Kichwa

S Kichwa oder Quichua isch e yheimischi Sproochegruppe, wo me z Ecuador, z Kolumbie un z Peru redt. Es ghört zu dr grosse südamerikanische Sproochfamilie vom Quechua.

dr Name

Dr Name für die Sprooch chunt drvo, wil dr uvular Plosiv [q] i deil Dialäkt zum velare Plosiv [k] worden isch.

S Wort Qichwa bedüütet „Tal“ und isch au e Name für ne Gägend vo den Ande und für d Lüüt, wo dört woone. Sii sälber säge sech Runashimi.

Sproochgschicht

Vor Joorhunderten isch s Kichwa e regionale Dialäkt von ere Bevölkerig i de Bärge gsi. Wo denn immer meh Gebiet vo den Inka regiert worde sind, het sech die Sprooch wyt übers Land als allgemeini Umgangssprooch uusbreitet.

I dr Zyt vo dr spanische Herrschaft hän sech d Sprooche bsunders z Ecuador no meh vermischt. Es git im Land je nachdämm wie me s aluegt öpe zää Kichwa-Dialäkt:

s Kichwa Serrano Central
s Imbabura
s Kichwa Serrano Sur
s Salasaca
s Pichincha
s Napo Alto
s Napo Bajo
s Pastaza
s Shucyachishca-Kichwa
s Shukyachishka-Kichwa
s Chanka-Qusqu-Qulla-Kichwa

Sid dr nazionalen Unabhängigkeit het s Spanische die alte yheimische Sprooche immer wie meh zruggdrängt, und erscht am Ändi vom 20. Joorhundert isch es bi den Aktivischte vo dr «indigene Bevölkerig» es politischs Zyl worde, die eigeti alti Sprooch wider z pflääge. Es git sid denn en einheitlechi Schrybwys für d Kichwa-Sprooch. Und ane 1998 het me z Ecuador i d Landesverfassig gschribe, ass men im ganze Land «interkulturelli zwöisproochigi Schuele» dörf haa. Es schynt, dass do drmit dr langsam Vrfall vo dr Kichwa-Sproochpraxis doch chuum chan uufghalte wärde. Es git z Ecuador vilecht no öpen e halbi oder e ganzi Millioon Lüüt, wo s Kichwa im Alltag no schwätze.

Literatur

Luca Ciucci, Pieter C. Muysken: Hernando de Alcocer y la Breve declaración del Arte de la lengua del Ynga. El más antiguo manuscrito de quichua de Ecuador. In: Indiana 28, 2011, S. 359-393.

Weblink

Test-Wikipedia uff Kichwa

e Sproochecharte vo Ecuador und Kolumbie