Zum Inhalt springen

Däilibeschlüüniger

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
S Schema vom ene klassische Zyklotron. D Däilikwelle (in blau) in dr Middi vom Gräät.
S Tevatron am Fermilab us dr Luft. Im oobere Ring wärde d Däili bschlüünigt, im undere (wo in Wirklichkäit nume halb so grooss isch) wärde d Däili abküelt, ufbewaart, usw.

E Däilibeschlüüniger isch e Gräät, wo elektrisch gladnigi Däili (z. B. Elementardäili, Atomkärn, ionisierti Atom oder Molekül) din dur elektrischi Fälder uf groossi Gschwindigkäite beschlüünigt wärde. Im Inneruum vom Beschlüüniger muss es e Vakuum haa. Die füsikalische Gsetzmässigkäite und Funkzionswiise vom ene Däilibeschlüüniger beschribt d Beschlüünigerfüsik.[1]

Je noch dr Art vo de Däili und noch em Tüp vom Beschlüüniger chönne die beschlüünigte Däili ganz nooch an d Liechtgschwindikäit choo. Iiri Beweegigsenergii (kinetischi Energii) isch den vilmol gröösser as iiri äigeni Rueenergii. In dene Fäll isch die spezielli Relatiwidäätstheorii d Grundlag zum d Beweegig vo de Däili z beschriibe.[2]

Die grösste Beschlüünigeraalaage wärde in dr Grundlaageforschig (zum Bischbil in dr Hoochenergiifüsik) iigsetzt, zum mit de hoochenergetische Däili die fundamentale Wäggselwirkige vo dr Materie z undersueche und die allerchliinste Strukture z erforsche. Däilibeschlüüniger häi aber au e Bedütig in dr Medizin, wo immer gröösser wird, und für vili industrielli Aawändige.[3]

Groossbeschlüüniger wärde im Fachjargon vilmol aber ungnau as „Maschine“ bezäichnet.

  • Herbert Daniel Beschleuniger, Teubner 1974 (Grundlage)
  • F. Hinterberger: Physik der Teilchenbeschleuniger und Ionenoptik. 2. Uflaag, Springer 2008, ISBN 978-3-540-75281-3
  • R. Hellborg (Ed.): Electrostatic Accelerators. Springer Verlag, 2005, ISBN 3-540-23983-9
  • Klaus Wille Physik der Teilchenbeschleuniger und Synchrotronstrahlungsquellen, Teubner, 2. Uflaag, 1996
  • Pedro Waloschek, Oskar Höfling: Die Welt der kleinsten Teilchen- Vorstoß zur Struktur der Materie, rororo 1984, 2. Uflaag, 1988
  • Andrew Sessler, Edmund Wilson: Engines of discovery – a century of particle accelerators, World Scientific 2007

Für Hoochenergiibeschlüüniger:

  • Helmut Wiedemann Particle Accelerator Physics, 3. Auflage, Springer 2007, ISBN 3540490434
  1. Frank Hinterberger, Physik der Teilchenbeschleuniger und Ionenoptik, Springer, 2008, ISBN 978-3540752813.
  2. D. A. Edwards, M. J. Syphers, An Introduction to the Physics of High-Energy Accelerators, Wiley, 1993, ISBN 0-471-55163-5.
  3. Helmholtz-Zentrum Berlin für Materialien und Energie Heilung aus dem Teilchenbeschleuniger Archivlink (Memento vom 6. Mai 2013 im Internet Archive), abgrüeft am 7. Juli 2013.
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Teilchenbeschleuniger“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.