Landdaag vum Fiirschteduum Liachtaschtaa

Landtag des Fürstentums Liechtenstein

Logo	Barlemäntsgebei
Basisdate
Sitz:	Vaduz
Legislaturperiod:	vier Joor
Erschti Sitzig:	1818
Abgordneti:	25
Aktuelle Legislaturperiode
Letschti Wahl:	5. Februar 2017
Vorsitz:	Landdaagsbresidänt Albert Frick (FBP)
Sitzverdailig:	0 FBP 8 0 VU 8 0 FL 3 0 DPL 3 0 DU 2 0 Parteiunabhängig 1
Websyte
www.landtag.li

Landtagswahl 2017

(in %)

 %

50

40

30

20

10

0

35,2
(−4,8)

33,7
(+0,2)

18,4
(+3,1)

12,6
(+1,5)

FBP

VU

DU

FL

2013



2017



s Landdaagsgebei resp. s Hooch Huus

dr Plenarsaal im Hooche Huus

Dr Landdaag vum Fiirschteduum Liachtaschtaa isch s Barlemänt vum Fiischteduum Liachtaschtaa un bstoot us 25 Abgoordnete. Dr Landdaagsbresidänt un dr Landdaagsvizebresidänt wäären in dr eerschte Sitzig vom Landtag fir s laufig Joor gweelt.

S Fiischteduum Liachtaschtaa isch no dr Verfassig «e konschtituzionälli Eerbmonarchy uf demokraatischer un barlemäntarischer Grundlaag». Dr Landdaag isch Verdrättig un «Orgaan» vum Volk un nimmt d Räächt un Inträsse vum Volk woor. Sitz vum Landdaag isch s 2008 ufgmacht Landdaagsgebei z Vaduz.

Aktuälli Zämesetzig

Us dr Landdaagswaalen am 5. Februar 2017 isch d Bartei, wu bishäär dominiert het, as grooße Verlierer fiirigange. Di Fuurtschrittli Buurgerbartei (FBP) het 4,8 Brozäntpinkt verloore. As zwootsteerkschti Chraft het di Vaterländisch Union (VU) 0,2 Brozänt vu dr Weelerstimme derzue gwunne. Dr Weelergruppierig Die Unabhängigen (DU) het ire letsche Ergeebnis um 3,1 Brozäntpinkt uf 18,4 Brozänt vu dr Stimme verbesseret un dodermit fimf statt vier Mandaat gwunne. Di chlai Opposztioonsbartei Freii Lischt (FL) het au chenne zueleege un haltet wyter drei Sitz im Landesbarlemänt. Noch em Uusdritt vum Johannes Kaiser us dr FBP 2017 isch äär as barteiunabhängige Abgoordnete Mitgliid vum Landdaag. D Mandaatssteerki vu dr FBP isch dodermit uf aacht Mandaat gsunke.

Wahlergeebnis vu dr Landdaagswaal am 5. Februar 2017

	Bartei	Weeleraadail in Brozänt	Veränderig in Brozänt	Aazaal Mandaat	Veränderig Sitz
	Fortschrittliche Bürgerpartei (FBP)	35,2	−4,8	9	–1
	Vaterländische Union (VU)	33,7	+0,2	8	+/-0
	Die Unabhängigen (DU)	18,4	+3,1	5	+1
	Freie Liste (FL)	12,6	+1,5	3	+/-0

Gschiicht

Dr Landdaag as Inschtituzioon isch dur di absolutistisch Verfassig vu 1818 gschaffe woore. Di beede Ständ, d Gaischtligkait un d Gmaine, hän s Räächt uf e Verdrättig dur «Deputierti» iberchuu. D Gaischtligkait het drei Bfaarheere in Landdaag gweelt. D Gmaine sin dur di elf Gmaivorsteher un d Säckelmaischter (des d Gmaikassier) verdrätte gsii.

Dr Ständlanddaag isch vum Fiirscht aimool im Joor zuen er eSitzig yygruefe woore. Dr Ständlanddaag het gar kai Räächt ghaa; sy Funkzioon isch uusschließli doodin bstande, dr alljeerlige Styyrfoorderig «dankbar» zuezstimme.

