Der fliegende Holländer

Wärkdaate
Originalditel:	Der fliegende Holländer
Form:	A durchkomboniirts Musikdrama
Originalsprooch:	deitsch
Muusig:	Richard Wagner
Libretto:	Richard Wagner
Uruffüerig:	2. Januar 1843
Ort vo dr Uruffüerig:	Dresden
Lengi vo dr Opere:	2 ½ Stond
Ort und Zit vo dr Handlig:	An dr norwegischa Kischde en dr Midde vom 17. Jôhrhondert

Dialäkt: Schwäbisch

Der fliegende Holländer ischt a romandischa Opr en drei Uffziig vom Richard Wagner. Der Môô hôt et bloß d Musik komboniirt, sondern au s Libreddo vorfasst. Zom erschda Môl uff d Bihne komma isch des Werk am 2. Januar 1843 am Keeniglicha Hoftheater z Dresden mit dr legendära Sengere Wilhelmine Schröder-Devrient en dr weiblicha Hauptroll (= Senta). A Uffihrong dauret rond zwoi-a-halb Stond.

D Persona vo dr Handlong ond ihre Stemmlaga

dr Daland, a norwegischer Seefahrer (Bass)
d Senta, sei Dechterle (Sopran)
dr Erik, a Jäger (Tenor)
d Mary, dr Senta ihr Amme (Mezzosopran)
em Daland sei Steiermann (Tenor)
dr Hollender (Bariton)
d Matrosa vo de Norweger, d Mannschaft vom fliigenda Hollender ond a Grubbe Mädla (Mennerchor ond Frauachor)

Firs Orkeschtr braucht-ma

Zwoi grauße Fleeda, a kloina Fleed, zwoi Oboa, a Englischhorn, zwoi Klarinedda, zwoi Fagodd, viir Herner, zwoi Drombeeda, drei Posauna, a Basstuba, a Harf, zwoi Pauka ond a graußa Streicher-Grubbe. Drzua braucht mr noh fir d Bihna-Musik drei Piccolo-Fleeda, sechs Herner, a Tamtam ond a Wendmaschee.

Handlong

Ort ond Zeit

Des Werk schbiilt an dr norwegischa Kischde en dr Midde vom 17. Jôhrhondert.

Erschdr Uffzug

Bild: A steils Felsa-Ufer

Uff-em Meer vôr dr norwegischa Kischde isch ganz pletzlich a saumäßiger Sturm losganga ond hôt da Seefahrer Daland zwonga, en-ra Bucht ganz en dr Näh vo seim Hoimethafa Schutz zo suacha. Dr Steiermann wuud drzua beschdemmt, d Wach zo halda. Derweil ruhet sich dr Kapideen ond sei Mannschaft en de Kajiida aus. S dauret et lang, ond dr Steiermann wuud au vom Schlôf ibrmannt. Uff oimôl bricht vo Neiem dr Sturm los. Mr siht, wia a Goischdrschiff mit raude Segel ond ama schwarza Maschda en da Hafa eifehrt ond neaba-m Schiff vom Daland ôôlegt. Des Schiff gheert em Fliigenda Hollender, wo mit seine Matrosa weaga Goddesläschderonga dorzua vordammt wôrra ischt, uff älle Weltmeer romzofahra, ond wo bloß älle siiba Jôhr amôl an Land ganga därf. Vo sellem Fluach kô der Seefahrer erscht erleest werra, wenn’r a Weib gfonda hôt, wo-nem trei bis en da Dod ischt.

Beim Landgang trifft dr Hollender uff da Daland ond ondrhelt sich mit-em. Dô drbei erfehrt’r, dass der Norweger a Dechderle hôt. Jetzt schepft dr Hollender wiider Hoffnong ond biddet da Daland, des Mädle heirada zo därfa. Em Gegazug kennt’r ehn mit grauße Schätz ibrheifa. So ebbes beeidruckt da Norweger kolossal. Drom ledt’r sellen Fremda au glei drzua ei, mit ehm en sei Haus zo komma.

Zwoidr Uffzug

Bild: A grauß Zemmer em Daland seim Haus

D Mädla sitzet am Schbennrad ond senget a frehlichs Liadle (Summ und brumm, du gutes Rädchen). Bloß em Daland sei Dochder Senta ischt mit ihre Gedanka ganz woandersch. Dauernd starrt-se uffs Wandbild, wo da Fliigenda Hollender zeigt, ond sengt ergriffa dui Ballade ibr sellen ooglicklicha Môô (Traft ihr das Schiff im Meere an, blutrot die Segel, schwarz der Mast?) Dô drbei wuuds-ra emmer meh bewusst, dass sui vom Schicksal drzua beschdemmt wôrra ischt, deam Môô d Erleesong zo brenga.

Entsetzt muaß dr Jäger Erik, wo uff d Senta a Aug gwôrfa hôt ond grad reikomma ischt, mit ôôgucka, was sei Liabschda fir a Wandlong durchmacht. Dr Erik vorkindet, dass des Schiff vom Daland en da Hafa eigloffa ischt. Dô druff ondrbrechet dia Schbennerenna ihr Arbet ond stirzet frehlich ens Freie. Dr Erik abr helt d Senta zruck ond vorzehlt-ra sein Troom, wo-nr en dr ledschda Nacht ghet hôt: Er häb sui mit sellem bloicha Seemôô uffs Meer entschwenda seha. Wia d Senta abr ihrn Blick parduu et vom Wandbild trenna kôô, langt’s em Erik ond er gôht us-em Zemmer.

Zamma mit-em Daland kommt a Fremder en d Stub rei. Uff oimôl muaß d Senta feschtstella, dass der a vorbliffenda Ehnlichkeit mit sellem Môô uff-em Wandbild hôt. Langsam demmret’s deam Mädle. Boide gucket sich ganz ergriffa en d Auga. Wia dr Daland wiider nausganga ischt, gelobt d Senta, em Hollender ewig trei zo sei.

Driddr Uffzug

Bild: A Seebucht mit-ma felsiga Ufer, uff dr Seit em Vordergrond siht mr em Daland sei Haus. Sowohl em Daland sei Schiff wia au dees vom Hollender liiget en sellra Bucht vor Anker.

Mädla kommet us-em Haus ond brenget ihre Liebschde ebbes zom Essa ond zom Trenka. Nô feiret ond danzet se mitnander. Zo ihrem Fescht wellet-se au dia Seemenner vom Hollender-Schiff eilada, abr dia zeiget ibrhaupt koi Reakzioo. Ibr deane ihrem Schiff laschdet a oo-nadiirlicha Donklheit ond Todesstille. Allmählich abr fangt en deam Goischdrschiff a diischtra blailicha Flamm als Wachtfeier zo lodra ôô. Dô driber erschrickt dui luschdiga Gsellschaft. Us-em Daland seim Haus kommt d Senta raus, begleidet vo ihrem Vorehrer Erik. Dr sell macht deam Mädle Vorwirf ond erennret-se an des Treie-Vorschbrecha, wo-se ehm gäa hôt. Dui Ondrhaldong zwischa deane zwoi wuud vom Hollender belauscht. Der kriagt dia Sätz en da falscha Hals nei ond fihlt sich vo dr Senta entteischt. Ihre Beteieronga schenkt’r koin Glauba. Er schbrengt uff sei Schiff ond lôôt da Anker lichda. D Senta reißt sich en ihrer Vorzweiflong vom Erik ond ihrem Vadder los ond schreit em Hollender-Schiff hendrher: Preis deinen Engel und sein Gebot! Hier steh ich treu dir bis zum Tod! Dô drnôch stirzt-se sich vo-ma Felsariff ens Wasser. Juscht en deam Moment fehrt a Blitz ens Hollender-Schiff nei ond breng’s zom Senka.

Bevôr sich dr Vorhang schliaßt, siht mr – sofern dui Opr werkgetreu uffgfihrt wuud – d Senta ond da Hollender, als vorklärde Gschdalda omschlonga, us-em Meer zom Hemmel uffsteiga.

D Roihafolg vo de Musikszena

Uvertiire

Allegro con brio d-moll em 6/4-Takt – Andante – Tempo I – Vivace D-Dur em 4/4-Takt alla breve
Dui Uvertiire hôt dr Wagner erscht ganz zom Schluss komboniirt. Se schildret a packends Naturbild mit Sturm ond wildem Meer. Zwoi Hauptmotiv vom Werk kommet deet dren vor: s oheimliche Thema vom Hollender ond s Erleesongsmotiv vo dr Senta.

Erschdr Uffzug

Nr. 1. Introdukzioo (Matrosa, Daland ond Steiermôô): Hojoje! Hojoje! Ho!
Nr. 2. Rezitativ ond Arie (Hollender): Die Frist ist um, und abermals verstrichen sieben Jahr’
Nr. 3. Szene, Duett, Chor (Daland, Hollender, Matrosa): He! Holla! Steuermann!

Zwoidr Uffzug

Nr. 4. Szene, Lied, Frauachor ond Ballad (Schbennerenna, Mary, Senta): Summ und brumm, du gutes Rädchen – Traft ihr das Schiff im Meere an, blutrot die Segel, schwarz der Mast?
Nr. 5. Duett (Erik ond Senta): Bleib Senta! Bleib nur einen Augenblick!
Nr. 6. Finale mit Arie (Daland) ond Duett (Hollender ond Senta): Mögst du, mein Kind, den fremden Mann willkommen heißen – Wie aus der Ferne längst vergangener Zeiten

Driddr Uffzug

Bevôr sich dr Vorhang hebt, schbiilt s Orkeschtr dui Eileidong: Allegro molto en E-Dur 4/4 alla breve
Nr. 7. Szene ond Chor (Matrosen, Steuermann, Mädchen): Steuermann, lass die Wacht!
Nr. 8. Finale (Alle): Was musst ich hören, Gott, was musst ich sehen!

Bedeidong

Der fliegende Holländer ischt em Wagner sei erschts Werk, wo-nr gheerich vo dr sonscht ibliche Opernform abweicha duet ond sich dôdurch als graußer Opernreformer zeigt. Durch d Eifiagong vo zwoi Leitmotiv vorarbeidet’r s themadische Matrial ond kommt so zor Einheitlichkeit, wo scho ganz nah drôô ischt am Musikdrama.

Wia dui Opr entstanda ischt

Wia dr Wagner em Jôhr 1838 a Zeitlang als Kabellmoischdr am Deitscha Theater z Riga gweilt hôt, isch-am em Heinrich Heine sei dômôls siiba Jôhr eltra Erzehlong Die Memoiren des Herrn von Schnabelewopski ondr d Fenger komma. Dô dren kommt em sibda Kabitl dui Fabel vom Fliigenda Hollender vor. Au em Wilhelm Hauff sei Märles-Novell Die Geschichte vom Gespensterschiff ischt-em scho bekannt gwäa. Em Jôhr druff hôt dr Wagner uff-em Weag vo Pillau nôch London a granadamäßich stirmische Seefahrt uff-em Skagerak erleabt ond beschlossa, aus dera Erfahrong ond selle zwoi vorher erwehnde Stoffquella a Opr zo macha. En Paris, wo s eigentliche Ziil vo seira Reis gwäa ischt, hôt’r em Mai 1941 innerhalb vo zäa Däg s Libreddo gschriiba. Zor Kombosizioo hôt’r a bissle lenger braucht: siiba Wocha. Am 2. Januar 1843 schliaßlich isch des Werk am Keeniglicha Hoftheater z Dresden zom erschda Môl ibr d Bihne ganga. Em Gegasatz abr zo seira Opr Rienzi, wo drei Monat vôrher uff dr gleicha Bihne a erfolgreicha Uruffihrong erleabt hôt, isch dr Hollender vom Publikom et grad mit Begeischdrong uffgnomma wôrra. Dui hôt sich erscht viil schbädr eigschdellt.

Litradur ond Quella

Richard Wagner: Der fliegende Holländer, s vollschdendige Tekschtbuach mit-ra graußa Eileidong vom Wilhelm Zentner, Philipp Reclam jun. Stuttgart, Heftle Nr. 5635
Hellmuth Steger / Karl Howe: Opernführer, Fischer Bücherei KG Frankfurt am Main, 8. Ufflag vo 1961
Clemens Wolthens: Oper und Operette, Tosa Verlag Wien, 1967

Weblink

Commons: Der fliegende Holländer – Sammlig vo Multimediadateie

Handlung und Libretto vo „Der fliegende Holländer“ bi Opera-Guide
CD-Tipps bei klassika