Ornela Vorpsi
D Ornela Vorpsi (albanischi Ussprooch [ɔɾˈnɛla ˈvɔɾpsi]; * am 3. Augùscht 1968 z Tirana, Albanie) isch e albanischi Künschtleri ùn Schriftstelleri, wo vor allem ùff Italienisch ùn Französisch schryybt. Si isch 1968 z Tirana ùff d Wält cho ùn het aa dr Kùnschtakademi vo Tirana studiert. Mit zweiezwenzig Joor isch si 1991 ins Ussland. Bis 1997 het si z Mailand gläbt, wo si aa dr Accademia de Bella Arti di Brera studiert het, ùn ab 1997 z Paris, wo si aa dr Université Paris VIII ihre Abschlùss gmacht het. Ihr erschter Roman isch “Das ewige Leben der Albaner” (it. Il paese dove non si muore mai, frz. Le pays où l'on ne meurt jamais), wo 2004 erschiine isch. Si isch usserdäm als Fotografi, Mooleri ùn Videokünschtleri dätig. Si läbt z Paris, isch mit eme Italiener verhürootet, ùn het mit em e Dochter.[1]
Werch
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Dr Ornela Vorpsi ihri erschti Arbete sin visueli Kùnscht, z. B di fotografischi Monografi “Nothing Obvious” (2001). Usserdäm het si diversi Chùrzgschichte ùff Französisch ùn Italienisch gschriibe.
In „Das ewige Leben der Albaner“ verzäält d Ornela Vorpsi d Chindheit vo dr Ormira, emene Maidli, wo derwyylscht em Kommunismùs ùffwaggst. Ihr Vater isch als politischer Gfangener im Lager, ùn näbe ihrer Lehreri, wo ihr de Sozialismùs bsùnders ybläue wott, mache ihr au di patriarchalische Traditione vo ihrem Land z schaffe: Ein hübsches Mädchen ist eine Hure, ein hässliches – die Ärmste! – ist keine. S Buech isch halber autobiografisch, ùn viiles het d Ornela Vorpsi wohl sälber erläbt: “Ich han eifach welle s Alldaagsläbe vo öberem zeige, wo im totalitäre Statt vùm Enver Hoxha gläbt het. Literatur isch z Albanie bis vor chùrzem nùmme vo dänne Mänsche gschriibe worde, wo vo dr Partei gschützt worde sin. Die Mänsche, wo verùrteilt worde sin, hen kei Stimm gha im Land, ùn zue derre Sorte vo Mänsche han ich ghört”[2]
Do demit stoot d Ornela Vorpsi im Gägesatz zum beriemteschte moderne albanische Schriftsteller, em Ismail Kadaré, wo s kommunistischi Syschtem ùn vorallem de albanische Nationalcharakter änder idealisiert aastatt ùffarbeitet.
Am Änd vùm Buech goot d Ormira schliessli mit ihrer Muetter nooch Italie. Do ersch wird ihne wie viilene Albaner ihri Armut bewùsst ùn si werde dur des praktisch ersch stärblich: “Sie wollen nichts mehr wissen vom gelobten Land. Sie haben begriffen, dass sie dort sterblich sind, aber sterben wollen sie nicht.“
In Albanie sälber isch des Buech allerdings bis jetz no nit erschiine. Si sait dodezue: “S isch s einzigi Land, wonni nit erlaub, dass myni Biecher erschiine. I bin no nit bereit, dr öffentliche Meinig vo Albanie gägenüberzträtte.”
2007 isch e wytere Roman erschiine »La mano che non mordi« (d Hand wo du nit byssesch) wo im frienere Jugoslawie spiilt, ùn im glyche Joor drùff no wyteri Werch wie Tessons roses 2007 ùn Vert venin. In de Joor drùff sin no wyteri Werch gfolgt, 2012 de französischsproochigi Roman Ci-gît l'amour fou ùn ùff Italienisch Fuorimondo. 2014 isch en wytere französischsproochige Roman gfolgt, Tu convoiteras ùn 2015 de italienischsproochigi Roman Viaggio intorno alla madre.
Veröfffentlichige
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Nothing Obvious, fotografische Monographie, Scalo, 2001
- Il paese dove non si muore mai, 2004
- Das ewige Leben der Albaner. Paul Zsolnay Verlag, Wien 2007, ISBN 978-3-552-05403-5
- Buvez du cacao Van Houten !, Éditions Actes Sud, 2005
- Vetri rosa, mit Mat Collishaw und Philippe Cramer, Take 5, 2006
- La mano che non mordi, Einaudi, 2007
- Die Hand, die man nicht beißt. Paul Zsolnay Verlag, Wien 2010, ISBN 978-3-552-05498-1
- Tessons roses, Actes Sud, 2007
- Vert venin, Actes Sud, 2007[3]
- Ci-gît l’amour fou, Actes Sud, 2012
- Fuorimondo, 2012
- Tu convoiteras, Gallimard, 2014[4][5]
- Viaggio intorno alla madre, 2015
Usszeichnige
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D Ornela Vorpsi het unter andrem de italienische Literaturprys Grinzane Cavour, Premio Viareggio, Premio Elio Vittorini, Premio città di Vigevano ùn dr französische Prix méditerranéen des Lycéens erhalte.
Quälle
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ http://espresso.repubblica.it/visioni/cultura/2015/05/13/news/ornela-vorpsi-donna-e-potere-1.212600
- ↑ Archivierte Kopie. Archiviert vom Original am 8. September 2007; abgruefen am 13. September 2007.
- ↑ [1]
- ↑ [2] (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)
- ↑ [5]
Weblink
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Ornela Vorpsi – Sammlig vo Multimediadateie