Ferdinand Magellan

Ferdinand Magellan. Anonüüms Bordret us em 16. oder 17. Joorhundert, Marinemuseum, Newport News

Dr Ferdinand Magellan, portugiisisch Fernão de Magalhães, Ussprooch: [fɘr'nãu dɘ mɐɣɐ'ʎaiʃ], spanisch Fernando de Magallanes (* 1480 z Sabrosa, Portugal; † 27. April 1521 uf Mactan, Philippine) isch e portugiisische Seefaarer gsi, wo im Ufdraag vo dr spanische Chroone gseeglet isch. Dr Magellan het die ersti Seeglig um d Wält ume gmacht, isch aber persönlig nit häim cho, wil er uf dr Räis döödet worde isch. D Gschicht vo sinere Räis isch vor allem dur dr Bricht vom Antonio Pigafetta bekannt worde, wo uf dr Räis drbii gsi isch.

Lääbe

Dr Magellan het sine Eltere verloore, won er zääni gsi isch. 1492 isch er Paasch am Hoof vom Köönig Johann II. vo Portugal worde. 1505 het en dr Vizeköönig Francisco de Almeida uf Indie mitgnoo und er het uf dr Räis e Möiterei verhinderet. 1511 isch er bi dr Eroberig vo dr bedütende Haafestadt Malacca im hütige Malaysia drbii gsi. Im Dezämber 1511 isch er bi dr Expedizion under em Kommando vom António de Abreu zu de Gwürzinsle mitgmacht.

Er isch zrugg uf Portugal, isch 1513 uf Marokko gschiggt worde und isch dört in dr Schlacht vo Azamor verwundet worde. 1514 isch er us em portugiisische Staatsdienst entloo worde. Er isch denn uf Spanie und het 1517 em spanische Köönig Karl I. (ab 1519 as Karl V. Kaiser com Häilige Römische Riich) sini Dients aabote.

D Wältumseeglig

Dr Magellan het woorschiinlig e Wältcharte kennt, wo ghäim ghalte worde isch und wo druf in Südamerika e paso, e Passaasche zum Pazifische Ozean iizäichnet gsi isch. Er het dä Wääg gege Weste welle goo, zum zu de Gwürzinsle (de hütige Molukke) z choo.

Im Magellan si Schiff Victoria, Detäi us ere Wältcharte vo, Abraham Ortelius

Er het iiflussriichi Fründ gfunde drunder dr Juan de Aranda vom Indiehuus und dr Kardinal vo Burgos Juan Rodríguez de Fonseca. Dr Karl I. vo Spanie het im Magellan fümf Schiff gee, zum d Gwürzinsle go z finde. Am 10. August 1519 si si vo Sevilla us ufbroche. Zerst häi en spanischi Autoritääte ufghalte und denn het dr portugiisisch Köönig Manuel I. e Flotte gschiggt, zum dr Wääg uf Brasilie z verspere, was deere aber nit glunge isch.Über die Kanarische Insle und d Kapverde si si am 6. Dezämber zur südamerikanische Küste choo und häi in dr hütige Bucht vo Rio de Janeiro gankeret. Denn si si dr Küste nooch gege Süüde gseeglet bis zur Mündig vom Río de la Plata, und häi därt er Monet lang d Passaasche gsuecht. D Flotte isch denn witer bis zur Bucht Puerto San Julián wo si überwinteret häi. Wil s nid gnueg Ässe gee het, het d Bsatzig gmöiteret. Dr Magellan het d Möiterer gschlaage und d Kapitän vo dr Victoria und vo dr Concepción, dr Luis de Mendoza und dr Gaspar de Quesada, lo hiirichte, und het dr Kapitän vo dr San Antonio, dr Juan de Cartagena, und dr Briester Sanchez de Reina, wo d Aafüerer vo de Möiterer gsi si, uf dr Küste usgsetzt.

Am 22. Mai het d Santiago Schiffbruch gmacht. Erst im Oktober 1520 häi die übrige vier Schiff Puerto San Julián verlo und witer in alle Buchte und Flussmündige dr paso gsuecht.

Am 21. Oktober 1520 isch dr Magellan bim Cabo Vírgenes (Kap vo de Jungfraue) aachoo und het d Iifaart zur Passaasche gfunde. Zwäi Schiff si vorusgschickt worde und uf dr San Antonio het s wider e Möiterei gee und s Schiff isch uf Spanie zrugggseeglet. Mit drei Schiff isch dr Magellan witer dur d Meerängi gseeglet, wo hüte as d Magellanstrooss bekannt isch, und isch am 28. Novämber im Pazifische Ozean aachoo. Dr Magellan het em Pazifik oder Stille Ozean gsäit, wil sich s stürmische Wätter dört beruigt het.

