Hàwenàu

	Hàwenàu
	; d Halle au Houblon (Hupfahàlla)
Verwàltung
Land	Frànkrich
Region	Grand Est
Département	Bas-Rhin (67)
Arrondissement	Haguenau-Wissembourg (Unterpräfektur)
Kànton	Hàwenau
Kommünàlverbànd	Haguenau
Àmtliga Nàma	Haguenau
Maire	Claude Sturni (2014-2020)
Code Insee	67180
Poschtlaitzàhl	67500
Iiwohner
Iiwohner	35.715
Flech	182,59 km2
Bevelkerungsdicht	192,3 Iiw./km2
Làg
Koordinate	48° 49′ 00″ N, 7° 47′ 16″ E / 48.816666666667°N,7.7877777777778°EKoordinate: 48° 49′ 00″ N, 7° 47′ 16″ E / 48.816666666667°N,7.7877777777778°E
Heche	115–203 m
	Hàwenàu Hàwenàu (Frànkrich)
Website
	https://www.haguenau.fr/

Dialäkt: Mìlhüüserisch

Hawenau [haːvənaʊ] oder Heujenäu [hœːjənœi] (frz. Haguenau, dt. Hagenau) ìsch e Stàdt ìm Elsàss, ungfahr 25 Kilometer ìm Norde vu Stroßburi, 50 Kilometer Südweschtlisch vu Kàrlsruh un 75 Kilometer Südeschtlisch vu Sààrbrìcke. Nooch de Bevelkerung ìsch's d viertgreescht Stàdt vum Elsàss un d zwaitgreescht Stàdt vum Unterelsàss.

D Stàdt ìsch de Sìtz vum Arrondissement Haguenau-Wissembourg un s Hauptort vum Kanton Hàwenau.

Geogràphi

Hawenau lejt àn de Moder un het ìn sim Gebìet de Hawenauer Wàld; s Gebìet vu Hawenau ìsch àrich groß, de greescht ìm Elsàss. Der Wàld màcht e geogràphischi Granz fer d Region wi ìm Norde vum Wàld lejt: die Region heißt "Outre-Forêt" uf Frànzeesch, uf Elsassisch "Hìnter'm Wàld". (D elsassischer Dialekt, wi dert greddt ware, bìlde e Ìwergàngzone zwìsche Àlemànnisch un Südfränkisch.)

D Gare vu Hawenau ìsch ìm Nordelsàss bsondersch wichtich. Zigg fàhre rejelmassich uf Strossburi, Nederbrunn un Wisseburi. Die letscht Stàdt erlaubt, ìns Ditschlànd (Region Pfalz) ninzekumme.

D Gare ìsch zwische 2017 un 2020 totàl renoviert worre. Àm Ànfàng ìsch e Füessgangerbruck ìwer d Gleise hargstellt worre. Àb 2019 het de Uffböj vu'me neje moderne Gebej àngfànge. D Böjàrweite sìn ands 2020 fertich worre.

S naagscht làngfrìschtich Projakt isch d Zuggverbìndung zwische Hawenau un Karlsruh widder ìn Betrieb màche. De Zugg dät vor d Gare vu Ewerhoffe un Süfflum durichfàhre. D Schiene àn de ditsch-frànzeesch Granz nawe Bänem laje nooch uf de Rhinbruck, àwer sotte zeerscht ufgefrischt ware.

Gschìcht

D Ursprung ìsch e Jàchtgebìet uf're Ìnsel uf de Moder, wi ìm Herzogtum vu Schwowe gheert het.

Àm Ànfàng vum 12. Johrhundert het denooch do de Frìedrìch II. de Ainawich (der Einäugige) e Wàsserburi geböje. Siner Sohn, de Kaiser Frìedrìch I. Barbarossa het e Pàlàscht drüs gmàcht un het d Stàdt Hawenau gegrindt.

Zìtter 1262 ìsch Hawenau e freji Stàdt gewan. Àm 28. Augscht 1354 ìsch de Zehnstädtebund ufgstellt worre un Hawenau ìsch debii gewan, àss Hauptstàdt. Ìn 1648 ìsch de Weschtfàlisch Frìdde unterschrìwe worre; do het Hawenau siner Stàtus àss freji Stàdt verlore. D Städter vum Zehnstädtebund sìn mit dem nìtt inverschtànde gewan un hàn Wederschtànd degeje gmàcht. Ìm 1680 het's àwer de Kennich Ludwig XIV. unterworfe; do ìsch Hawenau verbrannt worre, durich d Trupp vum Generàl de Monclar, ìm 1677.

Ìm Johr 1871 ìsch Hawenau ditsch worre. Uf Ditsch schriibt m'r siner Nàmme Hagenau, d ditsch Üssproch ìsch fàscht gliich wie uf Frànzeesch.

Nooch'em eerschte Waltkrìej ìsch d Stàdt wìdder frànzeesch worre.

Verwàltung

Dr Maire vun Hawenau ìsch dr Claude Sturni. Hawenau gheert züem Kommünàlverbànd Haguenau.

Dialekt

De elsassisch Dialekt vun Hawenau gheert züem Owerrhinàlemànnisch, àwer mìt'me stàrike Ìnfluss vum Frànkische.

Züem Baischpiel sprache d Hawenauer "güet" [g̊ʏːt] un "mìed" [mɪːd̥] mìt're lànge Monophthong üs, ànstàtt d klàssische Diphthongue [g̊yət] un [mɪəd̥] wi uf Elsassisch efters getroffe sìn.

Städtepàrtnerschàfte

Hawenau het e Pàrtnerschàft mìt de Stàdt Landàu ìn de Pfàlz (Ditschlànd). Ìn 2013 hàn d zwei Städt d fuffzich (50) Johre vu de Pàrtnerschàft g'fiirt.

Berìehmti Hawenauer

Josel von Rosheim (1476–1554), Rachtsgelehrter
Wolfgang Capito (1478–1541), Reformàtor
Heinrich Gran (tàtig 1489–1527), Drucker
Caspar Bitsch (1579–1636), Rachtsgelehrter
Philipp Friedrich Böddecker (1607–1683), Komponischt un Orgànischt
Philippe Christophe Hallez (1778–1842), Militär un frànzeescher Politiker
Joseph Guerber (1824-1909), Schrìftsteller un Journalischt, Vikar ìn Hawenau
Louis Eisenmann (1867–1937), Slàwischt un Historiker
Paul Senge (1890-1913), Flìejerpionier
Karl Gengler (1886–1974), Politiker, Làndtàgsàbgeordneter
Johannes Stroux (1886–1954), Philologe, Àlthistoriker
Werner Barkholt (1902–1942), kàtholischer Geischtlicher
Marius Schneider (1903–1982), Musikwìsseschàftler
Roger Corbeau (1908–1995), Fotogràf
Alfred Klein (1916–1944), het geje d Nàzis wederschtànde
Pierre Seel (1923–2005), KZ-Ìwerlawender
Marie-Louise Roth (* 1926), Literàturwìsseschàftler
Sébastien Loeb (* 1974), frànzeescher Rallye-Fàhrer
Stéphane Besle (* 1984) Füeßbàller

Sahnswìrdichkaite

Musee

Gschìcht Museum, ehmàlichi Kànzlei
Elsassisches Museum, greescht Museum vum Unterelsàss nooch Stroßburi

Gschìcht Museum
Elsassisches Museum

Kìriche

Romànischi und gotischi Kìrich St. Georg Kìrich
Gotischi Kìrch St. Niklàus Kìrich
Prodeschdandischi Kìrich

Georgkìrch
Niklàuskìrch
Prodeschdandisch Kìrch

Gebeje

Rascht vu dr mìttelàlterliga Stàdtbefeschtigung : Wisseburjer Tor, Fìschertor, Rìtterturm
Àltes Bìrgerschpidàl
Àlti Scheier

Weißaburger Tor
Fìschertor
Rìtterturm
Birgerschpidal
Scheier

Theàter (1842–46)
Synagoge (1820, 1940 durich d Nàzi kàpüt gmàcht, 1959 wìeder ufgeböje)

Stàdttheàter
Synagoge

Hopfehàlle (1867, erwitert 1881 un 1908)
Àlti Wàssermìhle
Brunne: Georgebrunne (Mìttelàlter), Ìmmalebrunne (18. Johrhundert), Delphinbrunne (1825)
Àlti Zoll vum Spotmìttelàlter
Bàrocki Bìrgerhiiser (18. Johrhundert)