S Cheesmache in dr Schwiiz

D Herstellig vo Chees het in dr Schwiiz e lange Dradition, und s Land isch im Usland in erster Linie für e Export vo Chees und Schoggolade bekannt. Z Dütschland sait men em Ämmedaaler Schwiizer Chees.

Gschicht

S Cheesmache isch in de Schwiizer Alpe wie au im Jura sit em Middelalter e wichdigi Iinahmequelle gsi. Scho um s Johr Duusig wird erwähnt, ass Schabziger vo Glarner Buure as Zähnte an s Chloster Seckinge gliiferet worden isch. 1115 wird Gruyère urkundlig erwähnt, um 1200 Ämmedaaler und Sbrinz.

Währed dr chliine Iisziit isch dr Aabau vo Chorn in höchere Lage stark zrugggange und Chees isch zitwiis s Hauptnahrigsmiddel vo de Bärgbuure gsi. Vom 15. Johrhundert aa het sich dr Cheesexport wider vergrösseret und het au e grossi Rolle in de Beziehige zwüsche dr Innerschwiiz und Züri gspiilt. Im 17. Johrhundert het in dr Innerschwiiz dr Export vo Sbrinz über d Gotthard- und Grimsel-Simplon-Route uf Lugano, Mailand und Varese floriert. Im Ämmedaal isch zu dere Zit d Cheesproduktion aagstiige dur s Erbrächt vo dr Ultimogenitur, wo wägen em die eltere Brüeder sich hüfig as Chüehjer (Alphirte) dr Cheeserei gwidmet hai.

Im 19. Johrhundert si näbe de Alpecheesereie au Cheesereien im Daal entstande, wo meistens gnosseschaftlig bedriibe worde si. Dr Jeremias Gotthelf het in siim Roman Die Käserei in der Vehfreude, wo 1850 erschiinen isch, beschriibe, wie son e Cheeserei im Ämmedaal enststanden isch zsämme mit de soziale Verändrige in dr Buureschaft, wo das noch sich zooge het. Schwiizer Chees isch denn uf ganz Europa und wiiter exportiert worde.

Wäge Agrarschutzzöll isch dr Export im 20. Johrhundert stark gsunke und het im 1. Wältchrieg ganz ufghört. As Sälbsthälforganisation isch die Schwiizerischi Cheesunion gründet worde, won e Ordnig vom Märt under dr Ufsicht vom Bund für die bedütendste Schwiizer Hertchees erreicht het. Vo denn aa si d Schwiizer Chees staatlig bewirtschaftet worde, noch em 2. Wältchrieg het dr Bund dr Export subventioniert, was in de 1990er Johr Chöste vo mehrere Hundert Millione Franke jöhrlig gmacht het, wo vo dr Staatskasse drait worde si.

Im 21. Johrhundert hai d Schwiizer Cheesproduzänte sich im freie Wältmärt müesse afo behaupte, was d Qualität wichdiger gmacht het. So hai zäh Schwiizer Cheessorten s AOC-Siigel übercho und d Produktion vo Bio-Chees isch versterkt worde. Es si e Hufe neui Sorte entstande, hüfig in chliine, lokale Cheesereie.

Es het zwar in de letzte Johr e Konzentration vo Milch- und Cheesproduzänte ge, es git aber au e gegeläufigi Tendänz zur Herstellig vo Spezialitete, bsunders im Bio-Beriich. E Hufe Chees wärde immer no vo Chlii- und Chliinstbedriib härgstellt, z. B. Alpechees vo Einzelpersone uf de Alpweide, meistens noch draditionelle Methode.

Schwiizer Cheessorte

AOC

Vacherin Mont-d'Or AOC
Formaggio d'Alpe Ticinese (Tessiner Alpechees) AOC
Tête de Moine AOC
Vacherin Fribourgeois AOC
Bärner Alpechees AOC
Ämmedaaler AOC
Le Gruyère AOC
L’Etivaz AOC
Hobelchees AOC
Sbrinz AOC

Wiiteri Schwiizer Cheessorte

Appezäller
Bündner Bärgchees
Girebader Chöpfli
Raclette du Valais und Raclette Suisse
Tomme Vaudoise
Winzerchees
Tilsiter Switzerland
Schabziger

Weblingg

Commons: Chees us de Schwiz – Sammlig vo Multimediadateie

Cheesorganisation
Weich- und Hertcheesproduzänte
Dominik Sauerländer, Anne-Marie Dubler: Käse. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Käseherstellung_in_der_Schweiz“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.