Verfassig vu 1862

D Gschiicht vum liachtaschtische Barlemäntarismus fangt mit dr konschtituzionälle Verfassig vu 1862 aa. Dr Landdaag isch jetz zuen ere äächte Volksverdrättig woore, wu zum greeschte Dail us freie Waale fiirigangen isch.

D Zaal vu dr Abgoordnete isch uf 15 chlainer gmacht woore: drei Abgoordneti sin vum Fiirscht ernännt, zwelf vum Volk indiräkt gweelt woore. Doderby isch in e jeedere Gmai zeerscht – vu dr anne, wu doodmoo elai s Waalräächt ghaa hän – uf je 100 Yywooner zwee Wahlmanne gweelt woore. Die hän derno in ere Waalmanneversammlig di Abgoordnete gweelt.

Dr Landdaag et jetz Mitwiirkigsräächt bi dr Staatsufgaabe ghaa, noonig bi allne, aber doch bi dr wiichtigschte. Är het zem Byschpel jetz s Räächt ghaa, bi dr Gsetzgeebig mitzwiirke, s Räächt uf Zuestimmig bi wiichtige Staatsverdreeg, s Styyrbewilligungsräächt (Finanzhohait), s Räächt zur Kontroll vu dr Staatsverwaltig un s Räächt zu Mitwiirkig bi dr Militeeruusheebig.

Waalkrais

Di boode gschiichtlige Landschafte sin im Absolutismus abgschafft woore. Drotz ass d Untertaane mit zäächem Wiiderstand draa feschtghalte hän, het au d Verfassig vu 1862 dr Ainhaitsstaat nit ruckgängig gmacht. In dr Minzwirre vu 1877, wu si d Unterländer energisch geege d Yyfierig vu dr Goldwäärig gweert hän, isch dr Konflikt wider ufgläbt.

Anne 1878 isch s Land in Aaläänig an di friejere Griichtsgmaine in zwee Waalkrais yydailt woore: Im Waalkreis Ooberland sin nei siibe, im Waalkrais Unterland fim Abgoordneti z weele gsii. Doderzue het dr Fiirscht zwee Abgoordneti us em Ooberland un ain us em Unterland ernännt. Di nei Verfassig vu 1921 het di diräkt Volkswaal broocht. D Gsamtzaal vu 15 Abgoordnete un s Verhältnis 60:40 zwische Oober- un Unterland sin glyych bliibe. An däm Verhältnis isch au feschtghalte woore, wu anne 1988 d Zaal vu dr Abgoordnete uf 25 ufegsetzt wooren isch, drotz ass des Verhältnis nit däm vu dr Yywoonerzaale in beede Waalkrais entsprict.

Verfassig vu 1921

Dr Landdaag vu 1921 mit em Regierigsschef

Regierigsgebei, wu bis 2007 au vum Landdaag mit bruucht wooren isch

Mit dr Verfassig vu 1921 isch dr Staat Liachtaschtaa uf e neii Grundlaag gstellt woore. S monaarchisch un s demokraatisch Prinzip steen enander glyychwäärtig gegeniiber. Vyyl staatligi Funkzioone chenne syterhäär nume uusgiebt wääre, wänn verschiideni Staatsorgaan zämewiirke.

Ganz nei im Verglyych zue dr Verfassig vu 1862 isch dr Gedanke gsii, ass dr Staat e «demokraatischi un barlemäntaarisch Grundlaag» het. S Volk het grooßi diräktdemokraatischi Räächt iberchuu. Dr Landesfiirscht het uf s Räächt verziichtet, drei Abgoordneti z ernänne, des haißt, dr Landdaag scih zuen ere raine Volksverdrättig woore.

D Räächt vum Barlemänt sin dytli uusgwytet woore: D Regierig wird syterhäär dur Zämewiirke vu Fiirscht un Landdaag bildet, em Landdaag stoot doderby s Voorschlaagsräächt zue. Nei isch doodmol au gsii, ass dr Landdaag d Riichter weelt.

S ghaim un diräkt Waalräächt isch eerscht anne 1918 yygfiert woore. Syterhäär wääre d Abgoordnete vum Stimmvolk gweelt. Bis 1939 sin d Waale noch em Majorwaalsischtem abghalte woore. Unter em Yydruck vun ere ussere Bedrooig ischchuurz vor em Zweete Wältchrieg zwische dr verfeechdete Barteie ne Buurgfriide gschlosse woore, was dr Wächsel zum Proporzwaalsischtem as Bedingig ghaa het.