S Magellan-Dänggmol uf Mactan

Uf em Wääg dur e Pazifik häi e Hufe vo de Matrose Skorbut überchoo; und mindestens 19  si gstorbe.

Am 6. Merz 1521 si si in de Mariane aachoo. Uf äinere vo de Insle häi die Iihäimische brobiert, e Boot z stääle. Dr Magellan het e baar von ene umbrocht und iiri Hüüser aabebrennt. Si häi Vorrööt gsammlet und si witer zu de Philippine gseeglet. Dört si si am 16. Merz bi dr Insle Homonhon aachoo. Vo de Seemanne si denn no 150 am Lääbe gsi. Dr Magellan het dr malaiisch Sklav und Dolmetscher Enrique Melaka bi sich ghaa, wo so zum erste Mensch worde isch, wo ganz um d Ärde umegräist isch. Dr Magellan het mit em Fürst vo Limasawa, em Radscha Kolambu, Gschängg usduscht. Zämme si si uf d Insle Cebu, und häi dört dr Fürst vo Cebu, dr Radscha Humabon zum Christedum bekeert. Dr Häuptling Lapu-Lapu uf dr Nochberinsle Mactan het nüt vo de Spanier und vom Christedum welle wüsse. Dr Magellan het s am 27. April 1521 mit Gwalt brobiert. Die Iihäimische häi en aber abgweert und döödet. Dr Fürst vo Cebu het sich denn au gege d Spanier gwändet und 35 von ene si bi sinm Aagriff ums Lääbe choo. D Spanier häi nüm alli Schiff chönne bemanne, so häi si d Concepción versänggt und si uf dr Trinidad und dr Victoria witergseeglet. [

Am 6. Novämber si si bi dr Molukkeinsle Tidore aachoo und häi dört Gwürz iighandlet. Am 21. Dezämber isch d Victoria mit 47 Öiropäer und 13 Ostinder gege Weste gseeglet, d Trinidad hingeege e chli spööter in Richdig Südamerika und isch vo de Portugiise kaperet worde.

Am 11. Februar isch d Victoria vo dr Insle Timor abgfaare. S Wätter isch schwiirig gsi und si het 12 Wuche brucht bis zum Kap vo dr Guete Hoffnig (19. Mai 1522). Am 9. Juli isch si bi de Kapverdische Insle aachoo. Uf em Wääg si 21 Manne umchoo, und d Portugiise häi bi Santiago 13 gfangegnoo, für dass si d Ärdumseeglig nid chönni fertig mache. D Spanier si aber witer und si am 6. Septämber 1522 z Sanlúcar aachoo. Nume 18 Manne vo de 237  wo d Räis aagfange häi, si zruggchoo. Si häi zwäi Joor, elf Mönet und zwäi Wuche brucht und häi eso bewiise, ass d Wält rund isch.

Litratuur

• Ralf Berhorst, Olaf Mischer: In 1082 Tagen um die Welt. In: Geo Epoche. Das Zeitalter der Entdecker. Hamburg 2006, 24. ISSN 1861-6097
• Richard Humble: Die Entdecker. Time-Life Die Seefahrer. Time-Life International, Amsterdam 1979.
• Bernhard Kay: Der Navigator. BL Taschenbuch 14 441. Bastei Lübbe, Bergisch Gladbach 2000. ISBN 3-404-14441-4
• Antonio Pigafetta: Mit Magellan um die Erde. Ein Augenzeugenbericht der ersten Weltumsegelung. Edition Erdmann, Wiesbaden 2011. ISBN 978-3-86539-811-6
• Siegfried Schmitz: Hermes Handlexikon Große Entdecker und Forschungsreisende. ECON Taschenbuch, Düsseldorf 1983. ISBN 3-612-10008-4
• Walter Krämer (Hrsg.): Die Entdeckung und Erforschung der Erde. F.A. Brockhaus Verlag, Leipzig 1949, 1979.
• Stefan Zweig: Magellan. Der Mann und seine Tat. Wien 1938 (E-Text)

Weblingg

 Commons: Ferdinand Magellan – Sammlig vo Multimediadateie

• Das Zeitalter der Entdeckungen
• Entdeckungen und Kolonialreiche

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Ferdinand_Magellan“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.