Euryanthe

Wärkdaate
Ditel:	Euryanthe
Originalditel:	Euryanthe
Form:	Durchkomboniirt
Originalsprooch:	Deitsch
Muusig:	Carl Maria von Weber
Libretto:	Helmina von Chézy
Literarischi Vorlaag:	Franzeesischa Erzehlong us-em 13. Jôhrhondert
Uruffüerig:	25. Oktober 1823
Ort vo dr Uruffüerig:	Wiin
Lengi vo dr Opere:	rond 3 Stond
Ort und Zit vo dr Handlig:	Frankreich en dr Provence em Joor 1110 nôch-em Friida mit England
Persoone
Dr Keenich Ludwig VI. vo Frankreich (Bass) Dr Adolar, Graf von Nevers (Tenor) D Euryanthe vo Savoyen, em Adolar sei Braut (Sopran) Dr Lysiart, Graf vo Forest (Bariton) Dr Rudolf, a Ridder (Tenor) D Eglantine vo Puiset, a gfangena Dochter vo-ma Aufrihrer ond d Neababuhlere vo dr Euryanthe (Mezzosopran) D Berta, a Landmädle (Sopran) Ridder, Edldama, Paascha, Herold, Landleit, Soldada ond Jäger (Chor ond Stadischda)

Dialäkt: Schwäbisch

Dr Kombonischt vo dr Euryanthe nôch-ma Stich vom Carl August Schwerdgeburth us-em Jôhr 1823

Euryanthe ischt a Heroisch-romandischa Opr en drei Uffziig vom deitscha Kombonischda Carl Maria von Weber. S Libreddo stammt vo dr Helmina von Chézy. Als Vorlag hôt-se a franzeesischa Erzehlong us-em 13. Jôhrhondert vo-ma obekannda Vorfasser benutzt. S erscht Môl uf d Bihne komma isch des Werk am 25. Oktobr 1823 z Wiin em Kärntnertor-Theater. A Uffihrong dauret rond drei Stond.

Orkeschtr

Firs Orkeschtr braucht mr zwoi Fleeda, genausoviil Oboa, Klarinedda ond Fagodd, viir Herner, zwoi Trombeeda, drei Posauna, a Schlagwerk ond Streichr. Fir d Bihnamusik braucht mr jeweils zwoi Piccolo-Fleeda, Oboa, Klarinedda, Fagodd ond Trombeeda, viir Herner, drei Posauna, Pauka ond Streicher.

Handlong

Ort ond Zeit

Dui Opr schbiilt en dr Provence (Frankreich) em Jôhr 1110.

Erschtr Uffzug

A Halle em Keenigsschloss

Weil Frankreich vôr Kurzem em Kriag gega England da Siig drvootraga hôt, wuud am Hof vom Keenich Ludwig VI. a Friidensfescht gfeiret. Dô drbei schwermt dr Adolar (Graf von Nevers) effentlich vo seira Braut Euryanthe, wo sich grad uf seira Burg z Nevers uffhelt. Da Lysiart (Graf von Forest) plôgt d Eifersucht, weil’r selbr uff des Mädle a Aug gwôrfa hôt. Drom will’r em Adolar sei Freid vrgälla ond behaubdet, älle Fraua dädet irgendwann ihre Manna ootrei werra, so au d Euryanthe. Ehm selbr dät’s au glenga, d Euryanthe zo vrfihra. Dô driber schlegt’r em Adolar a Wedde vor, wo jeder sei ganz Hab ond Guad drbei eisetza soll. Dr Adolar zeegret et lang ond nemmt dui Herausfordrong ôô.

