Gràmmàtik vum Milhüüser Dialekt/Deklinàtion

Nomen (Subschtàntiv)

Bestìmmter Àrtìkel

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (Wer kummt? ...)	dr Hund	d Kàtz	s Kìnggala	d Veegel
Akkusativ (ìch seh ...)	dr Hund	d Kàtz	s Kìnggala	d Veegel
Dativ (ìch kumm mìt ...)	em Hund	dr Kàtz	em Kìnggala	da Veegel

Unbestìmmter Àrtìkel

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (Wer kummt? ...)	a Hund	a Kàtz	a Kìnggala	° Veegel
Akkusativ (ìch seh ...)	a Hund	a Kàtz	a Kìnggala	° Veegel
Dativ (ìch kumm mìt ...)	ema Hund	era Kàtz	ema Kìnggala	° Veegel

Bestìmmter Àrtìkel un Adjektiv

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (Wer kummt? ...)	dr scheena Hund	d scheena Kàtz	s scheena Kìnggala	d scheena Veegel
Akkusativ (ìch seh ...)	dr scheena Hund	d scheena Kàtz	s scheena Kìnggala	d scheena Veegel
Dativ (ìch kumm mìt ...)	em scheena Hund	dr scheena Kàtz	em scheena Kìnggala	da scheena Veegel

Unbestìmmter Àrtìkel un Adjektiv

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (Wer kummt? ...)	a scheener Hund	a scheena Kàtz	a scheen Kìnggala	° scheena Veegel
Akkusativ (ìch seh ...)	a scheener Hund	a scheena Kàtz	a scheen Kìnggala	° scheena Veegel
Dativ (ìch kumm mìt ...)	ema scheena Hund	era scheena Kàtz	ema scheena Kìnggala	° scheena Veegel

Ohna Àrtìkel, numma mìt ema Adjektiv

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (Wàs wìtt? ...)	güeter Wii	güeta Suppa	güet Wàsser	güeta Wii
Akkusativ (ìch wott ...)	güeter Wii	güeta Suppa	güet Wàsser	güeta Wii
Dativ (ìch kumm mìt ...)	güetem Wii	güeter Suppa	güetem Wàsser	güeta Wii

Liawer Mànn, los güet!  Lieber Mann, höre gut zu!  Cher homme/Monsieur, écoute bien!

Liawa Fràui, los güet!  Liebe Frau, höre gut zu!  Chère femme, écoute bien!

Liab Kìnd, los güet!  Liebes Kind, höre gut zu!  Cher enfant, écoute bien!

Liawa Litt, losa güet!  Liebe Leute, hören Sie gut zu!  Chers gens/amis, écoutez bien!

Grianer Spack ìch güet, àwer ìch ìss liawer greiechter Spack. Hàsch dü aui Luscht noh greiechtem Spack?

Kàlta Suppa ìch nìt güet, ìch wìll jetzt wàrma Suppa. Kummt boll ebber mìt wàrmer Suppa?

Wàrm Biar ìsch nìt güet, mìr wann kàlt Biar, mìr han Luscht noh kàltem Biar.

Güeta Wii màcha eim glìcklig. Mìr trìnka garn güeta Wii. Kummsch wìdder amol mìt güeta Wii!

Àller (ìndefinite)

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (... ìsch trunka worra)	àller Wii	àlla Mìlch	àll Wàsser	àlla Gleeser (... sìn trunka worra)
Akkusativ (mìr brüücha ...)	àller Wii	àlla Mìlch	àll Wàsser	àlla Gleeser
Dativ (ìch kumm mìt ...)	àllem Wii	àller Mìlch	àllem Wàsser	àlla Gleeser

Demonschtràtivàrtìkel

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (Wer kummt? ...)	da Hund	dia Kàtz	dàs Kìnggala	dia Veegel
Akkusativ (ìch seh ...)	da Hund	dia Kàtz	dàs Kìnggala	dia Veegel
Dativ (ìch kumm mìt ...)	dam Hund	dara Kàtz	dam Kìnggala	dana Veegel

... witterscht

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (Wer kummt? ...)	saller Hund	salla Kàtz	sall Kìnggala	salla Veegel
Akkusativ (ìch seh ...)	saller Hund	salla Kàtz	sall Kìnggala	salla Veegel
Dativ (ìch kumm mìt ...)	sallem Hund	sallera Kàtz	sallem Kìnggala	salla Veegel

