henderlau.

D Persona vo dr Handlong ond ihre Stemmlaga

• Dr Jude Eleazar (Tenor)
• D Rachel, sei Dechterle (Sopran)
• D Prinzessin Eudoxie, a Nichde vom Kaiser Sigismund (Sopran)
• Dr Kardinal Jean-François de Brogni, dr Präsident vom Konschdanzer Konzil (Bass)
• Dr Reichsfirscht Leopold (Tenor)
• Dr Ruggiero, Birgermoischtr vo Konschdanz (Bass)
• Dr Kaiser Sigismund (dr sell hôt a stomma Roll, därf also nix senga ond nix schwätza)
• Dr Albert, a Ondroffiziir vo dr kaiserlicha Leibwach (Bass)
• Em Kaiser sei Waffaherold (Bass)
• Oiner vom Kaiser seine Offiziir (Tenor)
• Em Kaiser sei Majordomus (Bass)
• A Henker (Bass)
• Zwoi Manna us-em Volk (Tenor ond Bass)
• drzua noh Kurfirschda, Reichsfirschda, Reichsherzeg, Kardinäl, Bischeff, Ridder, Edldama, em Kaiser sei Gefolge, Birgerinna ond Birger. (Chor ond Schdadischda)

Firs Orkeschtr braucht-ma

Zwoi Fleeda, zwoi Oboa oder Englisch-Herner, zwoi Klarinedda, zwoi Fagodd, viir Herner, viir Trombeeda, drei Posauna, a Harf, a Orgl, zwoi Gidarra, a grauß Schlagwerk ond etliche Streichinstrument. Drzua kommet noh fir d Bihnamusik a Tamburin ond Glocka en g ond c.

Handlong

Ort ond Zeit

Dui Opr schbiilt z Konschdanz em Jôhr 1414 kurz vor dr Ereffnong vom Konzil.

Erschtr Uffzug

A Platz en dr Stadtmidde mit-em Minschder ond em Eleazar seim Haus. Älle Birger vo Konschdanz fiabret em Konzil entgega, wo bald vom Kaiser Sigismund ereffnet werra soll. Obwohl grad a Feierdag ischt, heert mr aus-em Haus vom Goldschmid Eleazar Hammerschläg. Dô driiber reget sich an Haufa Leit auf, weil se moinet, der Kerle dät sich am chrischtlicha Feierdag vrsendiga. Abr sellr Goldschmid hôt da jidischa Glauba ond nôch seira Religioo isch koi Feierdag. Dr Birgermoischtr vo dr Stadt hôt nix drgega, dass seine Birger em Haus vom Juda d Fenschder ond Diira eischlaget ond dean arma Môô uff d Strôß raus zerret.

Dr Eleazar ischt zo-ma vorbidderda Môô wôrra, wia-nr hôt zuagucka miaßa, wia seine Buaba uff-em Scheidrhaufa vo de Chrischda vrbrenna hend miaßa. Ond jetzt droht-em dr Birgermoischtr a gleichs Schicksal ôô. Uff oimôl abr daucht uff dr Bildfleche dr Kardinal Brogni auf, wo dr Präsident vom Konzil ischt ond des au bald ereffna soll. Dr sell kennt da Goldschmid guad, weil’r dean vor etliche Jôhr aus Rom ausgwiisa hôt. Jetzt geit’r da Juda frei ond biddet-en, er meeg-em sei dômôligs Handla vrzeiha. Des abr fellt em Eleazar et ei.

So nôch ond nôch gôht dui Menschamenge usnander. Mr siht da Reichsfirschda Leopold uffs Haus vom Eleazar zualaufa. Dr sell hôt a Aug uffs Dechterle vom Goldschmid gwôrfa und suacht jetzt s Gschbräch mit deam Mädle. Damit’r bessre Chanca bei-ra hôt, hôt’r sich als jidischer Kinschtler namens Samuel ausgäa.

Wiidr geit’s an graußa Volksauflauf. D Leit vorschberret em Eleazar ond seira Dochter da Weag. Des gôht so lang, bis dr Ondroffiziir Albert uff Befehl vom Leopold da Weag freimacht. Schliaßlich ziagt dr Kaiser mit-ma graußa Gefolge en Konschdanz ei.

Zwoidr Uffzug

Em Haus vom Goldschmid feiret dr Eleazar, sei Dochter ond dr Leopold midnandr s Pessach-Fescht. Obwohl’s scho lang Nacht ischt, klopft noh ebbr an d Diir. Der Kunde erweist sich als d Prinzessin Eudoxie. Dui will fir ihr bevorstehenda Hauzich mit ihrem Vrlobda Leopold a Schmuck-Kedde kaufa. Kaum hôt d Rachel des gheert, ischt-se ganz baff ond vrlangt vom Leopold a Klarstellong. Der fihlt sich en d Enge triiba ond geit zua, dass’r a Chrischt ischt. Dô druff schweert dr Eleazar deam Liagner a bluadiga Rache.