Vorwandlong: Dr Burggarda z Nevers

D Euryanthe sehnt sich en Wehmuat nôch ihrem Breidigam. Dô drbei denkt-se au an deam sei Schwester Emma, wo en sellem Gwelbe em Burggarda vrgraba leit, abr em Dood oifach koi Ruah fenda kô, weil-se us-em Reng vo ihrem Vrlobda s Gift tronka hôt, nôchdem dr sell us-ra Schlacht nemme hoimkomma ischt. D Eglantine, dui Dochtr vo-ma Aufstendischa, wo sich en dr Burg als Gfangena ufhält, schleimt sich bei dr Euryanthe ei ond erfehrt so vo deam ooglicklicha Familia-Geheimnis, obwohl d Euryanthe ihrem Adolar hoch ond heilich vrschbrocha hôt, dô dribr an koin Menscha a Sterbenswertle zo vrliira.

Wia d Eglantine alloi em Burggarda ischt, nemmt-se da Reng us dr Gruft zo sich ond fasst da Plôô, d Euryanthe zo vrnichda, om selbr amôl em Adolar sei Weib werra zo kenna.

Zwoidr Uffzug

Wiidr em Burggarda z Nevers

Dr Lysiart ischt zornich, weil’r’s bis jetzt oifach et gschafft hôt, d Euryanthe om da Fengr zo wickla. Wia nô pletzlich d Eglantine em Burggarda ufdaucht, vrsteckt sich dr Lysiart ond heert neigirich dera ihrem Selbschtgeschbräch zua. Nôchdem’r gmerkt hôt, was de sell em Schild fihrt, geit’r sich zu erkenna. Jetzt vrbendet sich dia zwoi mitnandr ond wellet sich gemeinsam an dr Euryanthe rächa.

Vorwandlong: Wiidr en dr Halle em Keenigsschloss

D Euryanthe kommt uff Bsuach zo ihrem Vrlobda. Dia zwoi fallet sich om da Hals ond schweeret sich a ewiga Treie.

Dô kommt dr Keenich mit-ma graußa Gefolge, wo au dr Lysiart drzuagheert. Dr sell zeigt jetzt da Reng vo dr Emma ond behaupdet, dean vo dr Euryanthe als Liibespfand kriagt zo han. D Euryanthe vorsichert zwar, dass des et stemma dät, geit abr zua, dass-se em Adolar sei Geheimnis vorrôda häb. Dô druf glaubt-ra dr Adolar koi Wertle meh ond fiigt sich drei, dass’r äll sei Hab ond Guad an sein Widrsacher vorlaura hôt.

Driddr Uffzug

A troschtlosa Felsaschlucht

Dr Adolar empfendet emmr noh viil fir sei Braut. Weil’r abr moint, dass’r vo sellra betroga wôrra ischt, will’r-se jetzt ombrenga. Wia-nr grad sei Vorhaba ausfihra will, wuud’r vo-ra Schlang ôôgriffa. D Euryanthe wirft sich drzwischa, om-en zo schitza. Dô schafft’s dr Adolar, des Reptil zo vrnichda. Us Dankbarkeit lôôt’r sei Braut zwar am Leaba, lôôt-se abr alloi en dr Felsaschlucht zruck. Dô dribr isch d Euryanthe ganz vrzweiflet ond sehnt sich nôch-am Dood.

Uff oimôl kommt dr Keenich mit-ma graußa Jagdgefolge drher. En da sella setzt d Euryanthe ihr ledschda Hoffnong ond vrzehlt-em älles, was bassiirt ischt. Dô druff vrschbricht-ra dr Keenich sei Ondrstitzong.

Vrwandlong: A Platz vôr dr Burg z Nevers

D Baura vrzehlet em Adolar, dass sich dr Lysiart ond d Eglantine gega ehn vrbendet hend ond bald heirada dädet. Dô kommt au scho dr Hochzeitszug. Pletzlich wuud d Eglantine vo-ma schleachda Gwissa ibrwäldigt ond klagt sich selbr ôô – ohne dass-ses eigentlich will – dass-se d Euryanthe vorrôda häb. Dô tridd dr Adolar us dr Menschmenge raus ond fordret da Lysiart zom Duell. Dr Keenich abr lôôt des et zua. Der greift jetzt zo-ra Lischt, om da Adolar zo priafa, ond sait, d Euryanthe häb sich in ihrer Vrzweiflong s Leaba gnomma. Jetzt vorschbiirt d Eglantine an Riisa-Triompf ond geit stolz da gemeinsama Betrug zua. Des abr gôht em Lysiart zweit. Der stirzt sich uff-se ond rammt-ra da Dolch en d Bruscht.