Demonschtràtivàrtìkel un Adjektiv

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (Wer kummt? ...)	da scheena Hund	dia scheena Kàtz	dàs scheena Kìnggala	dia scheena Veegel
Akkusativ (ìch seh ...)	da scheena Hund	dia scheena Kàtz	dàs scheena Kìnggala	dia scheena Veegel
Dativ (ìch kumm mìt ...)	dam scheena Hund	dara scheena Kàtz	dam scheena Kìnggala	dana scheena Veegel

... witterscht

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (Wer kummt? ...)	saller scheena Hund	salla scheena Kàtz	sall scheena Kìnggala	salla scheena Veegel
Akkusativ (ìch seh ...)	saller scheena Hund	salla scheena Kàtz	sall scheena Kìnggala	salla scheena Veegel
Dativ (ìch kumm mìt ...)	sallem scheena Hund	sallera scheena Kàtz	sallem scheena Kìnggala	salla scheena Veegel

Possessivàrtikel

Uf Elsassisch/Àlemànnisch, wia uf Hoochditsch un uf Anglisch, düet dr Possessivàrtikel vu dr drìtta Person vum Sìngulàr noh-n-em Genus vum Besìtzer wachsla.
Uf Frànzeesch làuift's ànderscht: dr Possessivàrtikel folgt numma s Genus un d Mehrzàhl vu wàs besìtzt ìsch. (3. Person Sìngular: son chien/sa vache, ses chiens/ses vaches - 3. Person Pluràl: leur chien, leurs chiens)

Zum Beispiel:
Maskulin (ìn da drèi Sprocha): dr Hund  der Hund  le chien
Feminin (ìn da drèi Sprocha): d Küeh  die Kuh  la vache

Dr Mànn hàt a Hund → 's ìsch si Hund.   Der Mann hat ein Hund → es ist sein Hund.  L'homme a un chien → c'est son chien. The man has a dog → it's his dog.

Dr Mànn hàt a Küeh → 's ìsch sina Küeh.   Der Mann hat eine Kuh → es ist seine Kuh.  L'homme a un chat → c'est sa vache. The man has a cow → it's his cow.

D Fràui hàt a Hund → 's ìsch ìhra Hund.   Die Frau hat ein Hund → es ist ihr Hund.  La femme a un chien → c'est son chien. The woman has a dog → it's her dog.

D Fràui hàt a Küeh → 's ìsch ìhra Küeh.   Die Frau hat eine Kuh → es ist ihre Kuh.  La femme a une vache → c'est sa vache. The woman has a cow → it's her cow.

S Kìnd hàt a Hund → 's ìsch si Hund.   Das Kind hat ein Hund → es ist sein Hund.  L'enfant a un chien → c'est son chien. The child has a dog → it's his dog.

S Kìnd hàt a Küeh → 's ìsch sina Küeh.   Das Kind hat eine Kuh → es ist seine Kuh.  L'enfant a une vache → c'est sa vache. The child has a cow → it's his cow.

D Litt han a Hund → 's ìsch ìhr Hund.   Die Leute haben ein Hund → es ist ihr Hund.  Les gens ont un chien → c'est leur chien. The poeple have a dog → it's their dog.

D Litt han a Küeh → 's ìsch ìhra Küeh.   Die Leute haben eine Kuh → es ist ihre Kuh.  Les gens ont une vache → c'est leur vache. The people have a cow → it's their cow.

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (Wer kummt? ...)	mi Hund di Hund si/ ìhra/si Hund unser Hund èier Hund ìhra Hund Ìhra Hund	mina Kàtz dina Kàtz sina/ ìhra/sina Kàtz unsera Kàtz èira Kàtz ìhra Kàtz Ìhra Kàtz	mi Kìnggala di Kìnggala si/ ìhra/si Kìnggala unser Kìnggala èier Kìnggala ìhra Kìnggala Ìhra Kìnggala	mina Veegel dina Veegel sina/ ìhra/sina Veegel unsera Veegel èira Veegel ìhra Veegel Ìhra Veegel
Akkusativ (ìch seh ...)	mi Hund di Hund si/ ìhra/si Hund unser Hund èier Hund ìhra Hund Ìhra Hund	mina Kàtz dina Kàtz sina/ ìhra/sina Kàtz unsera Kàtz èira Kàtz ìhra Kàtz Ìhra Kàtz	mi Kìnggala di Kìnggala si/ ìhra/si Kìnggala unser Kìnggala èier Kìnggala ìhra Kìnggala Ìhra Kìnggala	mina Veegel dina Veegel sina/ ìhra/sina Veegel unsera Veegel èira Veegel ìhra Veegel Ìhra Veegel
Dativ (ìch kumm mìt ...)	mim Hund dim Hund sim/ ìhrem/sim Hund unserem Hund èirem Hund ìhrem Hund Ìhrem Hund	minera Kàtz dinera Kàtz sinera/ ìhrer/sinera Kàtz unserer Kàtz èirer Kàtz ìhrer Kàtz Ìhrer Kàtz	mim Kìnggala dim Kìnggala sim/ ìhrem/sim Kìnggala unserem Kìnggala èierem Kìnggala ìhrem Kìnggala Ìhrem Kìnggala	mina Veegel dina Veegel sina/ ìhra/sina Veegel unsera Veegel èira Veegel ìhra Veegel Ìhra Veegel

