Wenkerbogen von Köndringen

De Kindringer Wenkerboge isch e Blatt vu däre groß Uffnahm vu de ditsche Sprooch, wu zwische 1876 un 1887 vum Sproochforscher Georg Wenker vorbereidet worre isch. Er het vierzig Sätz in allne Schüéle vum domolige Reich uffschriiwe lo. Diä üssgfillde Bege sinn d' Grundlag vum Ditsche Schbrochadlas.

Hiwiis zuem Boge 36893

• Kindringe het sällimols zuem Bezirk Ämmedinge im Großherzogtum Bade ghärt.
• De Ord lit im Sproochrüm vum Oberrhinalemannische / Brisgau-Rench-Raum .]].
• Die Sätz 1-17 het de Lèhrer Heinrich Mack vu Ziegelhausen (Amt Heidelberg) niedergschriewe nodäm si vu de Schèäler vorgschproche wore sinn. De Rèscht isch vu Schueler zämme mitm Lährer August Kasper, gebore in Witnau (hitt Steine) im Wiesedal un uffgwachse in Hertinge im Markgreflerland, hitt e Oortsdeil vu de Gmein Bellige notiert worre.
• As Üssproch vum Ortsnamme wird im Boge „Kindringen“ angèh.
• In Süddischland sinn d Bege anne 1887 uffgnumme worre, der vo Kindringe het d Nummere 36893 griägt.
• D geografisch Lag vu Kindringe isch in dere Karde iitrage.

Wenkersätz

1. Im Winder flieagé druggini Bledder in der Luft rum. (Bledd'r)
2. 's härt glich uff z'schneije, denoh wirdz Wèdder wieder bèsser.
3. Duè Kohlè in de Ofè, daß d' Milich bald z'kochè anfangt.
4. Der guat alt' Mann isch mit dem Roß durchs Is broché un inz kalt Wasser keit.
5. Er isch vor vier oder sex Wuche gschdorwe.
6. s' Fier isch z'stark gsi und Kuächè sinn jo unde ganz schwarz verbrännt.
7. Er ißt diè Eier allewiil ohni Salz un Pfäffer.
8. D' Fuèß diämer arg weh, i gläub, i hab'si durgloffè.
9. I bi bì der Fräu gsi und habers gseit, un si hätt gseit, si wills äu ihrem Maidli sage.
10. I wills äu wider nimmi duè.
11. I schlag der glich de Kochleffel um d'Ohre, dü Aff (Esel, Rindsvièh)
12. Wu gosch du hin, solle ma mit der goh?
13. 's sinn schlächte Ziddde.
14. Mi lièb Kind, blieb do unde stoh, de bese Gänz bisse dich dot.
15. Dü hesch hitt am meschde glehrt und bisch brav gsi, dü derfsch friäjer heim goh as d' Andere.
16. Dü bisch no nitt groß gnuèg, um e Flasche Wi üsztringe, dü muèsch zerscht no mè waxe un grèßer wäre.
17. Gang, sei so guèt un saggs dinere Schweschder, sie soll die Kleider für eueri Muader (Midderli) ferdig naije un mit d' Birschde üsbirschde.
18. Hättsche kènnt! Derno wärs andèrst kummè, und s däd bésser um in sthoh. -kummè-
19. Wèr hat m'r mi(e) Korb mitt'm Flèisch g'stohlè?
20. Er hèt so duè als häddè sinnè zum dreschè b'stellt; si hènn's ab(e)r sèlber duè.
21. Wèmm héd'r diè nei G'schicht verzèllt?
22. M'r muèß ludd brièle, sunscht vërstot r' ich nit. (v(e)'rstod)
23. M'r sinn mièd unn hänn Durst.
24. Wuè m'r geschtert Zobè zruck kumme sinn, sinn diè andèrè scho im Bett g'lègè unn hènn g'schlofè.
25. D'r Schnee isch diè Nacht bi ich liège blièbe, aber (awer) hittè morgè isch'r vergangè.
26. Hinder unsérèm Hus stēn drei scheni Èpfelbàimli mit rodè Èpfèli (od. Öpfèli)
27. Kènnenèr nit no è Wiili uff ich wardè, d'rno gen mer mit ich.
28. Èr derfè nit so Kindèreiè trièbè (trièwè)
29. Unséri Bärg sinn nitt so hoch, euri sinn viel hèèchèr.
30. Wièviel Pfund Wirscht (i=ähnlich/halb ü) unn wièviel Brod wänn'r hā?
31. I' vèrstand' ich nitt, èr mièn è bitzèli lutt'r schwätzè.
32. Hènner kei Stickli wissi (od. -se) Seipfè für mich uff'm Disch g'fundè.
33. Si Bruéder will zwei schèni Hiiser inn eier Gardè bauè.
34. Deß Wort isch 'm vu Herzè kummè.
35. Deß isch rècht vu nè nè.
36. Was sitzè do für (fir) Vegeli uff'm Miirli?
37. D' Burè hänn finf Ochsè un niin Kièh unn zwèlf Schefli vor' s Dorf brocht, un hènn si wéllè vèrkaifè.
38. D' Litt sinn hitt alli duß uff'm Fèld unn mäijè.
39. Gang nur, d'r brun Hund duèt d'r nitt.
40. I biè mit dè Litt do hindè (üb-) üwer d (Mattè) Maddè inns Korn g'faarè. (Offenes e = ä = äh)

Werder im Wenkerboge

• heiß=häiß, neei = nääi, blai, grai, haie, Hand, Hanf, Helm, Flachs, wächst, Bèsè, Pflumè, Brièf, Hoof, jung, krum
• Sunndig, Määndig, Zischdig, Mittwuch, Dunstig, Fritig = Friddig, Samschdig
• elf; fuffzeh; sechsze; fuffzig.

Agabe zuer Tracht

Die Frauen tragen die allbekannte Markgräflertracht, die sich gegenwärtig in nichts von derjenigen der oberen Landesgegend bei Müllheim u. Lörrach unterscheidet. Vor etwa 20 Jahren war noch ein Unterschied bemerkbar, die sog. Bandkappen war von hier anders gestellt - etwas zurückstehend.

Lueg aü do

• Lischte vo de Wenkerböge
• d Wenkersätz uf Hochditsch

Wu s här isch

• Wenkerboge Kindringe