Mittelelbischs Werterbuech

Dialäkt: Undermarkgreflerisch

S Mittelelbisch Werterbuech (dt. Mittelelbisches Wörterbuch, churz MeWB) erfasst dr Dialäktwortschatz vun eme Biet, wu dr Nordharz, Anhalt, d Magdeburger Börde, d Altmark un s Jerichower Land, e Streife eschtlig vu dr Elbe mit eme brandeburgische Dialäkt, umfasst.

Konzäpt

S Mittelelbisch Werterbuech schließt e großi Lucke in dr flechemäßige, lexikografische Erfassig vu dr dytsche Dialäkt, wel s stellt d Verbindig här zwisch em Brandeburg-Berlinische, em Obersächsische, em Thüringische, em Nidersächsische un em Meckleburgische Werterbuech. S Bearbeitigsbiet isch aber kei einheitligi Sprochlandschaft. Im Side wyycht s Niderdytsch vor dr mitteldytsche Dialäkt zruck un au in dr niderdytsche Dialäkt, wu dr grescht Deil vum Bearbeitigsbiet uusmache, git s großi Unterschid. Wäge däm git s im MeWB e dopplete Stichwortaasatz: Di niderdytsche Beleg wäre in eme normalisierte Niderdytsch aagfiert, wu uf em Mittelniderdytsch basiert, di mitteldytsche Beleg wäre (sachlig analog) standardsprochlig aagsetzt. Wänn s niderdytschi un mitteldytschi Beleg het, wird s niderdytsch Stichwort as Hauptlemma gnuu, un vum mitteldytsche Stichwort uus dodruf verwise.

S Werterbuech spieglet dr Sprochzuestand vu dr erschte Helfti vum 20. Johrhundert. Historischi Beleg wäre nume ufgnuu, wänn si Beleg us däm Zytrumm chenne zuegordnet wäre.

Gschicht

S MeWB isch vum Karl Bischoff grindet wore. Är het 1935 vum Walther Mitzka dr Uftrag iberchuu, e Werterbuech vum niderdytsche Deil vu dr preußische Provinz Sachse z verfasse, speter isch s Biet uf dr hitig Beryych erwyteret wore. Dr Bischoff het die Ufgab ellai un au ohni großi staatligi Unterstitzig aagfange, au im Chrieg het er mit großem persenlige Yysatz wytergschafft. Mit ere umfangryyche Frogebogenerhebig un dur d Uuswärtig vu andere verfiegbare Quälle het er e ryychhaltigi Matrialgrundlag gschaffe. Wu dr Bischoff anne 1958 us dr DDR ewäggangen isch, isch s Werterbuech yygstellt wore.

Syt em Augschte 1992 wird s Projäkt Mittelelbischs Werterbuech wytergfiert an dr nej grindete Arbetsstell an dr Sächsische Akademi vu dr Wisseschafte z Leipzig.

Noch ere eijehrige Unterbrächig isch s Werterbuech vu 2000 bis 2003 mit ere Landesfinanzierig iber d Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg an dr Sächsische Akademi vu dr Wisseschafte z Leipzig wytergfiert wore. Vu 2004 bis 2006 isch s as Drittmittelprojäkt (finanziert dur d Fritz-Thyssen-Stiftig) diräkt an d Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg aabunde gsi, un syt Februar 2007 stehn d Arbete unter dr Obhuet vum Landesheimatbund Sachse-Anhalt e. V. Arbetsstelleleiter isch vu 1992 bis zue syym Dod im Septämber 2009 dr Gerhard Kettmann gsi, syterhär isch s dr Hans-Joachim Solms.

Quällen un Matrialgrundlag

S Belegmatrial vum MeWB umfasst eppe 250.000 Belegzetel, wu vilmol scho e Vilzahl vu Einzelbeleg druf zämmegfasst sin.

D Beleg stamme us Frogebogenerhebige un vereinzelte Diräkterhebige, derzue chemme Exzerpt us Werterbiecher, Ortsgrammatiken un dialektologischi Literatur, historischi Quälle un Dialäktliteratur. Derzue sin au no ne baar Privatsammlige chuu.

Publikationsstand

Band 1 (A – G), 2008, ISBN 978-3-05-004462-0
Band 2 (H – O), 2002, ISBN 978-3-05-003740-0
Band 3 (P – Z), blante Abschluss mit drej Bänd

Syter 2018 cha mer di beede fertige Bänd au online nooschlaa.

Literatur

K. Bischoff: Das Mittelelbische Wörterbuch, in: Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur, Geistes- und sozialwissenschaftliche Klasse, Jg. 1984, Nr. 7, Mainz 1984, S. 5–49
G. Kettmann: Das Mittelelbische Wörterbuch, in: Korrespondenzblatt des Vereins für niederdeutsche Sprachforschung 1 (1994), S. 6–9.
G. Kettmann: Das Mittelelbische Wörterbuch. Geschichte und Stand der Arbeiten, in: Sachsen und Anhalt. Jahrbuch der historischen Kommission für Sachsen-Anhalt, im Auftrage der Historischen Kommission hg. v. J. Hartmann, 20 (1997), S. 155–173.
o. N.: Mittelelbisches Wörterbuch, in: Wissenschaftliche Lexikographie des Deutschen, im Auftrag der Heidelberger Akademie der Wissenschaften hg. von Thomas Städtler, Heidelberg 2003, S. 299–308

Weblink

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Mittelelbisches_Wörterbuch“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.