D Kwark, die füsikalische Elementardäili
D Kwark ([kwɔrk], [kwɑːk] oder [kwɑrk]) si im Standardmodäll vo dr Däilifüsik die elementare Bestanddäil (Elementardäili), wo d Hadrone (z. B. d Atomkärn-Baustäi, d Protone und d Neutrone) use ene bestöön.
Si häi e Spin vo 1/2 und si dorum Fermione. Zämme mit de Leptone und de Äichbosone gälte si hüte as die fundamentale Baustäi, wo alli Materie us ene ufbaut isch. So bestöön Baryone (z. B. s Proton) s drei Kwark, Mesone (z. B. das Pion) us eme Kwark und eme Antikwark.
1964 het dr Füsiker Murray Gell-Mann am Caltech d Existänz vo de Kwark bostuliert.[1] Für die Schematisierig vom hadronische „Däili-Zoo“ mit Hilf vo de Kwark het er 1969 dr Nobelbriis für Füsik überchoo. Unabhängig vo em het dr George Zweig am CERN en äänligs Modäll entwigglet, und är het de fundamentale Baustäi „aces“ gsäit.[2] Sini Vorgsetzt häi en aber nid lo veröffentlige. Au dr Juval Ne’eman het 1962 vorgschlaage, d Hadrone, wo denn bekannt gsi si, mit dr speziell-unitäre Grubbe SU(3) z klassifiziere.
Am Ändi vo de 1960er Joor het mä Experimänt mit Hilf vo dr dief-inelastische Elektron-Nukleon-Ströijig afo mache, zum Kwark finde und het in de Strukturfunkzioone Hiiwiis gfunde druf, ass d Kwark existiere und was für Äigeschafte si häi.
Ass mä aber bis hüt no käini freie Kwark het chönne mässe, isch äins vo de grösste unglöste Brobleem in dr Däillifüsik. S Fenomeen isch as Confinement bekannt und gältet as e Millenium-Brobleem. Es git zwar starki Hiiwiis druf, ass d Theorii vo dr starke Wäggselwirkig, d Kwantechromodünamik (QCD), drzue füehrt, ass mä d Kwark muess iifüere, aber e stränge mathematische Bewiis git s noonig.[3][4][5]
Litratuur
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Harald Fritzsch: Quarks – Urstoff unserer Welt. Piper, München 2006, ISBN 978-3-492-24624-8.
- Hans G. Dosch: Jenseits der Nanowelt – Leptonen, Quarks und Eichbosonen. Springer, Berlin 2005, ISBN 3-540-22889-6.
- Maurice Jacob: The quark structure of matter. World Scientific, Singapore 1992, ISBN 981-02-0962-2.
- David Blaschke: Heavy quark physics. Springer, Berlin 2004, ISBN 978-3-540-21921-7.
Weblingg
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- The Problem of Mass for Quarks and Leptons – Vordrag (ängl.) vom Harald Fritzsch am 22. Merz 2000 im Kavli Institute for Theoretical Physics
- „The Particle Adventure“
- Die „Geburt“ der Quarks
- Was sind Quarks?
- Wie spricht man „Quark“ richtig aus?
- Particle Data Group
Fuessnote
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ M. Gell-Mann: A Schematic Model of Baryons and Mesons in Phys. Lett. 8, 1964, 214–215, doi:10.1016/S0031-9163(64)92001-3
- ↑ G. Zweig: An SU(3) Model for Strong Interaction Symmetry and Its Breaking I+II CERN Preprint CERN-TH-401 (1964) CERN-Preprint-Server
- ↑ S Confinement Brobleem uf dr Website vom Clay Mathematics Institute Archivlink (Memento vom 4. Juli 2010 im Internet Archive)
- ↑ Jeff Greensite: Introduction to the Confinement-Problem. 1. Auflage. Springer, Berlin 2011, ISBN 978-3-642-14381-6.
- ↑ R. Alkofer und J. Greensite: Quark Confinement: The Hard Problem of Hadron Physics. In: Journal of Physics. G, Nr. 34, 2007, doi:10.1088/0954-3899/34/7/S02, arxiv:hep-ph/0610365.
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Quark_(Physik)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |