Harald zur Hausen

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
dr Harald zur Hausen (2010)

Dr Harald zur Hausen (* 11. Merz 1936 z Gelsenkirchen; † 28. Mai 2023 z Haidelberch[1]) isch e dytsche Mediziner gsii. Anne 2008 isch em dr Nobelbryys fir Fisliogy oder Medizin zuegsproche wore.[2]

Lääbe[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dr zur Hausen het 1955 s Abitur am Gimnasium Antonianum z Vechta gmacht. Är het Medizin an dr Uniwersitete Bonn, Hamburg un Düsseldorf studiert un isch 1960 z Düsseldorf promowiert wore. Derno het er zerscht fir zwai Johr as Medizinalassischtänt gschafft un druf drei Johr as wisseschaftlige Assischtänt am Inschtitut fir medizinischi Mikrobiology vu dr Univwrsitet Düsseldorf. Nocherdani het er der Johr lang an dr Virus Laboratories vum Children’s Hospital of Philadelphia gschafft. Är isch derzue au Assistant Professor an dr University of Pennsylvania gsii. Anne 1969 hat er si an dr Uniwersitet Würzburg habilitiert, wun er am Inschtitut fir Virology gschafft het. 1972 isch er as Brofässer an neig rindete Lehrstuel fir Klinischi Virology an dr Uniwersitet Erlangen-Nürnberg gruefe wore, 1977 isch er eme Ruef uf dr Lehrstuel fir Virology un Hygiene an d Uniwersitet Fryburg noogange.

Vu1983 bis 2003 isch dr Harald zur Hausen Vorsitzer un Wisseschaftli Mitglid vum Stiftigsvorstand vum Dytsche Chräbsforschigszäntrum (DKFZ) z Haidelberch gsii. Unter dr Fierig vum zur Hausen het s Chräbsforschigszäntrum, wu kaini klinischi Bettenabdailige het, d Zämearbet mit ainzelne Uniwersitwtsklinike dytli uusgwytet: Sognännti Klinischi Kooperationsainhaite sichere d Verzahnig vu Grundlageforschig un klinischer Medizin, go Forschigsergebnisse eso schnäll wie megli in d Praxis iberdrage.

Vu 2007 bis 2011 het dr zur Hausen em Wisseschaftlige Byrot vum Zuechumftskolleg vu dr Uniwersitet Konschtanz aaghert.[3]

Bis Ändi 2010 isch dr zur Hausen Schefredakter vum International Journal of Cancer gsii.

Syter 1993 isch er mit dr Biology-Brofässeri Ethel-Michele de Villiers ghyrote, wu au am Dytsche Chräbsforschigszäntrum schafft. Dr zur Hausen het drei Sihn us erschter Eh ghaa. Bis zue sym Do het er mit syre Frau z Haidelberch gläbt.

Forschigsbiet[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Em zur Hausen sy speziäll Forschigsbiet isch s Entstoh vu Chräbsarte us Virusinfäktione gsii. Scho 1976 het er d Hypothes publiziert, ass humani Papillomvire (Wäärzevire) ne Roll spiile bim Entstoh vum Gebärmueterhalschräbs (Zervixkarzinom).[4] Där Verdacht isch bal experimäntäll untermuurt un wisseschaftli noogwise wore. Aafangs 1980er Johr het er mit syre Arbetsgruppe zum erschte Mol d Type HPV 16 un HPV 18 vum humane Papillomvirus us Gwäb chenne isoliere, wu mit Gebärmueterhalschräbs chrank wore sin.[5][6] D Entdeckig vu Uusleser vu däre Chräbschranket, wu bi Fraue di drithyfigscht isch, het ganz neii Perschpektive vum Vorbyge un Bhandle ufgmacht un het emänd zue dr Entwicklig vu HPV-Impfstoff gfiert, wu s syter 2006 het.

Dr zur Hausen isch au dr Frog noogange, eb dur Rindflaisch ässe bim Mänsch cha Chräbs induziert wäre (Bovine Meat and Milk Factors): „Das war der Ausgangspunkt der Idee, dass bei Tieren auch solche Virusinfektionen vorliegen könnten, die bei ihnen selbst nicht kanzerogen sind, die aber, wenn sie auf den Menschen übertragen werden, unter Umständen Krebs auslösen können.“[7]

Ehrige un Uuszaichnige[ändere | Quälltäxt bearbeite]

dr Luc Montagnier, d Françoise Barré-Sinoussi un dr Harald zur Hausen in dr Nobelwuche am Karolinska-Inschtitut