Glyychzytig isch e Speerhuurd vu 18 Brozänt im Waalgsetz yygfiert woore, wu di extreeme Chreft us em Landdaag het soll dusse halte. Die Speerhuurd isch 1962 vum Staatsgriichtshoof ufglupft woore, wel si kai verfassigsmääßigi Grundlaag ghaa het. Anne 1973 isch e neii Speerhuurd vu 8 Brozänt in d Verfassig ufgnuu woore. Iniziative fir d Abschaffig oder Sänkig vu däre Huurd sin bishäär fäälgschlaa.

Ufgaabe

Gsetzgeebig

Di fiirnämscht Ufgaab vum Landdaag isch s dMitwiirke an dr Gsetzgeebig. Ooni Landdaag cha kai Gsetz erloo oder abgänderet wääre. Em Landdaag stoot – näb em Landesfiischt un em Volk – s Räächt vu dr Verfassgs- un Gsetzinitiativ zue; in dr Praxis wääre di maischte Gsetzvorlaage vu dr Regierig oder äre ire Experte uusgschafft. Dr Landdaag cha Gsetzvorlaagen an d Regierig zrugwyyse oder aigeni Kummissioone fir zum Iberschaffe vu dr Vorlaage bilde.

Iber jeedi Gsetzvoorlaag git s zeerscht e Yydrättensdebatte; derno in dr Reegle e zwaimooligi Lääsig un e Schlussabstimmig. In dr Yydrättensdebatte wird driber enschiide, eb dr Landdaag iberhaupt uf e Voorlaag will yydrätte. In dr eerschte Lääsig chenne Aareegige gmacht wääre, wu vu dr Regierig bis zue dr zwoote Lääsig mien iberbrieft wääre. In dr zwoote Lääsig wird iber e jeede ainzel Artikel abgstimmt.

Ass e Gsetz giltig wird, bruucht s usser dr Zuestimmig vum Landdaag au d Sankzioon vum Landesfiirscht, d Geegezaichnig vum Regierigsschef un d Verchindig im Landesgsetzblatt.

E jeedes vum Landdaag bschlosse, vum im nit as dringli verchindet Gsetz un au ne jeede vun em gnäänigte velkerräächtlige Verdraag unterlyt em fakultative Referändum.

Staatsverdreeg

Staatsverdreeg, wu iber d Staatshohaitsräächt verfiegt wird, wu ne neii Lascht derdur ibernuu wird oder wu in d Räächt vu Landesaagheerige yygryfe, mien em Landdaag vorglait wääre. Dr Landdaag cha ne Staatsverdraag, wu vu dr Regierig unterzaichnet wooren isch nit, abändere, är cha nume dr Verdraag as Ganzes aanee oder ablääne.

Finanzhohait

S Staatsbudget wird vu dr Regierung ufgstellt un vum Landdaag verabschiidet. Dää het s Räächt, ainzelni Posizioone abzändere. Bruucht d Regierig im Lauf vum Joor fir neii Ufgaabe zuesätzli Gäld oder wäre ainzelni Budgetposizioone iberschritte, mueß d Regierig bim Landdaag e Noodraagskredit yyhoole. Bi Vorhaa, wu meejeerigi finanziälli Verbfliichtig bringe, mueß d Regierig dr Landdaag um en Verbfliichtigskredit ersueche.

Regierigsbildig

E zäntrali Ufgaab vum Landdaag isch d Bildig vun ere funkzioonsfääige Regierig. Dr Landdaag weelt am Aafang vu syre vierjeerige Mandatsperiood d Mitgliider vu dr Regierig, formaal isch s nume ne Ernännigsvoorschlaag an Landesfiirscht. Däär het kai frei Ernännigsräächt un isch an e Voorschlaag vum Landdaag bunde. Umgcheert cha dr Landdaag bim Landesfiirscht en Aadraag stelle uf Amtsentheebig vu Regierigsmitgliider, wänn er imfall s Verdröue in die verliert. D Regierig bruucht in ire gmsamt Amtsduur s Verdröue vum Landdaag.

