Zum Inhalt springen

Freyja

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
(Witergleitet vun Freya)
Dä Artikel behandlet d Göttin Freyja; zu wiitere Bedütige lueg bi Freya (Begriffschlärig) und Freia.

Freyja, au Freia, Freya (aisl. „Herrin“) isch de Name vu dr nordgermanischen Göttin vu de Liebi und de Ehe.[1] Si gilt als bedütendsti Göttin vum nordische Pantheon nach de Frigg, mit dere si i neuziitliche Rezeptione hüüfig glichgsetzt oder verwechslet wird.[1] Si glicht de Venus vum römische Götterhimmel.

D' Freyja fahrt mit ihrem Charre, wo vo Chatze zoge wird (Gmäld vom Nils Blommér, 1852)

Namensforme

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Us de Skalde-Dichtige sind e paar Beschriibige bekannt, wo als Freyja-Kenningar uufgfasst werded. Die sind Mardöll, Menglöd, Hörn, Gefn, Sýr und Vanadís.[1] Weg ihrem Biiname Gefn, wird si (ehner ufgrund vo Spekulatione) au mit de Göttin Gefjon i Zemmehang bracht. Di südgermanisch Frija (althoochdütsch Friia, Frea) bezieht sich uf d Asegöttin Frigg.

Stellig, Attribut

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Gmäld vom J. Doyle Penrose (1862–1932)

D' Freyja ghört zu de Wane, eim vu dr beide Göttergschlecht vu dr nordische Mythologii.[1] Ihre Vatter isch de Meergott Njörd, als Muetter wird d' Skadi, Tochter vum Riise Thiazi gnennt, ihre Brüeder isch de Frey (aisl. Freyr), mit dem si verhüüratet gsii isch, solang si bi de Wane glebt hend.[1] Wo si aber als Geisle zu de Ase cho sind, hend si sich trennt, will de Bruuch vo de Gschwüsterte Liebi, wo bi de Wane üblich gsi isch, bi de Ase verbotte isch. Ihre Maa isch i de eddische Mythologii de Gott Óðr. Mit ihm het si d' Töchtere Hnoss und Gersimi (bedi Näme sind Synonym und bedütet „Chostbarkeit“). Wo de Odr verschwunde isch, vergüsst si goldigi Träne. D' Freyja gilt als di „berüehmtischt vu de Göttinne“ (Gylfaginning, Kap. 23).[1]

Si gilt als Göttin vu dr Fruchtbarkeit und vom Früehlig, Glück und de Liebi, sowie als Lehreri vum Zauber (seiðr).[1] Als Liebesgöttin liebt si Liebeslieder und es wird empfohle, si i Liebessache azrüeffe. D' Freyja, wo di schönsti vo allne Göttine isch, wird immer wider vo Riise begeehrt und d Götter chömed wege dem i Schwirigkeite, wo si aber meistens mit de List vom Loki abwendet.

D Freyja bsitzt es Halsband, wo vu Zwerge gschmidet worde isch, Brisingamen, en Wage, wo vo Waldchatze zoge wird, und es Falkegwand, mit dem mer wie en Falke dur d Lüft gleite chan. Das lehnt si bi Glegeheit em Loki us, wenn de wider emal im Uuftrag vo de Götter underwegs isch.[1] Nach em Gedicht Hyndluljóð riitet si au uf em Eber Hilisvini. Au i de Gylfaginning tritt d' Freyja uuf. Nach de Grímnismál heisst ihre Hof Fólkvangr.[1] Ihr Saal, wo Verliebti nachem Tod anechämed, heisst Sessrumnir.[1] Nach de Ynglingasaga lehrt si de Ase de Zauber. Aber ihri Hauptuufgabe liged dadrin, dass si als Aafüehreri vu dr Walküre uf de Schlachtfelder dihei isch und d Hälfti vu dr gfallene Recke beaspruche därf, während em Odin (de obersti Gott, Gott vum Chrieg) di anderi Hälfti zuestaht.[1]

De Wuuchetag Friitig (althoochdütsch frîatac, altenglisch frīgedeag) isch nöd vum nordgermanische Name „Freyja“ abgleitet, sondern vo „Frija“, de südgermanische Namensform vu dr germanische Göttin Frigg, weli je nach Lesart vu de (spärliche!) Quelle von de andere z underscheide isch.[2]

Entwicklig

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Statue vum Gerhard Marcks: Freya (1950)

D' Freyja spillt i de eddische Text „Hyndluljóð“, „Lokasenna“ und „Þrymskviða“ e bedütendi Rolle.[1] I de „Grimnismal“ erschiint si als Todesgöttin und i de „Völuspá“ schimmeret si dur em Od sini Bruut[3] (Óðs mey). Au d Zauberinne Gullveig und Heid, wo i de Strophen vorher d Ursach vom Chrieg zwüsched de Ase und Vane sind, werded für d' Hypostase vu dr Göttin Freyja ghalte.[4] Nach em Snorri sinere „Gylfagynning“ bechunt si immer, wenn si em Kampf biiwohnt, d Hälfti vu dr Gfallene, di ander Hälfti bechunt de Odin.[5]

