Wenkerboge vu Sulzere
Dr Wenkerboge vu Sulzere isch e Blatt vu dere grosse Ufnaam vu dr ditsche Sprooch, wo im 19. Joorhundert agfange hed un hit Bschdanddeil vum Ditsche Sprochadlas isch. Sällimols, wo dr Sproochforscher Georg Wenker vo 1852 bis 1911 sinner Sproochadlas vorbereitet hed, hänn alli Schuele im domolige ditsche Riich e Froogeboge mid vierzig gliche Muschdersätz vorgleit griägt, wu d Schiäler middem Léhrer in de lokal Mundart uffschriewe hänn mièn.
Hiwiis zuem Boge un zuem Ord
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Sulzere lit im owere Mìnschterdal un het domols zuem Kreis Colmar im Owerélsaß ghärt.
- De Ord lit im Gebiet vum Niideràlemànnische un isch e Gränzort zuem Franzeesische.
- Die vierzig Sätz sin dozémol in Sulzere vum Lährer un ere "sprachkennende Lähreri" üssgfillt worre. Lährer war de Karl Seiwert vo Màrkirich im Owerèlsass.
- As Üssproch vum Ortsnamme wird im Boge „Sonlzara“ angeh. ('r wohnt onff Sonlzara) Anmerkung: in nach französischer Aussprache sehr häufig : on.
- D Elsässer Bege sinn wie die Südditsche 1887 uffgnumme worre, der vo Sulzere het d Nummere 36063 griägt.
- D geografisch Lag vu Sulzere isch in dere Karde iitrage.
Wenkersätz
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- E'm Wénnter fliege di tronkana Blètter ém Wénd aronmm.
- s halt boll zö schne'ïe, d'rnoo word's Watter wédder bèsser.
- Mach Koolà é d' Oofa, dass di Mélich boll kocht.
- Daar gunnt àlt mànn ésch mét'm Ross donrich's Iss gebroche, onn é skalte Wasser k'héit.
- r ésch vor vier èdder sèchs Wonche gschtorwin.
- s Fiir ésch zö schtark gsée, di Waïe se'ï éngana gāāz schwārz.
- r ésst di Injer allewill onne Salz onn Pfaffer.
- Di Fiins diinn m'r wiin, i gloï, i ha Blondérá.
- I bé bi dar Froï gsée onn hāā n'r's gsinit, on sé sinit zun wéll's ierer Doochter o sāāge.
- Ich well's némm maché
- I schlaa d'r klich d'r Kochléffel onm di Onrà, dü Aff!
- Wo giinsch annè, sèlle m'r métt giin.
- 's è schlāāchti Zitte.
- Mi liinb's Kénd, blie don èngana stiin, d biinse Ganz bissé di dond.
- Dü hèsch hétt am miinschte gèliinrt, dü dèrfsch fréjer hinïm ass di andere
- Dü bésch na nétt gronwes genunn, fér è littr Wi z'trènke, d'monsch nan wankse on nn griinsr wāāre.
- Gang, sin ï so günnt, onnn sāā i din'r Schwèscht'r, ass sèll die Klinïd'r fér éjeri Münnt'r fèrik naje on nn métt d'r Bonrscht bonze.
- Hattsch dü nnn gekénnt! d'rnōn waar's ādersch konme, on nn s'gaad bèsser on mne stiin.
- Wêr hètt mér minner Korb métt'm Flinïsch gschtoole
- r hètt gemācht, ass hatte se ne fér zö drèsche gewèllt; se ha'ss awer salwer gemācht.
- I wèmm hètt 'r diin non ï Gschicht verzêlt.
- M'r monss schtark briinle, sonsch verstiind 'r inine nétt.
- M'r sé miind on ha ï Donrscht.
- Won m'r gèscht'r n'oowe konme sé, sé di āādéré schon ém Begg gelaje on hai gschlonwfe.
- D'r Schniin èsch diin Nāācht bi onws lèje gebléwe, awer da Morje esch'r vergange.
- He'nge a ons'rm Hüss schtiin dréï schiinni Epfelbinïmler métt rowti Epfel.
- Kènne n'r nétt e wènik onff ōns wanrde, d'rnon giinn m'r méttni.
- ér dèrfe kè so Donmhinide mache.
- onseri Bari sé nétt so hōch, onjeri sé ï hēcher
- wiin fill Pfond Wonrscht onnn wiin fill Brond wajer
- i verschtang onch nétt, ér miinnn schtèrker rèdde.
- ha éér kè Stéckle wissi Sinïf onff mimm Désch gfonnge.
- si Brünndr wéll sich zwin ï schiinni nonï hiser i onserem Ganrde bonje.
- dass Wort ésch em va Harze gange.
- dass ésch rāāchd vo onch.
- wass férnn Vinjeler sétze owene onff damm mirlin
- di Büre haï fe'iff Ochse onn nin Kéï, on zwèlf Hammel vor's Dorf gebrōōcht, se ha se wèlle verkoïfe.
- di litt sé hétt alli düsse onff de Matte onnn māje
- Gang nonme, dar brünn Honnnd mach d'r nix
- Ich bé me' din litt don hé'ngene ewer di Matte éss Korn gfanre.
Werder im Wenkerboge
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- hinïss, näi, bloï, kroï, hoïin, Hang, Hāāf, Hinlm, Flāās, er wakst, Baasse, Pflümme, Briinf, Hoff, jong, kronïm,
- Sonndik, Maandik, Zischtik, Méttwonch, Donngerschdik, Fridik, Sammschtik
- elfe, fonfzène, saachzène, fonfzik