Possessivàrtikel un Adjektiv

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (Wer kummt? ...)	mi scheener Hund di scheener Hund si/ ìhra/si scheener Hund unser scheener Hund èier scheener Hund ìhra scheener Hund Ìhra scheener Hund	mina scheena Kàtz dina scheena Kàtz sina/ ìhra/sina scheena Kàtz unsera scheena Kàtz èira scheena Kàtz ìhra scheena Kàtz Ìhra scheena Kàtz	mi scheen Kìnggala di scheen Kìnggala si/ ìhra/si scheen Kìnggala unser scheen Kìnggala èier scheen Kìnggala ìhra scheen Kìnggala Ìhra scheen Kìnggala	mina scheena Veegel dina scheena Veegel sina/ ìhra/sina scheena Veegel unsera scheena Veegel èira scheena Veegel ìhra scheena Veegel Ìhra scheena Veegel
Akkusativ (ìch seh ...)	mi scheener Hund di scheener Hund si/ ìhra/si scheener Hund unser scheener Hund èier scheener Hund ìhra scheener Hund Ìhra scheener Hund	mina scheena Kàtz dina scheena Kàtz sina/ ìhra/sina scheena Kàtz unsera scheena Kàtz èira scheena Kàtz ìhra scheena Kàtz Ìhra scheena Kàtz	mi scheen Kìnggala di scheen Kìnggala si/ ìhra/si scheen Kìnggala unser scheen Kìnggala èier scheen Kìnggala ìhr scheen Kìnggala Ìhr scheen Kìnggala	mina scheena Veegel dina scheena Veegel sina/ ìhra/sina scheena Veegel unsera scheena Veegel èira scheena Veegel ìhra scheena Veegel Ìhra scheena Veegel
Dativ (ìch kumm mìt ...)	mim scheena Hund dim scheena Hund sim/ ìhrem/sim scheena Hund unserem scheena Hund èirem scheena Hund ìhrem scheena Hund Ìhrem scheena Hund	minera scheena Kàtz dinera scheena Kàtz sinera/ ìhrer/sinera scheena Kàtz unserer scheena Kàtz èirer scheena Kàtz ìhrer scheena Kàtz Ìhrer scheena Kàtz	mim scheena Kìnggala dim scheena Kìnggala sim/ ìhrem/sim scheena Kìnggala unserem scheena Kìnggala èierem scheena Kìnggala ìhrem scheena Kìnggala Ìhrem scheena Kìnggala	mina scheena Veegel dina scheena Veegel sina/ ìhra/sina scheena Veegel unsera scheena Veegel èira scheena Veegel ìhra scheena Veegel Ìhra scheena Veegel

Adjektiv àls Subschtàntiv

Bestìmmter Àrtìkel

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
	(Mànn, Büe...)	(Fràui...)	(Maidla...)	(Litt...)
Nominativ (Wer kummt ...)	dr Jung	d Àlta	s Junga	d Ditscha
Akkusativ (ìch seh ...)	dr Jung	d Àlta	s Junga	d Ditscha
Dativ (ìch kumm mìt ...)	em Jung	dr Àlta	em Junga	da Ditscha

Ìch hà zwei Hunda, a Brüüner un a Wisser.

• Dr Brüün kummt.
• Ìch seh dr Brüün.
• Ìch kumm mìt em Brüün.

Ìch hà zwei Kàtza, a Gràuia un a Wissa.

• D Gràuia kummt.
• Ìch seh d Gràuia.
• Ìch kumm mìt dr Gràuia.

Ìch hà zwei Kìnggala, a Brüüns un a Wisses.

• S Brüüna kummt.
• Ìch seh s Brüüna.
• Ìch kumm mìt em Brüüna.

Ìch hà wissa un gràuia Veegel.

• D Gràuia kämma ku fliaga.
• Ìch seh d Gràuia.
• Ìch kumm mìt da Gràuia.

