Wenkerboge vu Wyhl

Dr Wenkerboge vu Wyhl isch e Blatt vu dere grosse Ufnaam vu dr ditsche Sprooch, wo im 19. Joorhundert angefange het un hit Bschdanddeil vum Ditsche Sprochadlas isch. Sällimols, wo dr Sproochforscher Georg Wenker vo 1852 bis 1911 sinner Sproochadlas vorbereitet hed, hänn alli Schuele im domolige ditsche Riich e Froogeboge mid vierzig gliche Muschdersätz vorgleit bikumme, wu d' Schiäler middem Léhrer in de lokal Mundart uffschriewe hänn mièn.

Hiwiis zuem Boge 36953

• Wyhl het dozemols zuem Bezirksamt Ämmedinge im Großherzogtum Bade ghärt.
• De Ord leyt im Sproochruum vum Oberrhinalemannische / Brisgäu-Ränch-Ruum.
• D Schueler hänn mit Hilf vum Lährer Alexander Wuchner üs Altestei bi Schönau im Schwarzwald de Wenkerboge üssgfillt.
• Vu de vierzig Wenkersätz sinn alli iitrage. Sowit des goht, isch d Schriibwiis inn de Bege iwernumme worre.
• As Üssproch vum Ortsnamme wird im Boge „Wyhl“ agä.
• In Süddischland sinn d' Bege anne 1887 uffgnumme worre, der vo Wyhl het d' Nummrä 36953 kriägd.
• D' geografisch Lag vu Wyhl isch in dere Karde igetroage.

Wenkersätz

1. Im Winter fliege die truckene Blett'r in d'r Luft rum.
2. S'härt gli uf z'schneie, dr'no wird s'Wätter wieder besser.
3. Due Kohla in d'Ofa, daß d'Milch bal' afangt z'kocha.
4. D'r gut alt Mann isch mit em Pferd dur's Is brocha un ins kalt Wasser g'heit.
5. Er isch vor vier oder segs Wucha g'schdorbe.
6. S' Fier war z'schtark, kueche sin' jo unte ganz schwarz brännt.
7. Er ißt d' Eier allewil ohne Salz un Pfeffer.
8. D' Füeß dien mer selli weh, i glaub, i ha sie durgloffe.
9. I' bie bi dr´Frau g'si un ha's ihr g'said, un si hett g'said, si well's au ihrer Dochter sagé.
10. I' wills au nimme wieder dué.
11. I' schlag di gli mit m' Kochlöffeö um d' Ohré, du Aff.
12. Wo gosch du hi, solle mer mit d'r goh?
13. S' sin 'schläche Zitte!
14. Mi lieb's Kind, blieb do untè stoh, di' böse Gäns bisse di dod.
15. Du hesch hüt am meischte g'lehrt un b isch ardig gsi, du därfsch frier heimgoh as di' Andèré.
16. Du bisch no nit groß gnueg, um a Flasch Wi usz'tringa, du muesch ersch no öbbis wachse un größer wäre.
17. Gang, sei so guet un sag dinnr Schwester, si soll di Kleider fir euere Mueter ferdig naije un mit d'r Birschte sufer mache.
18. Hättsch du ihn kennt, d'rno wär's andersch kumme, un s'dät besser um ä schtoh.
19. Wer hett mir mi Korb mit m' Fleisch g'schdohle?
20. Er hett so due, as hett è se zum Dresche bschtellt; si henn 's awer selber due.
21. Wenn hett r di neu G'schicht verzehlt?
22. M'r muß lut schreie, suscht verstoht 'r uns nit.
23. Mir sin müed un henn Durscht.
24. Wo mer geschtert zowe z'ruckkumme sin, do sin die Andere scho im Bett g'lege un henn fescht g'schlofe.
25. Dr' Schnee isch die Nacht bi uns liege bliebe, awer hit a Morge ischer wiedr g'schmolze.
26. Hinter unserem Hus stehn drei schöne Epfelbeimle mit rote Epfel.
27. Kenn nenn r nit no a Bitzele uf uns warte, dr'no genn m'r au mit.
28. Ihr derfe nit so Kindereie triwe.
29. Unsere Berg sin nit selli hoch, euere sin viel höcher.
30. Wie viel Pfund Wurscht un Brot wenn ihr ha?
31. I'verstand euch nit, ihr mün n'weng lütter schwätze.
32. Henn ihr kei Stückli wißi Seipfe für mich uf miem Disch g'funde?
33. Si Brueder will für ihn zwei schöne neui Hüser in eurem Garte boye.
34. Des Wort isch m' vo Herze kumme.
35. Des isch recht g'si vo ihm.
36. Was sitze do fir Vögele vorn uff dem Mürle?
37. Di Bure henn fünf Ochse un nin Küh un zwölf Schöfli vor's Dorf brocht, henn sie wella verkaufe.
38. D' Lütt sin hüt alle dus uf m' Feld uns maie.
39. Gang nur, dr' brun Hund duet d'r nit.
40. I' bin mit de Lütte do hinte üwer d'Matte ins Korn g'fahre.

Werder im Wenkerboge

• heiß, nei, blau, grau, hauwe, Hand, Hampf, Helm, Flaks, er wachst, Bese, Pflume, Brief, Hof, jung, krumm
• Sunntig, Mentig, Zieschtig, Mittwuche, Dunnschtig, Fritig, Samschtig
• elfi, fufzeh, sechzeh, fufzig

Luäg aü do

• Lischde vu alemannische Wenkerboge
• d Wenkersätz uf Hochdütsch
• Wyhl war Uffnahmord vum Südweschtditsch Sprochatlas –-> [1]

Wo s her isch

• Digitalisat vum Original Wyhler Wenkerboge