Waalgscheft

Bschriftig am Yygang

Ufgang ins Oobergschoss vum Hooche Huus

Dr Landdaag isch zuesteändig fir verschiideni Waalgscheft: Usser dr Regierig weelt er au d Verwaltigs- un Ufsiichtsreet vu dr staatlige aastalte, d Mitgliider vu ainzlene Kummissioone un dr Stiftigsroot vu dr Staatlige Chunschtsammlig.

D Riichter bi dr Ziviil- un Stroofgriicht wääre dur e Greemium gweelt, wu vum Landdaag un em Landesfiirscht gmainsam bstellt wird. In däm Greemium het dr Landesfiirscht dr Voorsitz un dr Stichentschaid. Dr Landdaag un dr Landesfiirscht chenne in des Greemium glyych vyyll Mitgliider riefe. Dr Landdaag schickt je ai/n Abgordnete/i us e jeedere Weeltergruppe, wu im Landdaag verdrätten isch. D Regierig schickt des Regierigsmitgliid, wu fir d Juschtiz zueständig isch. S Greemium dischpetiert verdröuli. Kandidaate/ine chenne nume mit Zuestimmig vum Landesfiirscht vum Greemium em Landdaag empfoole wääre. Weelt dr Landdaag d/r empfoole Kandidat/i, no wird dää/die vum Landesfiirscht zum Riichter ernännt. Läänt dr Landdaag d/r Kandidaat/i ab, wum vum Greeium empfoole wooren isch, un git s in vier Wuche kai Ainigungiber e neie/i Kandidaat/i, no mueuß dr Landdaag e Geegekandidaat/i voorschlaa un e Volksabstimmig aasetze. Im Fall vun ere Volksabstimmig deerfe au d Landesbuurger, wus Waalräächt hän, mit ere Initiativ Kandidate/ine nominiere.

Kuntrollfunkzioon

Dr Landdaag het s Räächt un d Ufgaab, di gsamt Staatsverwaltig mitsamt dr Juschtizverwaltig z kuntrelliere. Där Ufdraag git dr Landdaag uf aire Syte dr Gschäftsbreifigskummuíssioon, uf dr andere Syte nimmt er die Funkzioonau sälber woor, indäm er di jeerlige Rächeschaftsbriicht vu dr Beheerde un d Landesrächnig bhandelt. Usserdäm chenne di Abgordnete schriftlgi un mindligi Frooge zue jeedem Beraich vu dr Landesverwaltig an d Regierig stelle. E staark Kuntrollinschtrumänt sin d Untersuechigskummissioone, wu us konkretem Aaloss bstellt wääre.

Artikulazioonsfunkzioon

En wichtige Bstanddail vu dr barlemäntarischen Aarbet bstoot in dr effetlige Diskussioon iber di bessere bolitische Argumänter. Si dient dr Mainigsbildig un dr Entschaidigsfindig.

Räächt

Räächt vum Volk

S Volk het näb em Räächt, dr Landdaag z weele, au d Meegligkait s Yyruefe vum Landdaag mit ere Initiativ oder e Volksabstimmig iber sy Ufleesig z zwinge. Mit em Referändumsräächt cha s Stimmvolk Landdaagsbschliss ere Volksabstimmig zuefiere.

Bi Gsetz- un Finanzbschliss mien 1000 Stimmberäächtigti ne Referändumsgeere unterschryybe, ass es zstand chunnt, bi Verfassigsänderige un Staatsverdreeg 1500. Dr Landdaag cha aber, Gsetz- un Verfassigsänderige un au Finanzbschliss as dringli erkleere un doodermi e Referändum uusschließe.

Räächt vum Fiirscht

Portrait vum Fiirscht Hans-Adam II. im Plenarsaal vum Landdaag

Dr Landerfiirscht het verschiideni Meegligkaite, wien er uf Bschliss un au uf dr Landdaagsälber cha Yyfluss nee. E jeedes Gsetz bruucht d Zuestimmig vum Fiirscht (Sankzioon), wie au d Finanzbschliss. Vu synre Räächt Gebruuch macht dr Fiirscht eerscht no Ablauf vu dr Referändumsfrischt oder imfall noch em positive Uusgang vun ere Volksabstimmig.

Em Fiirscht stoot s Räächt zue, dr Staat no usse z verdrätte, d Mitwiirkigsräächt vu dr Regierig blyybe aber. Staatsverdreeg, wu d Staatshohaits- oder Volksräächt dedur yygschränkt wääre, bruuche d Zuestimmig vum Landdaag.

