Die jüdischi Diaspora

Die jüdischi Diaspora bzw. hebräisch ‏גלות‎ galut isch d Verströijig (= griech. Diaspora) vo de Juude, wo bis hüte existiert.

Gschicht

D Diaspora het mit dr erste babylonische Eroberig vom Riich Juda im Joor 597 v. d. Z. aagfange, wo vili Judäer uf Babylon exiliert worde si. Wo dr babylonisch Statthalter Gedalja ben Achikam im Joor 586 v. d. Z. ermordet worde isch, si e Hufe Juude us Angst vor Vergältig vo Juda uf Egüpte ins Exil gflüchdet. Au wo 539 dr persisch Köönig Kyros II. s babylonische Riich erooberet und de Juude dört erlaubt het, zrugg uf Juda z goo, isch e bedütende Däil von ene z Babylon bliibe.

Synagoge in dr Antike um 200 n. d. Z.

Im Joor 6 n. d. Z. isch s Köönigriich vom Herodes em Groosse vom Kaiser Augustus in die römischi Browinz Judäa umgwandlet und vo Rom us regiert worde. Dr jüdisch Gschichtswüsseschaftler Salo W. Baron het gschetzt, ass zu sällere Zit öbbe zwäi Millione Juude in Palestina gläbt häi, aber vier Millione im Römische Riich usserhalb vo Palestina und mindestens non e Million in Babylonie und in andere Länder, wo nit vo Rom regiert worde si. Wo si dr Jüdisch Chrieg vo 66 bis 74 n. d. Z. verloore häi, si vili palestinensischi Juude versklavt worde oder häi iiri verwüesteti Häimet verloo und sich in alli Däil vom römische Riich und vom nidrömische Oriänt verströit.

In dr Diaspora si d Juude vo dr Willkür vo de jewiilige Herrscher abhängig gsi und immer wider Opfer vo Verfolgige worde. 1290 si alli Juude us Ängland verdriibe worde, 1306 us Frankriich und in de 1490er Joor us Spanie, Ööstriich und Bordugal. Im 19. Joorhundert isch d Diaspora in Ostöiropa immer herter under Druck choo und im 20. Joorhundert häi d Nazionalsozialiste öbbe e Driddel vom jüüdische Volk in dr Schoa vernichdet.

Im 19. Joorhundert häi sich Beweegige afo entwiggle, wo zum Ziil gha häi, d Juude us dr Diaspora in en äignige Staat zruggzfüere. Si häi sich in dr Zioniste Wältorganisazion zämmedoo und uf d Gründig vom ene jüüdische Staat aanegschafft. Noch dr Vernichdig vom e groosse Däil vo dr öiropäische Diaspora het am 29. Novämber 1947 d UNO d Erschaffig vom ene jüdische Staat in Palestina beschlosse, wo am 14. Mai 1948 denn formell under em Naame Medinat Israel gründet worde isch. Drotz de Chrieg, wo d Findschaft vo de arabische Noochberstaate usglööst het, si mee und mee Juude uf Israel cho und s Land isch hüte under de Juude as s Zentrum vom Juudedum anerkennt, au wenn immer no dr gröösser Däil von ene in dr Diaspora läbt.

Fuessnoote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Jüdische_Diaspora“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.