Waggis

Dä Artikel behandlet s Basler Fasnachts-Goschtyym; zum Schimpfwort lueg unter Wackes.

Dialäkt: Baseldytsch

Dr Waggis isch e traditionells Goschtyym bi dr Basler Fasnacht, wonen Elsässer Tagleener ir Wärktigstracht vomene Gmiesbuur us em Elsass sell darstelle: e blaaus Hemli, wyssi Sogge, rooti Grawatte, wysse Kraage, (zue) grossi Holzschue und mängisch e Zipfelmutz. Typischi Assessoirs sin d Kokarde in de Farbe vor franzeesische Trikolore (blaau-wyss-root) und e Yykaufsnetz mit Gmies, mängisch au e Gnoche (in letschter Zytt hyffiger z gsee) oder e andere Knippel.

Die friener rooti Naase hett solle verdyttlige, ass d Elsässer gäärn aarg dief ins Wyyglas gluegt hän. Mit dr Zytt isch aber die numme lyycht greesseri Naase aleyyl greesser und greesser woorde, so dass si jetzt zumene zimlige Monschter verkoo isch. Die hyttig Fasnachtslarve isch doodrmit aigentli e Persiflaasch uff d Persiflaasch.

Dr Waggis isch e eender groobi Figuur und wird drumm vor allem vo Waageclique und Ainzelmasgge drait. Aber au d Bynggis hän si aarg gäärn. Bi de Drummler und Pfyffer isch d Waggislarve drgeege nid yyblig.

Etymologyy

Waggis – es Woort, wos i de dytsche Dialäggt wytt umme git, kunt kuum vo latyynisch vagus «Landstryycher»), wie mer au scho gmaint het. Vyl eender kunts vum dytsche Dialäggtwort wagge(n), wacke(n) «sich hin und häär biweege, waggle, schwanke». E Waggis isch also aine, wo ummewagglet, ummeziet, ummelungeret, nyt daugt. S Wort bidytet nämli nid numme «Elsässer», nai, i männge Mundaarte haissts au «Bleeterlibueb, Nytskärli, Stryzi, Grobian, Strolch».

S Woort, wo erschtmols 1870 im Ruum Basel ka belegt wäärde (noch em Rudolf Suter: Baseldeutsch-Wörterbuch, Basel, 1984) und hyffig abschetzig bruucht wiird, isch e umgangssproochlige Begriff fir d Bewooner us em Elsass (franzeesisches Département 68 „Haut-Rhin“ bzw. Oberelsass). Hytte aaber wiird dr Begriff vo de Baasler in deere Bedyttig numme no sälte und wenn im Gspaass bruucht.

Im Zämmehang mit em hyffige Staatewächsel vom Elsass goots Bonmot ume, die Dytsche hätte vo 1871 bis 1919 de Elsässer Wackes gsait, worus d Franzoose vo 1919 bis 1940 vaches (Kieh) gmacht hege. Druffabe hege die Dytsche vo 1940 bis 1945 Küh gsait und drumm haisse syt 1945 d Elsässer bi de Franzoose culs (Ärsch).

Fir wytteri Erlytterige lueg bim niideralemannische Wackes.

Weblinks

 Commons: Waggis – Sammlig vo Multimediadateie

• Basler Fasnacht Online
• kl. Lexikon der Fasnacht im Basler-Journal
• Schwyzerischs Idiotikon, Band XV Spalte 984f., Artikel Waggis.
• Christoph Landolt: Waggis. Wortgschicht vom 30. März 2015, usegää vo dr Redaktion vom Schwyzerischen Idiotikon.