Dr Landesfiirscht het s Räächt, dr Landdaag am Aafang vum Joor yyzruefe un am Änd vum Joor zuezmache. Ooni die oordeli Yyruefig het dr Landdaag iber s Joor kai Sälbschtversammligsräächt. Iber s Joor chaa dr Landesfiirscht dr Landdaag us wiichtige Grinde uf hegschtens drei Moonet verdaage oder ufleese.

Organisazioon

Pleenum

Dr Liachtaschtaanisch Landdaag bstoot us 25 Abgoordnete. Är iebt syni Räächt in dr Sitzige vum Gsamtlanddaag uus. Au d Detailberootiig vu Gsetz erfolgt in dr Reegle im Pleenum. Är wir wäg däm as «Aarbetsbarlemänt» karakterisiert. Im Verglyych zue andere Barlemänte wääre weenig Ufgaabe an Kummissioone delegiert. Wänn Kummissioone bildet wääre, hän die vor allem d Ufgaab, bstimmti Gschäft fir dr Gsamtlanddaag vorzberaite un d Aadreeg derfir z formeliere.

Abgoordneti

Mikrofoon im Plenarsaal

Alli Abgoordnete sin Milizbarlemäntarier: Si iebe ire Mandaat näb irem Beruef uus. Si cheme ne Johresentschäädigung un e Daaggäld iiber. Fir Vorberaitigsaarbete kriege si pro Sitzigsdaag e Entgält. Abgoordneti chene fir iri Uussaage im Barlemänt nit räächtli aaglängt wääre. Si gnieße vor doohäär Immuniteet, in dr Sitzigsperiood chene si nume mit Zuestimmig vum Landdaag verhaftet wääre.

Landdaagsbresidänt

Dr Landdaagsbresidänt un dr Landdaagsvizebresdiänt wääre in dr erschte Sitziig vum Joor fir ai Joor gweelt. Dr Landdaagsbresidänt rieft d Sitzige iber s Joor yy, laitet d Sitzige un verdritt dr Landdaag no usse. Dr Landdaagsvizebresidänt verdritt iin im Verhinderigsfall.

Ständigi Kummissioone

In dr eerschte Sitzig weelt dr Landdaag drei ständigi Kummissioone fir s Joor: di Ussebolitisch Kummissioon, d Finanzkummissioon un d Gschäftsbriefigskummissioon. Entschaidigskumpetänze het nume d Finanzkummissioon, si cha iber gwissi Finanzgschäft entschaide, zem Byschpel Boodechaif. Alli ständige Kummissioone bsteen us fimf Abgoordnete.

Bsundrigi Kummissioone

No dr Gschäftsoornig cha dr Landdaag au bsundrigi Kummissioone bstelle. Die chene us drei oder fimf Abgoordnete bstoo. Iri Funkzioonsduur heert uf, wänn dr Ufdraag gmacht isch, speteschtens aber mit Ablauf vu dr Mandaatsperiood. Ufgaab vu dr bsundirge Kummissioone isch s, ainzelni Gsetz oder au anderi Gschäft voorzberaite un em Gsamtlanddaag en Aadraag derfir stelle. D EWR-Kummissioon iberbrieft EWR-Räächtsvoorschrifte, wu voorgsääne sin, druf, eb s d Zuestimmig vum Landdaag derfir bruucht. Untersuechigskummissioone sin as staark Minderhaiteräächt uusgstaltet: Uf Aadraag vu nume siibe Aboordnete mueß dr Landdaag e Untersuechigskummissioon bestelle.

Barlemäntaarischi Delegazioone

Am Aafang vun ere Mandaatsperiood weelt dr Landdaag d Delegazioone zue dr internazionaale Barlemäntaariergreemie, wun ere mitwiirke duet. Des sin je zwai Delegierti un zwai Stellverdrätter*ne fir di Barlemäntaarisch Versammlig vum Europaroots; d EFTA/EWR-Barlemäntaarier-Kumitee un s Gmainsaam EWR-Barlemäntaarier-Kumitee; di Barlemäntaarisch Versammlig vu dr OSZE un vier Delegierti fir di Interbarlemäntaarisch Unioon (IPU) un drei Delegierti fir di Barlemäntaarier-Kummissioon Boodesee. D Waal vu dääne Delegazioone findet di di gsamt Mandaatsperiood statt, des haißt uf vier Joor.

