Huusratte

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Huusratte

Huusratte (Rattus rattus)

Systematik
Familie: Langschwanzmüüs (Muridae)
Underfamilie: Altwältmüüs (Murinae)
Tribus: Rattini
Rattus-Gruppe
Gattig: Ratte (Rattus)
Art: Huusratte
Wüsseschaftlige Name
Rattus rattus
(Linnaeus, 1758)

D Huusratte (Rattus rattus), alemannischi Näme), e Chnagdier (Rodentia), wu zue dr Unterfamilie vu dr Altwältmyys (Murinae) zellt.

Bschryybig[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Lyybforme vu dr Huus- un dr Wanderratte im Verglyych

D Huusratte het e Chopf-Rumpf-Lengi vu 16 bis 24 cm, e Schwanzlengi vu18 bis 25cm, dr Schwanz wyyst 200 bis 260 Ring uf, s Gwicht lyt bi 200 bis 400 g.

D Schnuure vu dr Huusratte isch spitz, d Auge un d Ohre sin im Verheltnis greßer wie bi dr Wanderratte (Rattus norvegicus). Hauptfarbforme sin ganz grauschwarz (bsundersch bi dr Unterart ssp. rattus), bruungrau mit ere grauer Untersyte (bsundersch bi dr Unterart ssp. alexandrinus) un bruungrau mit ere wysse Untersyte (bsundersch bi dr Unterart ssp. frugivorus). Derzwische git s Ibergäng un anderi Farbforme.

D Huusratte isch nit dr Vorfahr vu dr Farbratte, wu as Versuechsdier oder as Haimtder ghalte un zichtet wird. Dr Vorfahr vu däne Ratte isch d Wanderratte.

Herchumft un Verbraitig[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Verbraitigsgebiet

D Huusratte chännt mer au as Schiffsratte, wel si dur dr Transport uf Schiff wältwyt uusbraitet woren isch. Si isch urspringli as Bewohner vu wermere Felslandschafte z Sid- un Oschtasie vorchuu, het si as Kulturfolger em Läbe vum Mänsch aabasst un dur ihn in di ganz Wält brocht wore. Vo allem uf chlainere Pazifikinsle mit eme fragile Ekosyschtem het si nit nume di yyhaimisch pazifisch Ratte (Rattus exulans) verdrängt, si het au e Huffe andri yhaimischi Arte uusgrottet, bsundersch fluguafähigi Vegel. As ihri urspringlige Haimet giltet Sidindie, vu do uus isch si dur dr Handel in dr Bronzezyt uf Persie un in s Zweestroimland chuu. S git Noowyys fir Rattus rattus us Tell Isan Bahriyat (Iran) us dr Zyt um 1500 v. Chr. Us em Zweestromland isch si uf Ägypte un in s an s eschtli Mittelmeer chuu.

D Uusbraitig uf em afrikanische un em europäische Kontinänt isch wahrschyns in ere zwote Uusbreitigswälle mit em Gwirzhandel iber Schiff vu dr remische Chaiserzyt chuu. Dr eltscht Noowyys vu dr Huusratte z Dytschland stammt vu Ladeburg bi Manne us em 2. Johrhundert. Bi Grabige in dr Nechi vu dr Stadt Haithabu isch s Vorchuu vu dr Huusratte um 1050 bstetigt wore, vu dert uus het si sich wyter mit dr Schiff vu dr Wikinger un speter vu dr Hanse chenne uusbraite.

Z Europa isch d Zahl vu dr Huusratte stark ruckgängig. As e Grund wird aagsähne, ass d Huusratte dur d Wanderratte allmeh verdrängt wird, wel die im hitige Umfäld konkerränzsterker isch. Z Dytschland stoht d Huusratte uf de rote Lischt vu dr gfehrdete Arte. Großi Populatione vu dr Huusratte git s nume no in dr Mittelmeerländer.

Frieji Bericht iber Peschtepidemie, wu mittelbar dur Huusratte uusglest wore sin, ze Byschpel d Pescht z Athen, wu dur dr Thukydides bschribe woren isch, wäre as indiräkte Bewyys fi s Vorchuu vu Huusratte aagsähne, aber d Bschryybige vu dr Symptom sin nit alliwyyl aidytig.

