Flötè
|
Dä Artikel bhandlet d Flötè als Musiginschtrumänt; zu anderè glychnamigè Bedütungè luèg Flöte (Begriffsklärung). |
È Flötè, mittelhochdütsch Floite, Vloite, Flaute (uss èm altfranzösischè „flaüte“ bzw. èm latynischè „flatuare“ un „flatare“: „widderholt blõsè“, „kontinuyrlich blõsè“, Frequentativa vo „flare“: „blõsè“) isch è Ablenkigs-Aerophòn, bi dèmm èn Luftschtròm übber è Kantè gfüürt wörd, a wellerè er i s Schwingè chunnt (voglych d Artikel Holzblõsinschtrumänt un Pfyfè).
Im alldäglichè Sprõchgebruuch bezeichnèt è „Flötè“ meischtens d Querflötè odder d Bloggflötè.
Klassifikation
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Es git Flötè mit un ohni Chernschpalt, èm Luftkanaal, wo dè Luftschtraal zu dè Anblõskantè füürt. Bi Flötè ohni Chernschpalt wörd dè Luftschtraal vo dè Lippè un/odder m Lälli vom Spiller gformt.
Witeri Ydeiligè un Bezeichnungè ergèbèt sich druus, wo mò i d Flötè ièblǒst, wiè di Tonhöchi beyflusst wörd, ob s unteri Èndi gschlossè (gedackt) isch odder nit, ob s sich um einzelni Flötèropr odder um Inschtrumänt mit meererè Flötè handlet, und wiè selli gschpillt wörred (dirèkt blõsè odder mit Ventyl, gschtüèrèt von èm Mechanismus odder nè Taschtatur, wiè bi dè Orglè). Au dè Kulturchreis, uss dèmm è Flötè stammt, diènt dè Ydeilig.
Flötè ooni Chèrnschpaalt (randblõsè)
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D Aablõskantè wörd vom oberè Rand vom Flötèroor bildet.
- Längsflötè:
- Nay
- Nasèflötè wiè d Tungali
- Kèrbflötè (D Aablõskantè wörd von èrè Kèrbè im oberè Rand vom Flötèroor bildet), wiè Shakuhachi, Xiao, T'ungso un Quena
- Panflötè:
- Querflötè:
(D Aablõskantè wörd vom Rand von èm Loch i dè Sitè vom Flötèroor bildet.)
Flötè mit Chernschpalt
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Dè Luftschtròm wörd durch èn Windkanaal gformt un a d Aablõskantè vom Labium gfüürt. Mit Uusnaam vo dè Orgèlpfyfè zellet selli zu dè Schnabelflötè.
- Offeni Flötè:
- Bloggflötè
- Knochèflötè
- Stockflötè, au Csakan
- Eihandflötè, z Spaniè flabiol
- Flageolett
- Obberdònflötè
- Tin Whistle
- Suling, Bambusflötè uff Java un Bali
- Saluang, Bambusflötè vo dè Minangkabau uff Sumatra
- Indianerflötè
- Offeni Labialpfyfè vo dè Orglè
- Gfäßflötè (dackt, au deckt):
Sonderformè
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Z China hèt mò diè flugwindblõsenè Duubèflötè netwicklèt.
Gschichtè
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Diè allererschtè Flötè uss dè prähistorischè Zit isch vomuètlich uss Dyrknochè hèrgschtellt worrè (Knochèflötè), villicht abber au uss wenniger duèrhaftem Matriaal (byschpillswys uss Holz), welles i dè Regèl nimmi erhaaltè isch.
Als älteschtes erhaaltenes Musiginschtrumänt vo Europa gelted öppè 42.000 bis 43.000 Johr aalti steizitlichi Knochèflötè, wo uff dè Schwôbischè Alb gfundè worrè isch.[1] È Flötè, wo us èm Knochè von èm Gänsegeier hèrgschtellt worrè isch, isch im Summer 2008 i dè Höölè Hoolè Fels bi Schelklingè gfundè worrè[2]. Relativ guèt erhaalteni odder rekonschtruyrbari Flötè mit Grifflöcher sin i dè Gaißèklöschterle-Höölè entdeggt worrè[3]. D Fund zeiged, dass Menschè scho i dè Steizit, gnauer im Jungpaläolithikum, Musig gmacht hèn. Zwei vo dè Flötè uss èm Gaißèklöschterle sin in eim Stugg uss Schwanèknochè[4] gfertigèt. Diè dritt bschtòt uss zwei zämmègfüègtè, uss Mammutelfèbei gschnitztè Halbröörè; si sin mit mindeschtens drei, öppè im Terzabschtand gschtimmtè, Grifflöcher vosää (è virts könnt wegbrochè sy) un mit sitlichè Kerbungè vozyrt sy. Uff Grund vom zimli hochè Alter vo dè Flötè isch è Zuèschrybig a dè moderne Mènsch (Homo sapiens vo dè Cro-Magnon-Epochè) odder dè Neanderdaler uugwiss; für èn Neanderdaler-Artefakt chönnt d (vomuèteti) Volymig un Abdichtig vo dè beidè Hälftè mit Birkèpèch sprechè.