Landdaagsbiroo

Fir Pause het s e Cafeteria fir d Landdaagsabgoordnete.

S Landdaagsbiroo bstoot us em/dr Landdaagsbresidänt/i, em/dr Landdaagsvizebresidänt/i un dr Frakzioonssprächer/ne. D/Dr Landdaagssekreteer/i gheert em aa mit ere berootende Stimm. S Landdaagsbiroo git em Bresidänt Rootschleeg, bsundersch bim Verfasse vu dr Trantandelischt fir d Landdaagssitzige; s erstellt s Budget vum Landdaag un entschaidet iber d Aastellig vu dr Personaal fir ds Landdaagssekretariaat.

Schriftfierer/ne

In dr Uftaktsitzig vu jeedem Joor weelt dr Landdaag zwai Schriftfierer/ne. Si amtiere as Stimmezeller/ne.

Landdaagssekretariaat

S Landdaagssekretariaat bstoot us em/dr Landtagssekreteer/i, em/dr Stellverdrätter/i un meerere Mitarbaiter*ne. D Hauptufgaabe vum Landdaagssekretariaat sin s Erstelle vu dr Protokoll vu dr Landdaags- un Kummissioonssitzige, d Unterstitzig vum/vu dr Bresidänt/i, dr Abgoordnete, dr Kummissioonen un dr barlemäntaarische Delegazioone un s Bschaffe vu Informazioone fir d Abgoordnete. Derzue isch s im Allgmaine zueständig fir s Verlääse vu dr Vorlaagen im Pleenum. D/r Landdaagssekreter un d/r Stellverdrätter/i wääre vum Landdaag in ere effetlige Sitzig gweelt.

Frakzioone

D Frakzioone bilde d Bruck zwische dr Bartei un dr Abgoordnete: Voreb e Gschäft im Landdaag bhandlet wiird, dräffe si d Abgoordnete zue barteiintäärne Frakzioonssitzige. Die diene dr gmainsaame Mainigsbildig. E Frakzioonszwang git s doodrus nit, wool aaber e gwiisi Frakzioonsdiszipliin. D Mainig vu dr Frakzioon wiird im Landdaag dur d/r Frakzioonssprächer/i verchindet. D Frakzioone hän Aaspruch uf en aigene Sitzigsruum. Ass e Frakzioon cha bildet wääre, bruucht s zmindescht drei Abgoortneti.

Landesuusschuss

Dr Landesuusschuss luegt no dr Räächt vum Gsamtlanddaag, wänn dr Landdaag nit versammlet ischt un sällewääg sy Funkzioone nit cha woor nee, des haißt in dr Zyt zwische dr Joor, wänn dr Landdaag am Änd vum Joor zuegmacht wird, bis er am Aafang vum Joor wider ufgmacht wiird oder im Fall vun ere Verdaagig oder Ufleesig vum Landdaag. Dr Landeuusschuss bstoot us em/dr Landdaagsbresidänt/i un vier wytere Abgoordnete, boodi Landscafte mien doderby glychmäßig verdrätte syy. Dr Landesuusschuss cha aber kai duurhafti Verbindligkait fir s Land yygoo.

Gschäftsoornig

D Ufgaabe un d Aarbetswyys vum Landdaag sin dr Verfassig un in dr Gschäftsoornig greeglet.

Landdaagswaale

Waalkrais

Di 25 Abgoordnete wäären in zwai Waalkrais gweelt. Im Waalkrais Oberland duet mer 15, im Waalkrais Unterland 10 Abgoordneti weele.

Propoorzwaalverfaare, Waalberäächtigti

Syylehalle im Yygang vum Hooche Huus

S Waalverfaare isch allgmain, ghaim, glyych un diräkt. Waalberäächtigt sin syter 1984 alli Landesaagheerige, wu zmindescht 18 Joor alt sin un im Land woone.

S Frauestimmräächt isch z Liachtaschta anne 1984 im Rame vun eme Referändum bschlossen un yygfeirt woore, 1971 un 1973 sin soonigi Abstimmige no gschyteret.

