Hieroglyphe

Hieroglyphe si Schriftzeiche wo d Form vo schtilisierte Bilder hai. Es Zeiche cha emenä Lut, enerä Silbe oder emenä Wort entspräche.

Etymologii

S Wort chunnt vom französische hiéroglyphique us em 16. Johrhundert, wo vom griechische hieroglyphikos (vo ἱερός (hierós), heilig and γλύφειν (glyphein), iimeissle) herchunnt. D Grieche hai mit τά ἱερογλυφικά γράμματα (ta hieroglyphika grammata), hieroglyphischi Buechschtabe, die ägyptische Hieroglyphe gmeint, well si as hailigi Schrift bitrachtet worde sind, wo vom Schriibergott Thoth erfunde worden isch.

Entstoh

Hieroglyyphe sin Zeichnige vu Objäkt un hänn uursprünglig allewiil e Gegestand odder e Läbewese abbildet (mit Usnahm vu de Zahle). Sonigi Zeiche sin abber au für s Beschriibe vu andere Begriff benutzt wore, z. B. d'Djed-Süüle, wu für Ewigkeit un Haltbarkeit stoht:

Es hät au Logogramm geh, wu für mehreri Sache gliichzitig gstande isch; für s richtig Verständnis hät sich de Gebruuch vu Determinatiiv verbreitet, wu aazeigt hänn, was gmeint isch.

Di erste Hieroglypheschrifte sin uugfähr zur gliiche Zit z Egypte un z Mesopotamie entstande. Us de prä- un friehsumerische Schrift isch spöter wäge de neue Schribtechnig e Keilschrift wore. Di egyptischi Schrift chunnt us em archaische Zitalter, z. B. d'Narmer-Palätte odder d'Steiinschrifte z Nubie. Bi de Schrifte vu Serech isch umstritte, ob si als Hieroglypheschrift chönne bezeichnet were odder numme eifachi Symbol sin.

Entwicklig

Di altegyptischi Schrift isch d Schrift, wu am längste aagwändet wore isch; si hät e Gschicht vu fast 4000 Johr, während säller Zit hät si allerdings e baar Veränderige duuregmacht. D'Bilder sin mit de Zit vereiheitligt wore un es isch e gregelti Schrift entstande; au d'Usrichtig devuu isch Regle gfolgt, allerdings sin die Regle zum Deil anderst aagwändet wore. In mänke Fäll isch sogar d'Reihefolg vu de Zeiche gändert wore, was Egyptologe zum Deil e Rätsel uffgitt.

Scho früeh sin z Egypte au Kursiivschrifte entstande, di hieratischi Schrift. Uff si isch di demotischi Schrift gfolgt, wu e Schribschrift isch un numme no sälte e Ähnligkeit zu de Hieroglyyphe gha hät. Di dräi Schriftsystem sin z Egypte paralläl bruucht wore. Di letschte egyptische Hieroglyyphetekscht sin im Römische Riich vum 5. Johrhundert entstande, deno sin si völlig vergässe gange.

Hieroglyphischi Schriftsyschtem

Aber nöd nu d Ägypter hend e hieroglyphischi Schrift bruucht, bikannt sind au usem Nöche Oste Hieroglyphe-Luwisch und Hieroglyphe-Urartäisch und uf Kreta di kretischi Hieroglypheschrift, wo s ältischt Schriftsystem vo Europa isch und denn no z Amerika d Maya-Schrift. E moderni Erfindig vo Missionare isch d Hieroglypheschrift vo de amerikanische Mi'kmaq. Menggisch werd au di chinesisch Schrift as Hieroglypheschrift aglueget.

Anatolie

Sigel mit luwische Hieroglyyphe.

Di luwischi Sproch, e Zwiig vum Hethitische, isch mit ere Hieroglyypheschrift gschribe wore, anderst wie s Nesisch, wu e Keilschrift gha hät. Es hät uugfähr fümfhundert Piktogramm gee, wu für Silbe gstande sin. E Zämmehang mit de egyptische un de Hethitische Schrift hät nit chönne nochgwise were. Di erste Schrifte chömme us de spote Bronzezit un de friehje Iisezit un gönn bis zum 7. Johrhundert v. Chr.

Mittelamerika

Z Mittelamerika zelle d'Maya- un d'Olmeke-Schrift (wu wohrschints de Vorgänger devuu isch) zu de Hieroglyypheschrifte. Sälli Schrift isch e neui Entdeckig; erst 1990 isch s erst Dokumänt entdeckt wore, während vorhär glaubt wore isch, dass d'Olmeke gar kei gschribeni Sproch gha hätte. Unter de Symbol finde sich Pflanze, Insekte un witeri Zeiche, wo bishär nò nit dütet wore sin.

Asie

Z Ost- un Südostasie sin bis hütt no Hieroglyypheschrifte in Verwändig. S ursprungliche Bild isch hütt meistens nümi chlar z erkänne, d'Schriftzeiche sin vereifachti Forme.

Quelle

• Concise Oxford Dictionary, Oxford University Press 1999