Anne 2008 isch dr Harald zur Hausen fir d Entdeckig, ass humani Papillomvire Gebärmueterhalschräbs verursache, mit aire Helfti vum Nobelbryys fir Fisliogy oder Medizin uuszaichnet wore. Di ander Helfti vum Bryys hän di franzesische Virologe Luc Montagnier un Françoise Barré-Sinoussi fir d Entdeckig vum HI-Virus krieg, wu AIDS verursache duet.[2]

Fir syni fachlige Laischtige isch dr Harald zur Hausen derzue mit Hyfe andere Bryys uuszaichnet wore, u. a. mit em Robert Koch-Bryys (1975), em Charles S. Mott Prize vu dr General-Motors Chräbsforschigs-Stiftig (1986), em Dytsche Chräbsbryys (1986), em Paul-Ehrlich-un-Ludwig-Darmstaedter-Bryys (1994), dr Behring-Lecture vu dr Philipps-Uniwersitet Marburg (1994),[8] em Ernst Jung-Bryys un dr Jacob-Henle-Medaille (1996), em Charles Rodolphe Brupbacher Bryys fir Chräbsforschig zäme mit em George Klein (1999), em Arthur-Burkhardt-Bryys (2001), em Brinz-Mahidol-Bryys (2005), em William B. Coley Award (2006), em Raymond Bourgine Award (2006), dr Loeffler-Frosch-Medaille (2007), em Dytschi Chräbshilf Bryys] (2007), dr Johann-Georg-Zimmermann-Medaille (2007), em Warren Alpert Foundation Prize (2007), em Gairdner Foundation International Award (2008), em Award for Lifetime Achievement in Cancer Research vu dr American Association for Cancer Research (2008), em Tsungming-Tu-Bryys (2011) un em Ernst Wertheim Bryys (2012).

An dr zur Hausen sin (zmindescht) 30 Ehredokterwirde vergee wore, unter anderem vu dr Uniwersitete Chicago (USA), Umeå (Schwede), Prag (Tschechie), Salford (Ängland), Helsinki (Finnland), Erlangen-Nürnberg, Würzburg, Jerusalem (Israel) un dr Nationale Pedagogische Dragomanov-Uniwersitet Kiew (Ukraine).[9] Är isch unter anderem Mitglid vu dr US-amerikanische National Academy of Sciences gsii, syt 1986 ordeli Mitglid vu dr Haidelbercher Akademy vu dr Wisseschafte, syt 1987 Mitglid un vu 2003 bis 2009 Vizebresidänt vu dr Akademy vu dr Naturforscher Leopoldina.[10] Anne 1990 isch er as ordeli Mitglid in d Academia Europaea ufgnuu wore.[11] 1998 isch er Mitglid vu dr American Philosophical Society wore.[12] 2017 isch er zum Fellow vu dr American Association for the Advancement of Science gwehlt wore. Im April 2004 isch em s Groß Bundesverdienschtchryz verlihe wore. 2006 het dr Harald zur Hausen d Verdienschtmedaille vum Land Bade-Wirttebärg kriegt. Am 4. Novämber 2008 isch er Ehreburger vu dr Gmai Wald-Michelbach wore, wun er gläbt het. Glychzytig isch em au dr Titel Botschafter vu dr Bärgstroß verlihe wore.[13] Im Oktober 2017 isch er au Ehreburger vu dr Stadt Haidelberch wore.[14]

Am 6. April 2009 isch dr zur Hausen vum Bundesbresidänt Horst Köhler im Schloss Bellevue mit em Große Bundesverdienschtchryz mit Stärn vum Verdienschtorde vu dr Bundesrepublik Dytschland uuszaichnet wore.[15]

Vum 1. Jänner bis zum 1. Juli 2010 isch dr Harald zur Hausen as Noofolger vu dr Dagmar Schipanski ehrenamtlige Bresidänt vu dr Dytsche Chräbshilf gsii.[16] Vu aafangs Jänner 2014 bis Ändi Jänner 2017 ich er au Vorsitzer vum Stiftigsrot vu dr Paul Ehrlich-Stiftig gsii,[17] wu dr Paul-Ehrlich-un-Ludwig-Darmstaedter-Bryys vergit.

Am 1. Juli 2020 isch er mit em Verdienschtorde vum Landes Nordrhy-Weschtfale uuszaichnet wore.[18]

Uusgläseni Schrifte[ändere | Quälltäxt bearbeite]

  • Gegen Krebs – die Geschichte einer provokativen Idee. Rowohlt Verlag, Hamburg 2010, ISBN 978-3-498-03001-8
  • Was tun gegen Krebs? Audio-CD, 76 Minute. Konzäption un Reschy: Klaus Sander. Verzeller: Harald zur Hausen. Supposé, Berlin 2008, ISBN 978-3-932513-84-8.
  • Infections Causing Human Cancer. Wiley-VCH, Weinheim 2006, ISBN 978-3-527-31056-2.
  • Genom und Glaube. Der unsichtbare Käfig. Springer, Berlin 2001.
  • Papillomviren als Krebserreger. In: Geburtshilfe und Frauenheilkunde Band 58, Nr. 6 (1998), S. 291–296.[19] (PDF)

Literatur[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Weblink[ändere | Quälltäxt bearbeite]

 Commons: Harald zur Hausen – Sammlig vo Multimediadateie

Fueßnote[ändere | Quälltäxt bearbeite]

  1. ↑ Nobelpreisträger Harald zur Hausen gestorben. In: lifepr.de. 29. Mai 2022, abgruefen am 29. Mai 2023 (deu).
  2. ↑ 2,0 2,1 The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2008. Nobelstiftig, 6. Oktober 2008, abgruefen am 12. März 2022 (änglisch, Angaben zu Preisverleihung, Verdiensten und Person der Preisträger).
  3. ↑ zukunftskolleg.uni-konstanz.de
  4. ↑ H. zur Hausen: Condylomata acuminata and human genital cancer. In: Cancer Research. Band 36, Nummere 2 pt 2, Februar 1976, S. 794, PMID 175942.
  5. ↑ L. Gissmann, M. Boshart, M. Dürst, H. Ikenberg, D. Wagner, H. zur Hausen: Presence of human papillomavirus in genital tumors. In: The Journal of investigative dermatology. Band 83, Nummer 1 Suppl, Juli 1984, S. 26s–28s, doi:10.1111/1523-1747.ep12281143, PMID 6330218 (Review).
  6. ↑ M. Boshart, L. Gissmann, H. Ikenberg, A. Kleinheinz, W. Scheurlen, H. zur Hausen: A new type of papillomavirus DNA, its presence in genital cancer biopsies and in cell lines derived from cervical cancer. In: The EMBO Journal. Band 3, Nummere 5, Mai 1984, S. 1151–1157, PMID 6329740, PMC 557488 (freie Volltext).
  7. ↑ Wolfgang Däuble: Warum haben Inder so selten Darmkrebs? In: FAZ.net. 26. April 2014, abgruefen am 16. Dezember 2014.
  8. ↑ Behring-Lecture, Preisträger 1986–2009 uf: uni-marburg.de
  9. ↑ Прес-служба Ректорату: Нобелівський лауреат Харольд цур Хаузен став почесним доктором НПУ і... 19. September 2017, abgruefen am 22. Dezember 2021 (uk-UA).
  10. ↑ Mitglidsyytrag vu Prof. Dr. Harald zur Hausen (mit Bild und CV) bi dr Dytsche Akademy vu dr Naturforscher Leopoldina, abgruefen am 12. Juli 2016.
  11. ↑ Mitgliederverzeichnis: Harald zur Hausen. Academia Europaea, abgruefen am 29. Juli 2017 (änglisch).
  12. ↑ Member History: Harald zur Hausen. American Philosophical Society, abgruefen am 24. September 2018 (mit Kurzbiographie).
  13. ↑ Hausen, Harald zur. Abgruefen am 29. Mai 2023.
  14. ↑ Stadt Heidelberg: Nobelpreisträger Prof. Dr. Harald zur Hausen wird Ehrenbürger der Stadt Heidelberg. In: heidelberg.de. 9. Oktober 2017, abgruefen am 22. Februar 2021.
  15. ↑ S. Seltmann: Bundesverdienstkreuz für Nobelpreisträger Harald zur Hausen. Prässemitdailig vum DKFZ vom 6. April 2009.
  16. ↑ Zur Hausen als Präsident der Krebshilfe zurückgetreten. In: Deutsches Ärzteblatt vom 1. Juli 2010.
  17. ↑ Paul Ehrlich-Stiftung / Über die Paul-Ehrlich-Stiftung. Auf: uni-frankfurt.de vom 14. März 2017.
  18. ↑ Ministerpräsident Armin Laschet verleiht den Landesverdienstorden an zehn Bürgerinnen und Bürger. Staatskanzlei des Landes Nordrhein-Westfalen, 1. Juli 2020, abgruefen am 1. Juli 2020.
  19. ↑ H. zur Hausen: Papillomviren als Krebserreger. In: Geburtshilfe und Frauenheilkunde. Band 58, Nr. 06, Juni 1998, ISSN 0016-5751, S. 291–296, doi:10.1055/s-2007-1022461 (thieme-connect.de [abgerufen am 21. Juli 2021]).
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Harald_zur_Hausen“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.
Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Harald_zur_Hausen&oldid=1036433"