Karlsruher Linie

Karlsruher Linie wird in dr Sprochwisseschaft d Zämmefassig vu Isoglosse gnännt, wu in dr eltere Literatur as Gränze zwische dr mitteldytsche un dr oberdytsche Dialäkt aagsääne wore isch.

D Karlsruher Linie isch gnännt wore no dr Stadt Charlsrue, wu si sidlig dervu iber dr Ryy goht.

Im Weschte bstoht d Karlsruher Linie us dr Ainhaitsplurallinie (mähe/mähet-Linie), wu di siidfränkische zwoofermige Pluralforme (mähe - mäht - mähe) vum Ainhaitsplural im Oberryyalemannisch (mähe - mähe - mähe) bzw. im Schwebisch (mähet - mähet - mähet) drännt, un im Oschte us dr euch-enk-Linie, wu s oschtfränkisch euch vum bairische enk drännt. Weschtlig vu Charlsrue/Ettlinge wird d Karlsruher Linie furtgfiert mit dr Speyerer Linie.

D Uffassig, ass die sprochlige Unterschid d Gränze zwisch em Mitteldytsch un em Oberdytsch bilde, isch zem erschte Mol vum Gottsched anne 1748 verdrätte wore. No däre Yydailig vu dr dytsche Dialäkt ghere di siid- un oschtfränkische Dialäkt zem Mitteldytsch. Die Aasicht giltet in dr Dialäktforschig mittlerwyyli as veraltet, wel die Dialäkt dr glyche Stand vu dr Lutverschiebig wie s (Nord- un Mittel-)Bairisch un s (Nord-)Alemannisch, derwylscht in dr mitteldytsche Dialäkt d Verschiebig vu p im Aalut bzw. pp im Inlut nit durgfiert hän. Wäge däm wird hite as Gränze zwische Ober- un Mitteldytsch d Speyerer Linie (Appel-Apfel-Linie) aagsääne. Ainewäg findet mer au hite in e Dail Biecher e mänkmol no d Formulierig, ass s Oschtfränkisch e Ibergang zwisch em Oberdytsch un em Mitteldytsch sei.

Verlauf

D Karlsruher Linie drännt sich bi Waißeburch vu dr Speyerer Linie un goht derno zwische Charlsrue un Ettlinge iber dr Ryy un dodermit iber di dytsch-franzesisch Gränze. Vu Ettlinge uus goht si iber Neuenbürg - Esslenge-Weil – Sachsenheim – Bönningheim – Murrhardt bis uf Oettingen. Dää Abschnitt entspricht dr mähe/mähet-Linie.

Eschtlig vu Oettingen goht d Karlsruher Linie dr euch/enk-Linie noo iber Weissenberg – Abenberg – Allerberg – Nürnberg – Hersbruck – Auerbach un Goldernach. Bi Wunsiedel chunnt si an di dytsch-tschechisch Gränze un dodermit an di hitig Oschtgränze vum dytsche Sproochruum. Friejer isch si no wytergange iber Asch – Eger – Graslitz – Duppau bis uf Karlsbad.

E Dail Germanischte verlege d Karlsruher Linie au uf e nerdligeri Näbelinie vu dr euch/enk-Linie, di sognännt fränkisch-bairisch Plural-Linie. Die Näbelinie isch in dr Charte gstrichlet dargstellt.

Lueg au