Rügín
Rügín (usgsproche rüdschíng [ryˈd͡ʒiŋ]) oder Rüsgín (usgsproche rüschdschíng [ryʃˈd͡ʒiŋ])[1] isch en alte Tessiner und Comer Sozioläkt, wo nume im Val Colla (hinter Lugano) und im lombardische Val Cavargna änet de Gränze gredt worde isch. Es isch d Gheimsprooch (italienisch gergo) gsi vo de Chesselflicker. Hüt isch die Sprooch, wo eigeni Wörter gha het und vo anderne italienischsproochige Lüt nit verstande worde isch, ganz usgstorbe. 1937 oder 1938 het s Schuelradio TSI no e Schuelsändig gmacht (sog. Radioscuola), nocher isch d Sprooch verschwunde. En ähnlichi Ghaimsprooch isch s Taróm gsi, wo d Chämifäger im Verzascatal gredt händ.
Bispil:
- artibie «Brot»
- gnifel «Bueb»
- gnifela «Meitli»
Dr Tessiner Dialäktschriftsteller Ugo Canonica (1918–2003) het s Rügín lo i si Poesii iifliesse.[2]
Literatur und anderi Quälle
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Oskar Keller: Die Geheimsprache der wandernden Kesselflicker der Val Colla, Tessin. I: Volkstum und Kultur der Romanen 1934, 7. Johrg., 1. Heft, S. 55–81.
- Nicola Arigoni: La poesia di Ugo Canonica tra lingua e gergo (PDF).
- Franco Lurà, Dario Petrini: I segni dell’altro. Interferenze, prestiti e calchi nei dialetti della Svizzera italiana. Useggää vo dr Schwyzerische Akademy vo de Geischtes- und Sozialwüsseschafte. Bern 2012 (Sprachen und Kulturen, Heft 4; Digitalisat).
- Il Rügin – mit eme Täggschtbiischpil.