Freisinn
Dr Freisinn isch e politischi Richdig innerhalb vom Liberalismus, wo sich im 19. Joorhundert entwigglet het. Er stoot für Freidänkerdum, isch aber nid explizit antireligiös. Er wird as mentali Iistellig zum Däil mit em Liberalismus gliichgsetzt.[1]
Schwiz
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Der Freisinn het kä Land eso stark brägt wie d Schwiz. Er isch us dr liberale Beweegig gwaggse und gältet as die politischi Beweegig, wo dr Bundesstaat vo 1848 gründet und denn bis zum Ändi vom Erste Wältchrieg dominiert het.
Im Joor 1830 isch dr Soledurner Freisinn under dr Füerig vom spöötere Bundesroot Josef Munzinger gründet worde. Die „Patriotischi Assoziazion“, wo im Joor druf gründet worde isch, het sich as „Schutzveräin für d Freihäit“ bezäichnet. Die Radikale häi 1844/45 sogenannti Freischarezüüg gegen e konservativ Kanton Luzärn gfüert, wo aber abgweert worde si. Im Sonderbundchrieg 1847 häi die Liberale au uf dr nazionale Ebeni gwunne. Die schwizerischi Bundesverfassig vo 1848 isch liberal brägt und dr nöi entstandeni schwizerischi Bundesstaat isch am Aafang politisch vo dr freisinnige Beweegig dominiert worde. Si het e Meerhäit in dr Bundesversammlig ghaa und alli Bundesrööt gstellt.[2]
1894 isch die Freisinnig-Demokratischi Bardei (FDP) gründet worde, wo 2009 mit dr Liberale Bardei vo dr Schwiz (LPS), wo hauptsächlig in dr Westschwiz verankeret gsi isch, zur Partei „FDP.Die Liberalen“ fusioniert.
Dütschland
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Im dütsche Kaiserriich isch 1884 die Dütschi Freisinnigi Bardei entstande, wo sich 1893 in die rächtsliberali Freisinnigi Veräinigung und in die linggsliberali Freisinnigi Volksbardei ufgspaltet het. 1910 häi sich die bäide Flügel in der Fortschrittlige Volksbartei wider veräinigt.
Niiderland
[ändere | Quälltäxt bearbeite]In de Niiderland häi sich in dr erste Helfti vom 20. Joorhundert die Linggsliberale, wo sich au as Radikali bezäichnet häi, im Vrijzinnig Democratische Bond gsammlet. Die Bardei het s vo 1901 bis 1946 gee. Im Joor 1966 isch d Bardei Democraten 66 gründet worde, wo sich 2006 dr Zuesatz „Sozialliberali“ gee het. Si verwändet gläägentlig au dr Begriff vrijzinnig.
Vrijzinnig wird au in chirchligem Zämmehang für die liberalere protestantische Gmäinschafte verwändet. So git s die Vrijzinnige Geloofsgemeenschap (dütsch: Freisinnigi Glaubensgmäinschaft).[3] Au äine vo de öffentlige Radioveräin , Vrijzinnig Protestantse Radio Omroep, het sich in däm ideologische Egge gsee. Er het schliesslig nume no d Abchürzig VPRO afo bruche und gältet hützudags as eender alternativ-anarchistisch.
Fuessnoote
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ Jürgen Frölich: Freisinn. In: Politik für die Freiheit, Projekt der Virtuellen Akademie der Friedrich-Naumann-Stiftung in Zusammenarbeit mit dem Archiv des Liberalismus. Archivierte Kopie. Archiviert vom Original am 24. September 2015; abgruefen am 15. August 2015..
- ↑ Daniel V. Moser-Léchot: Freisinnig-Demokratische Partei (FDP). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz..
- ↑ Internetseite der Vrijzinnige Geloofsgemeenschap (niiderländisch).
|
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Freisinn“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |