Ardon VS

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
S VS im Lemma isch s offiziell Chürzel vom Kanton Wallis und wird bruucht, zum Verwächslige mit Yträäg vom Name Ardon vermyde, wo öppis anders meined.
Ardon
Wappe vo Ardon
Wappe vo Ardon
Basisdate
Staat: Schwiiz
Kanton: Wallis (VS)
Bezirk: Contheyw
BFS-Nr.: 6021i1f3f4
Poschtleitzahl: 1957
UN/LOCODE: CH ADO
Koordinate: 586041 / 117818Koordinate: 46° 12′ 42″ N, 7° 15′ 28″ O; CH1903: 586041 / 117818
Höchi: 503 m ü. M.
Flächi: 20.4 km²
Iiwohner: 3480 (31. Dezämber 2021)[1]
Website: www.ardon.ch
Ardon
Ardon

Ardon

Charte
Charte vo ArdonLac de SeninBassin de GodeyLac de DerborenceLac Supérieur de FullyLac de VauxLac de LouvieLac du Grand DésertLac de CleusonLac des DixLac des AudannesLac de TseuzierKanton BernKanton WaadtBezirk EntremontBezirk EringBezirk EringBezirk MartinachBezirk Saint-MauriceBezirk SidersBezirk SitteArdon VSChamosonContheyNendazVétroz
Charte vo Ardon
w

Ardon (fp. [aeˈdũ]; dt. Arden) isch e Munizipalgmeind vom Bezirk Conthey im Kanton Wallis.

Geografie[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Ardon liit am Rand vom Rhonetaal vor em Uusgang vo dr Lizerne us ere schmale Schlucht. Im Oschte sind d Nochbergmeinde Conthey und Vétroz, im Weschte und taalabwärts isch Chamoson. Uf dr Südsyte chunt Ardon im Louf vo der Rhone a d Gmeind Nendaz aa.

Der Bärgbach Lizerne chunt imene Tobel, wo töif id Felse ygfrässen isch, vo de Bärge uf der Nordsyte vom Rhonetaal obenabe. Der Bach foot im Taalchessel vo Derborence aa, wo im Gmeindbann vo Conthey liit. Derborence isch wägemene grosse Bärgsturz vo 1749 begchannt. Bi däm Unglück isch d Derborencealp vo vil Gschtei zuetekt worde, und derno isch hinder em Schuttbärg e nöie See, der Lac de Derborence, entstande. Bim Uusgang vo dr Lizerne us der änge Schlucht isch sid ane 1900 s Chraftwärch vo Ardon.

Der högscht Bärg vo Ardon isch dr Haut de Cry (2969 Meter über Meer).

D Kantonsstroos, d Ysebaanlinie und d Autobaan füere dur s Biet vo Ardon.

Gschicht[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Ardon isch im ene Dokumänt us dr Zyt um 1100 s erschte Mool erwäänt mid dr Schrybwys Ardunum.

Oben am Dorf liit d Ruine vo dr Burg Crest.

D Herrschaft Ardon-Chamoson het sech ane 1819 i die beide Gmeinde Ardon und Chamoson ufdeilt.

Iwoner[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Quella: Bundesamt für Statistik 2005[2]

Jaar 1850 1860 1870 1880 1888 1900 1910 1920
Iwoner 816 1033 1058 1125 1176 1227 1240 1215
Jaar 1930 1941 1950 1960 1970 1980 1990 2000
Iwoner 1239 1236 1354 1432 1498 1636 2046 2295

Dr Üsländeraateil ischt 2010 bi 33,6 % glägu.[3]

Religion[ändere | Quälltäxt bearbeite]

76,8 % vannu Iwonru sint im Jaar 2000 remisch-katholischi gsii, 3,9 % evangelisch-reformierti.[3]

Politik[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dr Ggmeindspresident va Ardon ischt dr Pierre-Marie Broccard (Stant Oktober 2017).

Spraach und Tialäkt[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bi dr Volchszellig 2000 heint vannu 2295 Iwonru 81 % Franzeesisch als Höiptspraach aagigää, 2,6 % Titsch, 1,8 % Talienisch und 14,6 % anneri Spraache.[3]

Dr tradizionäll Tialäkt va Ardon gcheert zum Frankoprovenzalisch.

Wirtschaft[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Z Ardon isch en alti Ysegiesserei, d Fonderie Ardon.

S Dorf het vil Räbbärge ufem grosse Schuttchegel vo der Losentse.

Literatur[ändere | Quälltäxt bearbeite]

  • Louis Delaloye: Lexique du patois d'Ardon, avec la collaboration d'Ernest Schüle. Fédération valaisanne des Amis du patois, Sion 1964.

Weblink[ändere | Quälltäxt bearbeite]

 Commons: Ardon VS – Sammlig vo Multimediadateie

Fuessnoote[ändere | Quälltäxt bearbeite]

  1. Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2021. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2021 zusammengefasst. Abruf am 13. März 2023
  2. Bundesamt für Statistik: Eidgenössische Volkszählung 2000: Bevölkerungsentwicklung der Gemeinden 1850–2000. Bern 2005 (Online uf bfs.admin.ch (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch, Date im Aahang (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[3] [4] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch)
  3. 3,0 3,1 3,2 Bundesamt für Statistik: Regionalporträts 2012: Kennzahlen aller Gemeinden (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[5] [6] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch, Mai 2012