Uf Großbritannie isch d Huusratte villicht scho mit dr Remer chuu, as Beleg doderfir wird e Pescht-Epidemie z Londinium (London) im 2. Johrhundert n. Chr. aagfiert. Di eltschte Chnochefund stamme aber erscht us eme Brunne us em 4. oder 5. Johrhundert z Skeldergate, York. E Dail Forscher nämme aa, ass d Ratte im Friemittelalter wider uusgstorben isch (schlächteri Läbesbedingige dur s Änd vu stedtische Sidlige un d Klimaverschlächterig 7. Johrhundert) un ass si erscht mit dr Chryritter wider yygfiert woren isch.

Verhalte[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D Huusratte isch nume in cheltere Regione an mänschligi Sidlige buden, wu si zmaischt in druckene Hyyser un Schyyre, aber au in Chälle un Stääl läbt. Im Freiland suecht si sich arg unterschidligi Schlupfwinkel un böut dert ihre Näscht. D Hausratte isch in dr Hauptsach nachtaktiv. As sozial Dier läbt si in Gruppe, wu fufzg un meh Individue chenne umfasse. Si het am liebschte bflanzligi Nahrig wie Frucht, Obst, Some un Wurzle. Dierischi Nahrig nimmt si nume sälte zue sich.

D Furtbflanzig findet unter ginschtige Bedingige s ganz Johr statt, d Ratte drait 21 bis 23 Däg. Pro Wurf wäre rund 8 bis 15 blindi un blutti Jungi uf d Wält brocht, wu no segs Wuche sälbschtändig wäre un in d Gschlächtszyt im Alter vu ca. vier bis ses Wuche chemme.

Schadwirkig[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Die wenig spezialisierte, aber seli aabassigsfähige Dier gälte in dr Regle as Nahrigsmittelschädlig.

As Chranketsiberdreger[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Doderdur, ass dr Rattefloh Xenopsylla cheopis au d Huusratte as Wirtt parasitiert, wird dr Erreger vu dr Pescht, s Bakterium Yersinia (Pasteurella) pestis, au vu ihre uusbraitet. Wie groß d Bedytig vum Rattefloh un dodermit vu dr Huusratte bi dr Iberdragig vu dr Pescht gsi isch, isch aber umstritte, wel dr Rattefloh in dr gmäßigte Zone nit eso aifach uf dr Mänsch goht.

As Erregerwirt[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Huusratte, wu im Freie läbe, sin näbe andrechlanie Changer au Reservoirwirt fir verschideni Borreliearte (Bakterie), wu derno vu andre Vektore wie z. B. vu Zäche uf Dier un Mänsch chenne iberdrait wäre.

Syschtematik[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Vu Huusratte git s e Huffe Unterarte, e Dail dervu sin wältwyt verbraitet.

  • Huusratte im ängere Sinn (Rattus rattus rattus)
  • Fruchtratte (Rattus rattus frugivorus)
  • Alexandriner Huusratte (Rattus rattus alexandrinus)
  • Malaiische Huusratte (Rattus rattus diardii)
  • Sawahratte (Rattus rattus brevicaudatus)
  • (Rattus rattus domesticus)
  • (Rattus rattus albus)
  • (Rattus rattus ater)
  • (Rattus rattus brookei)
  • (Rattus rattus caeruleus)
  • (Rattus rattus chionagaster)
  • (Rattus rattus flaviventris)
  • (Rattus rattus fuliginosus)
  • (Rattus rattus fulvaster)
  • (Rattus rattus intermedius)
  • (Rattus rattus jurassicus)
  • (Rattus rattus latipes)
  • (Rattus rattus leucogaster)
  • (Rattus rattus nemoralis)
  • (Rattus rattus nericola)
  • (Rattus rattus picteti)
  • (Rattus rattus ruthenus)
  • (Rattus rattus sueirensis)
  • (Rattus rattus sylvestris)
  • (Rattus rattus tectorum)
  • (Rattus rattus varius)
  • (Rattus rattus nezumi)
  • (Rattus rattus flavipectus)

Literatur[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Netzgliaicher (Weblinks)[ändere | Quälltäxt bearbeite]

 Commons: Huusratte – Sammlig vo Multimediadateie