Das kei südgermanischi (z. B. düütschi, englischi) Üüberliiferige zu de Freyja git und d Südgermane de Tag vu dr Venus (Friitig) no mit Frija (= nordgerm. Frigg) übersetzed, wird agnooh, dass d Freyja e wikingerziitlichi Loslösig vum Aspekt vu dr Liebi, Liebesmagie und de Promiskuität vu dr Göttin Frigg isch. Dadezue sind i de Edda und de Gylfaginning folgendi Episode beschribe: De Halsschmuck vu dr Freyja, de Brisingen-Shmuck, hend d Zweg Alfrigg, Dvalin, Berling und Grerr gmacht gha, de Priis vum Erwerbe isch gsii, das d Göttin vier Nächt nochenand mit jewiils eim vu de Zwerge verbringt - zum Unwille vom Odin, wo d Freyja zur Straaf zwunge het, under de Mensche en Chrieg azzettle. E wiitere Bricht beseit, dass de Loki bim Trinkglag, wo dr Ägir uusgrichtet het, alli Aawesende beschimpft und er de Freyja vorwirft, si heigi mit allne Ase und Albe im Saal Liebschafte gha. Dezuezfüege isch, dass de Loki i sinere Liebi zu de Freyja gschmachtet het, da si si Liebi nöd erwideret het. Di literarisch Uusgstaltig vu de Freyja während de isländische Renaissance vum 13.–14. Joohrhundert hend di heidnisch Gstalt vu dr Göttin allerdings überwucheret. I de Neuziit isch si vu de Göttin Frigg i de iisländische Uufarbeitig vum Heidetum völlig verdrängt worde. D Freyja selber erschiint i dem (vonere Illumination inere Papierhandschrift vom 17. Joohrhundert) allerdings nurno als treusorgendi Familiemuetter.

Quelle

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
d Freyja inere mittelalterliche Handschrift

Bsunders bekannti Quelle über d' Freyja sind zwei Gedicht vu dr Lieder-Edda. I de Lokasenna („Schmährede vum Loki“) wirft ihre de Gott Loki vor, mit jedem Gott und jedere mythologische Gstalt Vercher gha z ha. I de Þrymskviða („S' Lied vom Thrym“) het si en Wuetuusbruch, als d Forderige vum Riise Thrym (aisl. Þrymr) luutet, ihn hürate z sölle, um am Thor sin Hammer vu de Riise uuszlöse, de wichtig für de Fortbestand vu dr Götterwelt isch. Au i de Gylfaginning und im Grímnismál tritt d' Freyja uuf.

Kultort

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dänischi wie schwedischi Ortsnäme gönd uf die Göttin zrugg. So isch zum Biispiil Fröjel uf Gotland en wikingerziitliche Hafe und Kultplatz vu de Freyja (altschwed. Fröja), a dem no eno e Fornborg und e Trojaburg (nord. Trojeborg) uf di alt Funktion vum Ort verwiised, wo au de Thingplatz gsii isch. Uf Lolland Dänemark isch Frejlev söttigi Ort.

Einzelnaachwiis

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 Rudolf Simek, Lexikon der germanischen Mythologie, Alfred Kröner Verlag Stuttgart, 1995, S. 109
  2. ↑ Rudolf Simek: Lexikon der germanischen Mythologie. 3. Auflage. Kröner, Stuttgart 2006, S. 118 f.
  3. ↑ Nach de Überträgig dur de Felix Genzmer vom Vers 14, i de Überträgig dur de Manfred Stange vom Vers 29.
  4. ↑ E. O. G. Turville-Petre: Myth and Religion of the North. London 1964. S. 158 f.
  5. ↑ Kap 26.

Literatur

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • Eyvind Fjeld Halvorsen: Freya. In: Kulturhistorisk leksikon for nordisk middelalder. Band 4, Sp. 617–618. Kopenhagen 1959.
  • E. C. Polomé: „Freyja“. In: Reallexikon der Germanischen Altertumskunde, Band 9, Fidel - Friedlosigkeit. De Gruyter, Berlin 1999, ISBN 3-11-014642-8.
  • Rudolf Simek: Religion und Mythologie der Germanen, Theiss, Stuttgart 2003, S. 157–159, ISBN 3-8062-1821-8.
  • Jacob Grimm: Deutsche Mythologie. Marix, Wiesbaden 2007, ISBN 978-3-86539-143-8.
  • Friedhelm Kober: Freyas Tränen. Die Geschichte einer großen Liebe in einer schrecklichen Zeit. BoD 2005, ISBN 978-3-8334-5531-5.
  • Britt-Mari Näsström: Freyja - The Great Goddess of the North (in: Lund Studies in History of Religions, Vol 5), Dept. of History of Religions, University Lund: Almqvist & Wiksell International, Stockholm 1995, ISBN 978-9-12201-694-6.
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
 Commons: Freya – Sammlig vo Multimediadateie
Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Freyja&oldid=1003641"