Ernest Rutherford

Dr Ernest Rutherford, 1. Baron Rutherford of Nelson (* 30. Augschte 1871 z Brightwater bi Nelson/Neiseeland; † 19. Oktober 1937 z Cambridge) isch e neiseeländische Atomphysiker gsii, wu anne 1908 dr Nobelbryys fir Chemi iberchuu het. Syter anne 1931 isch er Baron Rutherford of Nelson gsii.

Läbe

Dr Ernest Rutherford isch dr Suhn vum James Rutherford gsii, eme Buur vu Perth (Schottland), un dr Martha Thompson vu Hornchurch (Essex). D Eltere sin uf Neiseeland uusgwanderet go „Flachs un e Huffe Chinder großzzie“. Dr Ernest Rutherford het am Canterbury College z Christchurch studiert, dr hitige University of Canterbury.

Anne 1898 het er e Ruef an d McGill-Universitet z Montréal (Kanada) iberchuu, wun er bis 1907 gschafft het. Fir d Forschige, wun in däre Zyt gmacht het, het er im Johr 1908 dr Nobelbryys fir Chemi iberchuu. Derno het aagfange an dr Universitet Manchester z Ängland z lehre, wun er unter anderem mit spetere Nobelbryysdreeger wie em Niels Bohr un em Patrick Blackett gschafft het. 1919 isch er as Brofässor uf Cambridge gange, wun er Diräktor vum Cavendish-Laboratorium woren isch. 1921 isch syy Schrift Nuclear Constitution of Atoms („Iber d Chärnstruktur vu Atom“) uusechuu. Anne 1914 isch er zum Ritter gschlaa un 1931 zum Baron ernännt wore. Vu 1925 bis 1930 isch er Bresidänt vu dr Royal Society gsii.

Dr Lord Rutherford isch in dr Westminster Abbey z London in dr Nechu vum Grab vum Isaac Newton byygsetzt wore. Zue syne Ehre isch 1997 s Elemänt 104 Rutherfordium gnännt wore. Au dr Asteroid (1249) Rutherfordia isch noch em gnännt wore.

Laischtige

Dr Rutherford giltet as ain vu dr wichtigschte Experimentalphysiker. Scho anne 1897 isch em klar wore, dass di ionisierend Strahlig vum Uran us mehrere Dailliarte bstoht.

Anne 1902 het er d Hypothese ufgstellt, dass chemischi Elemänt dur radioaktive Verfall in Elemänt mit ere niderere Ornigszahl ibergehn. Är het 1903 d Radioaktivitet in Alphastrahlig, Betastrahlig un Gammstrahlig unterdailt no dr r positive, negative oder neutrale Ablänkig vu dr Strahledailli in eme Magnetfäld un het dr Uusdruck vu dr Halbwärtszyt yygfiert. Die Arbet isch anne 1908 mit em Nobelbryys fir Chemi uuszaichnet wore.

Syy bekannteschte Byydrag zuer dr Atomphysik isch s Rutherfordsche Atommodäll gsii, wun er anne 1911 us syne Streiversuech vu Alphadailli an Goldfolie abglaitet het. Dr Rutherford het dodermit s Atommodäll vum Thomson widerlait, w uno vun ere glychmäßige Masseverdailig uusgangen isch.

Dr Rutherford anne 1919 het zum erschte Mol experimentell noogwise, dass e Atomchärn (in syym Fall Stickstoff) dur Bstrahlig mit Alphadailli in e andere cha umgwandlet wäre (in sym Fall s negschtschwäärer Elemänt Suurstoff). Bi däne Experimänt het er s Proton entdeckt.

Unter syre Aalaitig hän dr John Cockcroft un dr Ernest Walton s erscht Mal mit chinschtlig bschlynigte Dailli ne Atomchärn uusenandergschlaa: mit Protone bschosse Lithium het sich ufgspalte in zwai Alphadailli, also Helium-Chärn. Eme andere Wisseschaftler z Cambridge, em James Chadwick, isch s anne 1932 glunge, s Neutron experimentäll noozwyse, wu dr Rutherford scho vil Johr vorhär theoretisch poschtuliert ghaa het.

Uuszaichnige

Order of Merit
1908: Nobelbryys fir Chemi
1909: Barnard-Medaille

Schrifte (Uuswahl)

Rutherford, Ernest: Uranium radiation and the electrical conduction produced by it. Philosophical Magazine, 47:109-163, 1899.
Rutherford, Ernest: A radio-active substance emitted from thorium compounds. Philosophical Magazine, 49:1-14, 1900.
Rutherford, Ernest: Radioactivity produced in Substances by the action of Thorium Compounds. Philosophical Magazine, 49:161-192, 1900.
Rutherford, E. und H. T. Brooks: Comparison of the radiations from radioactive substances. Philosophical Magazine, 4:1-23, 1902.
Rutherford, Ernest und F Soddy: Die Ursache und Natur der Radioactivität I. Zeitschrift für physikalische Chemie, 42:81-109, 1902.
Rutherford, Ernest und F Soddy: The cause and nature of radioactivity. Part II. Philosophical Magazine (6), 4:569-585, 1902.
Rutherford, E.: The magnetic and electrical deflection of the lightly absorbed radium radiation. Physikalische Zeitschrift, 4:235-240, 1902.
Rutherford, Ernest und F Soddy: A comparative study of the radioactivity of radium and thorium. Philosophical Magazine (6), 5:445-457, 1903.
Rutherford, Ernest und F Soddy: Condensation of the radioactive emanations. Philosophical Magazine (6), 5:561-576, 1903.

Literatur

Edward Andrade: Rutherford and the Nature of the Atom. (= Science Study Series. Nummer 29). Heinemann, 1964.
- Edward Andrade: Rutherford und das Atom. Der Beginn der neuen Physik. Aus dem Amerikanischen ins Deutsche übertragen von Klaus Prost, Desch, München 1965.
Lawrence Badash (Hrsg.): Rutherford and Boltwood. Letters on Radioactivity. Yale University Press, New Haven 1969.
Lawrence Badash: Rutherford Correspondence Catalogue. American Institute of Physics, New York 1974.
John Campbell: Rutherford. Scientist Supreme. AAS Publications, Christchurch 1999, ISBN 0-473-05700-X.
John Campbell: Rutherford’s Ancestors. AAS Publications, Christchurch 1996, ISBN 0-473-03858-7.
James Chadwick (Hrsg.): The Collected Papers of Lord Rutherford of Nelson. 3 Bände, George Allen and Unwin, London 1962–1965.
Arthur Eve: Rutherford. Cambridge University Press, Cambridge 1939.
Mark Oliphant: Rutherford. Recollections of the Cambridge Days. Elsevier, Amsterdam 1972, ISBN 0-444-40968-8.
Richard Reeves: Force of Nature: The Frontier Genius of Ernest Rutherford. W. W. Norton & Company, 2008, ISBN 978-0-393-33369-5.
David Wilson: Rutherford. Simple genius. MIT Press, Cambridge 1983, ISBN 0-262-23115-8.

Weblink

Commons: Ernest Rutherford – Sammlig vo Multimediadateie

Informatione vu dr Nobelstiftig zue dr Pryysverleihig 1908 an Ernest Rutherford (änglisch)
Yydrag iber Lord Ernest Rutherford of Nelson in dr Datebank vu dr Wilhelm-Exner-Medaillen-Stiftung.
Ernest Rutherford (www.pbs.org)
Ernest Rutherford (www.nzedge.com)
Ernest Rutherford („Große Physiker“ uf www.bhak-bludenz.ac.at)

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Ernest_Rutherford“ vu de dytsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.