È vomeintlich no älteri Flötè uss Divje Baba (Sloweniè) hèt sich mittlerwyl uff Grund vo mikroskopischè Untersuchigè als Zuèfallsbrodukt von èm Dyrvobiss in èm Bärè-Obberschenkelknochè-Fragment erwisè.
Dè Hebräer Jubal, dem sin Alturgroßvater Kain gsi isch, wörd i dè Biblè als dè Urvater vo allnè Zither- un Flötèschpiller bezeichnèt.
I dè Seeufersidlig vo Hagnau-Burg isch 1986 diè bislang älteschti erhaalteni Holzflötè vo Europa uss dè spòtè Bronzezit (1040 vor Chrischtus) zum Vorschy cho. Si wyst è Aablõsloch un è feini Vozyrig uss Ritzlinniè uff.
Früheschtes bekanntes eidütigs Bild von èrè Quèrflötè isch uff èm etruskischè Relièf z Perusa gfundè worrè. Es stammt uss èm zweitè odder èrschtè Johrhundert vor Chrischtus. S Inschtrumänt isch dõmolls nõch links ghaaltè worrè, èrscht in èrè Illuschtration von èm Gedicht uss èm elftè Johrhundert isch è Darschtellig von èrè nõch rächts gschpilltè Flötè entdeckt worrè[5].
Als eifachi Musiginschtrumänt sin Flötè (nebbè Handdrummlè) scho i dè Prähischtory bi religiösè Kultè benutzt worrè bezièigswys wörred no hüte bi Naturvölker bruucht. I dè Literadur hèn Flötè oft dè Charakter vo Jensitigèm, vo Tod un Vogänglichkeit: Grimms Märli Nr. 28, 91, 96, 116, 126, 181; im Mozart sinni Zauberflötè; Andreas Gryphius' S isch alles eitel.
Literadur
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Gerd Albrecht, C. Stephan Holdermann, Tim Kerig, Jutta Lechterbeck, Jordi Serangeli: „Flöten“ aus Bärenknochen – Die frühesten Musikinstrumente? In: Archäologisches Korrespondenzblatt. 28, 1998, S. 1-19.
- Christine Brade: Die mittelalterlichen Kernspaltflöten Mittel- und Nordeuropas. Neumünschter 1975.
- Tim Kerig: Schwanenflügelknochen–Flöte: vor 350000 Jahren erfinden Eiszeitjäger die Musik. Stuègètt 2004.
- Knochenklang. Mitteilungen der Prähistorischen Kommission. Öschterrychischi Akademy vo dè Wûssèschaftè 36, Wyn 2000, CD un Begleitheft.
- Raymond Meylan: Die Flöte. Grundzüge ihrer Entwicklung von der Urgeschichte bis zur Gegenwart. Mainz 2000.
- Stefanie Osimitz: Die karolingischen Knochenflöten aus dem Kloster St. Johann in Müstair. In: Jahresbericht des Archäologischen Dienstes und der Denkmalpflege. Graubündè 2006, Chur 2007, S. 68-73.
- Günter S. Schöbel: Ein Flötenfragment aus der spätbronzezeitlichen Siedlung Hagnau-Burg, Bodenseekreis. In: Archäologische Nachrichten aus Baden. Heft 38/39, 1987, S. 84–87.
Weblinggs
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Flötè – Sammlig vo Multimediadateie- Claudia's Flutepage (dütsch)
- Steinzitlichi Knochèflötè
- Flutes.tk (änglisch)
Einzelnõchwys
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ Earliest music instruments found. Websitè vo dè BBC (abgruèfè 25. Mai 2012). Wûssèschaftlichi Originalvoöffentlichung: Thomas Higham, Laura Basell, Roger Jacobic, Rachel Wood, Christopher Bronk Ramsey, Nicholas J. Conard: Τesting models for the beginnings of the Aurignacian and the advent of figurative art and music: The radiocarbon chronology of Geißenklösterle. In: Journal of Human Evolution. 8. Mai 2012, doi:10.1016/j.jhevol.2012.03.003 (online [abgerufen am 25. Mai 2012] kostenpflichtiger Inhalt).
- ↑ Forscher entdecken ältestes Musikinstrument der Welt. Spiegel Online, 2009, abgruefen am 24. Juni 2009. Wûssèschaftlichi Originalvoöffentlichung: Nicholas J. Conard, Maria Malina, Susanne C. Münzel: New flutes document the earliest musical tradition in southwestern Germany. In: Nature Online. 24. Juni 2009, doi:10.1038/nature08169 (online [abgerufen am 25. Juni 2009] kostenpflichtiger Inhalt).
- ↑ Die ältesten Flöten der Welt. (PDF) windkanal.de, 2005, archiviert vom Original am 16. Februar 2007; abgruefen am 1. Februar 2009., ergänzendi Abbildungè Archivlink (Memento vom 26. Mai 2010 im Internet Archive)
- ↑ Bild von èrè Flötè uss eim Schwanèknochè Archivlink (Memento vom 19. Jänner 2012 im Internet Archive)
- ↑ Darstellung einer Flöte auf einem etruskischen Relief. Archiviert vom Original am 18. November 2008; abgruefen am 25. Juni 2009.
|
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Flöte“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |