Irokeese-Friise

E Maa mitere Irokeese-Friise

D Irokeese-Friise, chorz Iro, oder mengisch o Mohoock (Mohawk), isch e Friise, wo d Hoor uf de Sitte abrasiert weered, so ass nume e schmoole Chame ufem Schaitel bliibt, wo fo de Stirn bis an Nagge ane goot. D Hoor vom Chame chönd chorz sii oder lang und no bsundrgis frisiert weere. Mengisch werd de Chame o bunt gfäärbt oder bsundrigs frisiert.

Gschicht

Antiiki

De Diskos fo Phaistos zaigt e Hieroglyphe miteme Manechopf mit uufgstellte Hoor.

S äältische Zügnis vomene Iro dörst us de Broonzezitt choo und zwoor usem minooische Palast vo Phaistos uf Kreta. Dai isch nämmli e Toonschibe gfunde woore, de Diskos fo Phaistos (öppe 1550 f.Chr.), wo mit kreetische Hieroglyphe bischreben isch. Aini vo de Hieroglyphe isch e Manechopf miteme Chame.

Im 5. Joorhundert f.Chr. hett de griechisch Histooriker Herodot gschrebe, as d Lütt vom libysche Stamm vo de Make d Hoor uf de Sitte abrasiere tüend und nume e Chame ufem Schaitel lönd lo stoo.

„Am Meer wonid im Weste d Make. De Hoorschopf schniidet die zomene Chame. Zmitzt ofem Chopf lönd si d Hoor lo wachse, a de Sitte aber tüend si d Hoor glatt rasiere.“

Z Irland isch i de Nööchi vo Dublin ane 2003 e Moorliich gfunne woore, de Clonycavan-Maa, wo im 3. oder 4. Joorhundert f.Chr. glebt hett. Noch de Mainig fo de Usgräber heb de en Irokeese-Friise ghaa. Sini Hoor hetter miteme Pinie-Harz ufgstellt ghaa.

Indiaaner

Buechumschlaag vom Romaan De letscht Mohikaaner, gmoolet vom Andreas Bloch

En äänlichi Friise hend o mengi Chrieger vo verschidnige Indiaanerstämm ghaa, so under anderem de Stamm fo de Mohawk, wo zo de Irokeese ghört hett, aber o d Wyandot und d Pawnee hend chöne en äänlichi Friise haa. Allerdings isches ase, as d Mohawk d Hoor nöd rasiert sondern uuszupft hend und nume e Vieregg uf de Chroone loo stoo loo hend.

Noizitt

US-Fallschermjäger miteme „Mohawk“ und Chriegsmööggeli im Gsicht, England 1944.

Im Zwaite Weltchrieg hend Soldaate fom Trupp fom halbindiaanische Fallschermjäger Jake McNiece us Oklahoma vo de 101. US-Luftlandedivision vo de US-Armee e Mohawk-Friise ghaa. De Trupp isch im Juni 1944 iigsetzt wore bi de Iinaam vo de Normandie dör di Allierte.

E Maa mit Iro-Stachle

De Iro hett sich for alem i de alternatiife Szeene uusbraitet bsundrigs bi de Pönki und bi de Gothic-Lütt. Die tüend d Hoor hüüffig fäärbe und miteme Scheel, Wachs oder Hoorspray uufstele. Mengisch weered d Hoor zo Stachle gformet. Hüüffig weerid o Friise, wo äänlich uusiend, as Iro bizaichned, zom Biispiil wenn d Hoor miteme Geel geg ufe dupiert werid.

Hütt isch bi de Aahänger vo de US-amerikanische Cancel Culture – da sind die, wo findet, ass s Woort Indiaaner nöme brucht weere dööri – d Mohawk-Friise verpöönt, vor alem, wenn wiishüttigi Mentsche die träägid. Si mainet da sai kulturelli Aaaignig und e moderni versteggti Foorm vo Underdruggig vo de aaltigsessne Amerikaaner.

d Iro-Friise im Film

Bikannt wore isch d Iro-Friise under anderem dör de Film Drums Along the Mohawk (Trummle am Mohawk, 1939) vom John Ford, wo d Indiaaner die Friise ghaa hend. Im Film Mohawk (1952) vom Kurt Neumann, chömid zwee Stämm vo de Irokeese for, nämmli d Tuscarora, wo langi Hoor hend, und d Mohawk won e Chame hend. Im Film Taxi Driver (1976) vom Martin Scorsese schniidet sich d Hoptfigur, wo fom Robert de Niro gspillt werd, en Irokeese-Friise.

Weblingg

 Commons: Irokeese-Friise – Album mit Multimediadateie