Schìndergassla (Mìlhüüsa)

s’ zwaischproochiga Schtroossaschìld vum Schìndergassla

Dialäkt: Mìlhüüserdiitsch

S’ Bollwark vum Schìndergassla har gsah

S’ Schìndergassla (offiziäll ìm zwaischproochiga Schtroossaschìld Schindergassla; uff Frànzeesch rue de la Justice) ìsch a Schtrooss z’ Mìlhüüsa. Sa làuift vum Bollwark bis àn d’ Wìldamànnsgass un gheert domìt zem Mìlhüüser Schtàdtzäntrum.

wu ’s ìsch

S’ Schìndergassla lììgt ìm Norda vum Mìlhüüser Schtàdtzäntrum. Sa fàngt àm Bollwark àà un làuift uff äbba 190 Meeter südwäschtlig bis àn d’ Wìldamànnsgass. A pààr Meeter noh-n-em Ààfàng trìfft sa s’ Bollwarkgassla, witterscht àui d’ Schtrooss àm Bollwark un d’rnooh d’ Braitagass. D’ Wìldamànnsgass trìfft sa grààd biim Gàntzaplàtzla, wu dr Fiirvoogelbrunna z’ fìnda-n-ìsch.

Gschìcht

Ìm 14. Joohrhundert ìsch àn dara Schtrooss d’ Hoof vum Rìtter Hug Walch zum Thor gsìì. Wagadam hàt d’ Schtrooss z’ äärscht àls Wahlesgasse un Hugenwald bzw. Hug Walhengasse ghaissa. Àn dara Schtrooss hàt àui dr Schìnder vu dr Schtàdt glabt. Domìt ìsch d’ Schtrooss schuu vor 1798 àls Schinder Gasse bekànnt gsìì. Ànna 1815 hàt sa dr frànzeescha Nàmma Rue de la Justice ìwwernumma — dàs bediitet „Grachtikaitsschtrooss“. Ìm saalwa Joohr hann àui àndra Schtroossa Nàmma bikumma, wo äbbis mìt dr Juschtiz z’ tüa hann — soo d’ Gsätzgass odd’r d’ Rue Égalité („Gliichhait-Schtrooss“). D’rwillscht ìsch àwwer àui dr diitscha Nàmma Schindergasse noch bnutzt worra. Ìhra Nàmma-n-uff Frànzeesch hàt d’ Schtrooss offiziäll dur d’ Schtàdtverordnung vum 11. Nowamber 1843 bikumma. Àn dr Zitt vum Raichslànd Elsàss-Lothrìnga hàt sa àb 1882 Gerechtigkeits-Stasse ghaissa. D’ Nàzis hann àui daa Nàmma gaa, àwwer ànna 1941 hann sa sìe ìn Hug-Walch-Gasse umtaift. Noh dr Befräijung vu Mìlhüüsa ìsch wììder dr frànzeescha Nàmma z’ruckkumma.

Bis àm Ààfàng vum 19. Joohrhundert ìsch s’ Bollwark gànz un gààr gschlossa gsìì — m’r hann àlso vun üssa nìt ìns Schìndergassla känna inageh. Ànna 1892 un 1943 hàt d’ diitscha Schtàdtverwàltung jewills a Toor ìm Bollwark gäffnet, fìr d’ Schtrooss züaganglig màcha.

Ìm 19. Joohrhundert ìsch àm Schìndergassla d’ Engelmann-Hoof gsìì (uff Frànzeesch la Cour Engelmann). Doo ìsch d’ zwaita Schtaidruck-Warkschtàtt vu Mìlhüüsa gsìì. Ànna 1867 ìsch sa vu dr Gsällschàft Veuve Bader et Cie ìwwernumma worra. Àm Ààfàng vum 20. Joohrhundert ìsch d’ Hoof umbàuija worra, un àm 4. Àuigscht 1944 ìsch sa dur a Bùmbàrdiarung vollschtandig zärschteert worra. D’ Druckaräi Bader hàt ànna 1902 àm Nr. 30, àm Äcka vun Àm Bollwark, a Rootschtaigebäi loo bàuija, womm’r noch hìtt känna sah.

wìchtiga Gebäijer

• S’ Hüüs àm Nr. 16 hàt sallamols zem Mìller vu Bààsel gheert. Sa hàt z’äärscht zum Esel ghaissa un ìsch àm Ààfàng vum 18. Joohrhundert àls „Eselturm“ bekànnt gsìì.
• Àm Nr. 37 hàt dr Mìlhüüser Dialäktàuitoor Eugène Landsmann glabt. Hìtt ìsch àn dr Fàssàda-n-a Plàkààt fìr’na ehra — ’s ìsch àm 10. Oktoower 1937 ààglajt worra.
• Àm Äcka vum Gàntzaplàtzla-n-ìsch a Hüüs üss’m Joohr 1900, wo dr Àrkitäkt Grimm zaichent hàt. ’S hàt a Ärckerfanschter mìt’ma Tìrmla. Jetz ìsch doo a Àpateek. D’ offiziälla-n-Àdrass vum Gebäi ìsch Wìldamànnsgass 34.
• Uff dr Fàssààda vum Woohnhüüs Résidence Boston ìsch a groossa Wàndmoolaräi z’ sah. Sa ìsch sa ìm Septamber 2018 vum Kìnschtler-Düätt Jana & JS gmolt worra. Uff dr Moolaräi sìnn unteràndrem d’ Elsasser Wìssaschàftler Katia un Maurice Krafft z’ sah — sa sìnn àwwer sehr klai dàrgschtällt.

Lìteràtüür

• Rue de la Justice. In: Conseil Consultatif du Patrimoine Mulhousien, Société d’ Histoire et de Géographie de Mulhouse (Hrsg.): Les rues de Mulhouse : Histoire et Patrimoine. JdM Éditions, Mìlhüüsa 2009, ISBN 2-915836-67-1, S. 301 (französisch, Erstausgabe: 2007). 

Weblìnk

 Commons: Schìndergass (Mìlhüüsa) – Sammlig vo Multimediadateie

Ainzelnoohwiisa

47.747997.34067