Wenkerboge vo Giibenech
(Witergleitet vun Wenkerbogen von Giebenach BL)
Dr Wenkerboge vo Giibenech isch es Blatt vo dr grosse Ufnaam vo dr dütsche Sprooch, wo im 19. Joorhundert agfange hed. Wo dr Sproochforscher Georg Wenker vo 1852 bis 1911 en Dütsche Sproochadlas vorbereitet hed, hei alli Schuele im domolige dütsche Rych e Froogeboge übercho mid de glyche vierzg Muschdersätz, zum se i dr lokale Mundart ufzschrybe.
Hiwiis zuem Boge
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Au im alemannische Sproochgebiet vo dr Schwiiz hei spööter vili Gmeindschuele en Froogeboge übercho.
- Giibenech isch e Gmeind im Bezirk Lieschtel vom Kanton Basel-Landschaft in dr Schwiiz.
- De Ord lit im Gebiet vum Hochàlemànnische.
- Die vierzig Sätz sin dozémol in Giibenech vum Gwährsmann Ernst Bayer-Thommen (58 Johr ald) ageh un vum Léhrer Eugen Gätzi vo Quarte, Kanton St. Gallen, üssgfillt worde.
- As Üssproch vum Ortsnamme wird im Boge „Giébenech“ ageh.
- De Boge treit d Nummere 44708.
- D geografisch Lag vu Giibenech isch in dere Karde (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) iitrage.
- D Sätz und d Wörter sin do unde eso gschribe wie vom Gätzi ufem Froogeboge
Wenkersätz
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Im Wintr fläget diä trochene Bletter in der Luft ume.
- Es hört gli uf schneiä, do wird ds Wätter wider besser.
- Tue Cholä in Ofä, dass d Miläch gli afoht chochä.
- Dr guet alt Ma isch mit em Ross durs Is ibrochä und ins chalt Wasser gfallä.
- Es isch vor viär oder sächs Wuchä gstorbä.
- Ds Füür isch z'starch gsi, dänn d' Chuechä si unde ganz schwarz verbrännt.
- Er isst d Eier allewil ohni Salz un Pfäffer.
- D Füess tüen mer fest weh, i glaub i bi auf gloffä.
- I bi bi dr Frau gsi und ha neres gseit, und sie hät gseit, si wellsau ihrem Meitli säge.
- I wills au nümä me tue.
- I hau dr gli emol dr Chochlöffel um d'Ohrä, du Aff.
- Wo gohsch hi, sellemer mit dr cho?
- Es si schlächti Zite!
- Dü liäb Chind, blib do undä schtoh, diä böse Gäns bissä di süscht z'tod.
- Dü häsch hütä am meistä glehrt und bisch ordli gsi, du darfsch jetz drum ehnter hei ass diä anderä.
- Du bisch nit gross gnueg um e Fläschä Wi uszdringgä, du muescht zerst no wachsä und grösser wärdä.
- Bisch so guet und gang sägs diner Schwester, si soll Kleider für öji Muettr fertig näjä und abbürschtä.
- Hättschen du kännt, dernoh werd anterscht cho, es tet besser umen stoh.
- Wär hat mer mi Chorb mit Fleisch gstohlä?
- Er hät eso to, wiä wenn er en zum Dröschä bstellt hät, sie heis aber sälberto.
- Wäm her er diä noji Gschicht verzellt?
- Mä muess lut brüelä, susch verstoht er is nit.
- Mr si müed und hei Durscht.
- Wo mr geschter Zobä zrugg chu si, do si diä andrä scho im Bett gläge und hei scho fest gschlofä.
- Dr Schnee hät si die letzscht Nacht bi öis gleit, und isch de Morgä scho abgangä.
- Hinder öisem Huus stönde drei schöni Öpfelböimli mit rote Öpflä.
- Chönnted er nit no e chli uf öis wartä, dä chömä mer au mit.
- Ir dörfet jetz nüma so Chinderzüüg machä.
- Öisi Bergä si nid so höch, öji si halt vil höcher.
- Wiä mäng Pfund Wurscht und Brot weiter?
- I verstoh nech nit, dr müesst e chli luter schwätzä?
- Heit er kei Stückli wissi Seifi für mi uf mim Tisch gfundä?
- Si Brueder will zwöi schöni Hüser in euem Gartä baue.
- Das Wort isch em vo Härzä cho.
- Das isch rächt gsi vunene.
- Was hocke do für Vögeli uf em Mürli obä?
- D Buure hei fünf Stiärä und nün Chüe und zwelf Schof vors Dorf brocht; sie heis ä wellä verkaufä.
- D' Lüt si hüt alli duss uf em Fäld und meijä.
- Gang numä, dr brun Hund macht dr nüt.
- I bi mit dä Lüte dahindä über d'Mattä ins Chorn gfahrä.
Wörder im Wenkerboge
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- heiss, näi, blau, grau, haue, Hand, Wärch, Helm, Flachs, er wachst, Bäse, Pflume, Briäf, Hof, jung, chrumm
- Sundig, Mendig, Zieschtig, Mittwuche, Dunschtig, Fritig, Samschtig
- ölf, füfzäh, sechzäh, füfzig oder füfzg, Härdöpfl