D Jäger kommet mit dr Euryanthe. Em Nu gôht-se uf ihrn Breidigam zua ond fellt-em om da Hals. Boide strahlet vor Glick. Jetzt endlich kô au em Adolar sei vrstorbena Schwester Ruah en ihrem Grab fenda.

Musik

Bevôr uff dr Bihne de eigentlich Handlong ôôfangt, kriagt s Publikom a glanzvolls klois Meischtrwerk vorgsetzt, wo mr au oft – losgleest vo dr Opr – em Konzertsaal heera kô (sogar efders wia em Theater): d Uvertiire. Se fangt ôô mit-ma reacht schwongvolla Thema, wo da Heerer ens Middlaldr vrsetzt ond d Riddrromandik raufbeschweert. Dr middlere Doil ischt ganz geheimnisvoll en donkle Farba ghillt. Dr Schluss ischt wiidr frehlich ond lôôt uff-nen guada Ausgang vo dr Opr schliaßa.

Dr musikalische Heheponkt em erschda Uffzug ischt em Adolar sei Romanze Unter blühenden Mandelbäumen ond dr Titlfigur ihr Cavatine Glöcklein im Tal. Em zwoida Akt raget zwoi Duett raus, wo s Publikom bsonders ôôschbrechet: Komm denn, unser Leid zu rächen zwischa dr Eglantine ond em Lysiart ond Hin nimm die Seele mein, atme mein Leben ein, s Liibesduett zwischa dr Euryanthe ond em Adolar. Dr Heheponkt vom ledschda Uffzug ischt dr Chor vo de Landleit (Maialiad).

D Gschicht vo dr Opr ond a Wirdigong vom Werk

D Helmina von Chézy, wo s Libreddo gschriiba hôt

Bald nôch-em graußa Erfolg vo seim Freischitz isch dr Weber en ganz Eiropa bekannt wôrra, ond an Haufa Opernheiser – et bloß em deitschschbrôchiga Room – hend des Werk en ihrn Schbiilplôô uffgnomma. Manche Heiser hend sich au drom grissa, mit-ra oigena Uruffihrong vo-ma Weber-Werk beim Publikom ponkda zo kenna, so zom Beischbiil s Theater am Kärntnertor en Wiin. Seit 1821 isch des Haus an da gschäftstichtiga Impresario vom Teatro San Carlo vo Neapel, dr Domenico Barbaja, vorpachdet gwäa. Dr sell hôt sich mit-em Weber en Vorbendong gsetzt ond-en beuftragt, fir sei Bihne a graußa deitscha Opr zo komboniira, wo em Middlaldr schbiilt. Bei dr Suach nôch-ma geeignada Tekschtdichtr ischt em Weber dr Friedrich Kind nemme zor Vrfigong gschdanda, weil’r deam beim Vorfassa vo seim Freischitz-Libreddo viil z oft dreneigschwätzt ghet hôt. Drom hôt dr Kind koin Wert meh uff-na weitra Zammaarbet mit-em Weber glegt. So isch dr Weber z Dresden, wo-nr emmr noh dui Stell als Kabellmoischtr an dr Keeniglicha Hofopr ghet hôt, uff dui adliga Dichtere Helmina von Chézy (1783 bis 1856) gschdoßa, was-em ledschendlich zom Vrhengnis wôrra ischt. De sell hôt zwar ibr-na riisiga Eibildong vrfiagt, abr bloß a arg beschrenkda Begabong ghet. Dui hôt em Weber a Buach vorglegt, wo-se nôch dr alda franzeesischa Sage us-em 13. Jôhrhondert L'histoire du très-nobles et chevalereux prince Gérard, comte de Nevers, et de la très-vertuese et trèschaste princesse Euriant de Savoye gschriiba hôt. Dô dren gôht’s om ällerloi Vorbrecha, Gemeinheida ond om a edla weiblicha Oschuld. Der Stoff hôt da Weber so en sein Bann zoga, dass’r sich glei drô gmacht hôt, dr Chézy ihre Vers zo vrtona. Dass dia et viil daugt hend, meeget a baar Beischbiil zeiga:

Glei em erschda Akt, sobald sich dr Vorhang ghoba hôt, erklengt zwoi Cheer (vo de Fraua ond de Ridder)

Dem Frieden Heil! Dem Frieden Heil!
Dem Frieden Heil nach Sturmestagen!
Heil dieser Feier reiner Lust!
Des Helden Herz in starker Brust
Darf nun für sanfte Freuden schlagen.
Dem Frieden Heil! Dem Frieden Heil!

Den Frauen Heil! Den Frauen Heil!
Den Frauen Heil! Den zarten Schönen,
Den Blumen in des Lebens Kranz!
Wohl ringt der Mut nach Siegesglanz,
Doch Liebe muss das Leben krönen.

Wenn d Euryanthe ihrn erschda Ufftridd hôt, därf-se dia Vers schmachda:

Glöcklein im Thale, Rieseln im Bach,
Säuseln in Lüften, schmelzendes Ach!
Sterne in Wipfeln äugelnd durch Laub,
Ach, und die Seele der Sehnsucht Raub.

D Sengere Henriette Sontag, wo bei dr Uruffihrong d Euryanthe gschbiilt hôt

Weilst du so ferne? Bangst wohl nach mir?
Bringen die Sterne Grüße von dir?
Alle so golden, selig und klar,
Ach, doch dein Blick nicht, mein Adolar!

Musikalisch gsäha isch d „Euryanthe“ a Meilastoi en dr Gschicht vo dr deitscha Opr. Zom erschda Môl ischt a deitsch Bihnawerk entstanda, wo vollkomma durchkomboniirt ischt. Vorher hôt’s so ebbes bloß bei dr italienischa ond dr franzeesischa Opr gäa. Au dr Schbrechgsang vo de Rezitativ ischt ganz oiga uff dia handelnde Persona zuagschnidda ond weist so weit en d Zuakonft nei, zom Beischbiil uffs Friawerk vom Richard Wagner. Bei sellem Kombonischda schbiirt mr so richdich, dass d Euryanthe en viilerloi Hinsicht sei Vorbild gwäa ischt ond dass’r dô druss an Haufa glernt hôt.

D Uruffihrong ischt vom Publikom zwar rasend bejublet wôrra, abr dr Erfolg hôt et lang ôghalda. Nôch 20 Vorstellonga isch des Werk vom Schbiilplôô gnomma wôrra.

Dui Titlfigur ischt vo-ra erscht 17-jähriga Sengere gschbiilt wôrra, wo mit dera Roll a glanzvolls Debii uff dr Opernbihne gäa hôt: d Henriette Sontag. En ihre schbätre Jôhr isch de sell zo oira vo de bekanndeschde Sengerena vo ihrer Zeit wôrra, wo et bloß en de bedeidenschde Opernheiser vo Eiropa ufftredda ischt, sondern au en Amerika Karriere gmacht hôt.

Litradur ond Quella

• Dr. Hertha Bauer: Taschenlexikon Oper – Operette – Ballett, Humboldt-Verlag Frankfurt am Main – Wien, 1954, Daschabuach Nr. 27
• Gerhart von Westermann + Karl Schumann: Knaurs Opernführer, Knaurs Taschenbuch Nr. 216
• Lueg d Weblink

Weblink

 Commons: Euryanthe – Sammlig vo Multimediadateie

• S Libreddo
• A andra Beschreibong vo dr Opr bei „operone“ mit-ra CD-Empfehlong
• D Uvertiire als Heerprob