Dridder Uffzug

Sogar dr Kaiser ond dr Kardinal Brogni nemmet an dr Hochzeitsfeier vom Reichsfirschda Leopold mit seira Eudoxie teil. Au zwoi oogebedene Gäscht hend sich’s et nemma lau, bei dera Feier aufzodaucha: dr Goldschmied mit seira Dochtr Rachel. Uff oimôl vrkindet d Rachel, dass sui ond dr Leopold a Liabesvrheltnis ondrhaldet. Dui Offabarong schlegt ei wia a Bomb. Uff-ra Bezihong zwischa-ra Jidin ond ama Chrischda stôht d Todesstrôf. Drom geit dr Kardinal glei da Befehl, selle zwoi Gsetzesbrecher feschtnemma zo lau. Abr au dr Eleazar wuud vrhafdet, weil’r des vrboddene Vrheltnis duldet hôt.

Virder Uffzug

D Eudoxie suacht ihr Rivalin auf ond fleht-se ôô, ihr Aussag gega da Leopold zruckzonemma. Zonägschd isch d Rachel fescht entschlossa, dera Bidde et nôchzokomma. Abr je lenger dia zwoi Fraua mitnander schwätzet, deschdo meh fihlet-se sich en ihrer Liabe zom Leopold mitnandr vrbonda.

Dr Kardinal drgega suacht da Eleazar auf ond biddet-en, sich ond sei Dochtr daufa zo lau. Uff dui Weis kennt’r s Schlemmschde vrhendra. Abr des kommt em Goldschmiid et en da Senn. Er will liaber da Dod en Kauf nemma, sich abr vorher noh a-ma Chrischda rächa, nemlich am Brogni! Dr sell wuud vom Juda drô erennret, wia vôr viile Jôhr Rom durch neapolidanische Trubba plendret wôrra ischt ond er, dr Brogni, sei ganza Familie vrlaura hôt. Zo deam seim Erstauna fiagt’r noh ôô, dass selbigs Môl sei Dochter häb greddet werra kenna, ond zwar vo-ma Juda. Er, dr Eleazar, dät au wissa, wo sich des Mädle uffhelt; abr saga dät’r-em’s et.

Nôchdem dr Kardinal abträdda ischt, erfehrt dr Zuschauer en-ra Arie vom Eleazar, dass er dômôls selbr dr Redder vom Brogni seim Kend gwäa ischt.

Fenfder Uffzug

Ibr de beschuldigde Persona wuud s Urteil gfellt: Tod uff-em Scheidrhaufa. Dô drvoo betroffa ischt abr bloß d Rachel ond ihr “Vadder”. Dr Leopold wuud bloß us-em Reich vrbannt. Wia d Rachel uff da Scheidrhaufa steigt, gôht dr Brogni ganz nah zom Eleazar ond fordret-en auf, ehm doch endlich zo saga, was dômôls mit seira Dochter bassiirt ischt. Dui Gleagaheit nutzt dr Eleazar aus, om ibr sein Erzfeind triompfiira zo kenna. Er zeigt uff da Scheiderhaufa ond sait, deet kennt’r sei Kend seha. Dô drnôch gôht dr Eleazar zor Rachel ond erleidet mit dera da Fuiertod.

Musik

Zo de musikalische Heeheponkt gheeret:

Em zwoida Uffzug:

• D Romanze vo dr Rachel: Il va venir / Er wird kommen
• S Duett zwischa dr Rachel ond-em Leopold: Lorsqu’ à toi je mesuis donnée /Als ich mich dir gab
• S Terzett Tell, Arnold ond Walter Fürst: Qu’entends-je? / Was hör ich?

Em dridda Uffzug:

• Dr Bolero vo dr Eudoxie

Em virda Uffzug:

• D Arie vom Eleazar: Rachel, quand du Seigneur / Rachel, als der Herr
• D Arie vom Brogni: Si la rigueur / Wenn Unnachgiebigkeit

Litradur ond Quella

• Rolf Fath: Reclams Opernführer, Philipp Reclam jun. GmbH & Co., Stuttgart, 2002, ISBN 3-15-010511-0
• Lueg d Weblink

Weblink

• A baar Szenafodos vo-ra Uffihrong en dr Semper-Oper z Dresden
• A ZEIT-Artikl ibr Inszeniironga z Stuegert ond en Zirich
• A baar CD- ond Schallpladda-Empfehlonga bei operone.de
• A weidra Beschreibong vo dr Opr bei tamino-klassikforum.de