Gweelt wird noch em Verhältniswaalsischteem: D Mandaat wääre uf d Barteie verdailt noch em Verhältnis vu dr Stimme, wu d Barteie (bzw. iri Kandidaat*ine) in eme Wahlkrais insgsamt iiberchuu hän. Innerhalb vu dr Bartei gälte sälli Kandidaaten as gweelt, wu am meeschte Stimmen iiberchuu hän.

Speerhuurd

Bi dr Mandaatszuedailig cheme nume die Barteie zum Zuug, wu landeswyt zmindescht 8 Brozänt vu dr Stimmen iiberchuu hän.

Mandaatsduur

D Mandaatsduur isch vier Joor. No dr Verfassig finde di oordelige Landdaagswaale im Februar oder Meerz vum vierte Joor statt.

Stellvertdrättendi Abgoordneti

E liachtaschtaanischi Bsunderhait bildet d Waal vu stellverdrättende Abgoordnete. Uf jee drei Mandaat, wu ne Bartei in eme Waalkrais kriegt, stoot ere ne stellverdrättende/i Abgoordnete/i zue. E jeedi Bartei, wu im Landdaag verdrätten isch, het aber uf all Fäll Aaspruch uf ai/n stellverdrättende/i Abgoordnete/i, chlaineri Bartei sin dodermit nit vu dr Stellverdrätter/i-Reegle uusgschlosse. D Funkzioon vu dr stellverdrättende Abgoordnete isch vor allem, d Meerhaitsverhältnis im Barlemänt fir dr Fall z sichere, ass e Abgoordnete/i bi re Landdaagssitzig verhinderet isch. Stellverdrättendi Abgoordneti sin nit in Landdaagskummissioone weelbaar, chene aber in barlemäntaarischi Delegazioone bi internazionaale Organisazioone gweelt wääre. Die Reegle isch wäg dr Aarbetbelaschtig vu dr Abgoordnete yygfiert woore.

Frauen im Barlemänt

Stäägeim Hooche Huus

D Fraue hän s allno schwäär, in Landdaag gweelt z wääre. Anne 1986 isch zum eerschte Mool e Frau gweelt woore. 1993 än s zwoo Fraue gschafft; vu 1997 bis 2001 het s wider nume ai Frau im Landdaag gee. Bi dr Waale 2005 sin sechs Fraue gweelt woore.

Zaal vu dr Barteie

Di eerschte Barteie sin anne 1918 bildet woore. Aafangs sin nume di Fuurtschrittli Buurgerbartei (FBP) un di Vaterländisch Unioon (VU) im Landdaag verdrätte gsii. D Waale hän syt dr Yyfierig vum Verhältniswaalräächt mit ere 18-Brozänt-Speerhuurd (syter 1939, Speerhuurd bis 1962) in dr Reegle zue arg änge Meehaitsverhältnis, was langi Zyt zue dr Bildig vu Koalizioonsregierige gfiert het (1938–1997, wider syter 2005), 1993 het s mit dr Freie Lischt (FL) zum eerschte Mool e dritti Bartei syt dr Yyfierig vu dr neie Speerhuurd vu 8 Brozänt (1973) dr Yyzuug in Landdaag gschafft. 2013 sin Di Unabhängige (du) as vierti Bartei mit 15,3 Brozänt vu dr Stimme un vier Mandaat in Landdaag yyzooge.

Stimmbedailigung

D Stimmbedailigun lyt z Liachtaschtaa tradizionäll seli hooch. Bi dr Landdaagswaalen am 11. Februar 2001 isch si bi 86,7 Brozänt glääge, 2005 immer no bi 86,5 Brozänt. Bi dr Landdaagswaale dernoo isch d Stimmbedailigung aber alsfuurt gsunke: 2009: 84,6 Brozänt, 2013: 79,8 Brozänt un 2017 nume no 77,8 Brozänt.

Wahlergeebnis

Die Graafik zaigt d Waalergeebnis syt dr eerschte Aawändig vum Verhältniswaalsischteem anne 1945. 1953 un 1993 het s je zwoo Waale gee.

Weblink

 Commons: Hohes Haus Liechtenstein – Sammlig vo Multimediadateie

• Offiziälli Websyte vum Liachtaschtaanische Landdaag
• Wahlresultat 1945−1997 (S. 346ff)
• Paul Vogt: Landtag. In: Historischs Lexikon vom Förschtatum Liachtastaa.

Fueßnote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Landtag_des_Fürstentums_Liechtenstein“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.