Unbestìmmter Àrtìkel oder Possessivàrtikel

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
	(Mànn, Brüeder...)	(Fràui, Schweschter...)	(Kìnd, Maidla...)	(Litt, Eltra...)
Nominativ (O dü/ ìhr ...)	mi Liawer	mina Liawa	mi Liabs	mina Liawa
Nominativ ('s ìsch.../as sìn ...)	a Liawer a Junger	a Liawa a Junga	a Liabs a Jungs	Liawa Junga
Akkusativ (ìch seh ...)	a Scheener	a Scheena	a Scheens	Scheena
Dativ (ìch kumm mìt ...)	ema Scheena	era Scheena	ema Scheena	Scheena

Ìch hà mehrera Hunda, Brüüna un Wissa.

• A Brüüner kummt.
• Ìch seh a Brüüner.
• Ìch kumm mìt ema Brüüna.

Ìch hà mehrera Kàtza, Gràuia un Wissa.

• A Gràuia kummt.
• Ìch seh a Gràuia.
• Ìch kumm mìt era Gràuia.

Ìch hà mehrera Kìnggala, Brüüna un Wissa.

• A Brüüns kummt.
• Ìch seh a Brüüns.
• Ìch kumm mìt ema Brüüna.

Ìch hà wissa un gràuia Veegel.

• Gràuia kämma ku fliaga.
• Ìch seh Gràuia.
• Ìch kumm mìt Gràuia.

Pronoma

Demonschtràtivpronoma

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (... ìsch güet)	da	dia	dàs	dia (sìn güet)
Akkusativ (ìch wìll ...)	da	dia	dàs	dia
Dativ (ìch kumm mìt ...)	dam	dara	dam	dana

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (... ìsch güet)	saller	salla	sall	salla (sìn güet)
Akkusativ (ìch wìll ...)	saller	salla	sall	salla
Dativ (ìch kumm mìt ...)	sallem	sallera	sallem	salla

Ìnterrogàtivpronoma

Frog

wer  wer  qui

Nominativ (... kummt?)	wer
Akkusativ (... sehsch dü?)	wer
Dativ (mìt ... kämma sa?)	wem

wàs  was  que, quoi

Nominativ (... kummt?)	wàs
Akkusativ (... sehsch dü?)	wàs
Dativ (mìt ... kämma sa?)	wàs

weller / wella / wells / wella (Pronom allei)
  welcher / welche / welches / wellche  lequel / laquelle / lesquels

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (... ìsch güet?)	weller	wella	wells	wella (sìn güet?)
Akkusativ (... wann sa?)	weller	wella	wells	wella
Dativ (mìt ... kämma sa?)	wellem	wellera	wellem	wella

weller / wella / wells / wella (mìt'ma Wort)
  welcher / welche / welches / wellche  quel / quelle / quels

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (... ìsch do?)	weller Mànn	wella Fràui	well Kìnd	wella Litt (sìn do?)
Akkusativ (... hàsch gsah?)	weller Mànn	wella Fràui	well Kìnd	wella Litt
Dativ (mìt ... kämma sa?)	wellem Mànn	wellera Fràui	wellem Kìnd	wella Litt

Personàlpronoma

ìch, dü, ar...  ich, du, er...  je, tu, il...

	Normàla Form	Kìrzera, eifàchera Form
Nominativ (Wer kummt? ... Wer geht?)	ìch (kumm) dü ar / sa / as mìr (kämma) ìhr sìe Sìe	(gàng) i da oder [nit] (geht) 'r / sa / 's (geh') m'r (gehn)'r sa Sa
Akkusativ (fer ..., ìch seh ...)	mìch dìch ìhn / sa / ìhns uns èich sìe Sìe	mi di 'na / sa / 's (-n-)is ni sa Sa
Dativ (sa kämma mìt ...)	mìr dìr ìhm / ìhra / ìhm uns èich ìhna Ìhna	m'r d'r 'm / 'ra / 'm (-n-)is ni 'na 'na

D Personàlpronoma han meischtens a kìrzera, eifàchera Form, wo ìm Reda vìelmols vorkummt. Ìm Schriiwa màcht ma zwàr weniger Àbkìrzunga às ìm Reda, àwer teil kìrzera Form kààt ma gàr nìt vermeida, denn sa gheera a so zu dr Sproch àss ma sa aui müeß schriiwa.

Ìn dr Tàfla do drìwer stehn d meischta verbreitet Form ìn fattiga Schrìft.

Noh-n-era Päposition kààt ma d normàla, lànga Form verwanda:

• ìch koch fer ìhn  ich koche für ihn  je cuisine pour lui
• ìch koch fer ìhns  ich koche für es  je cuisine pour lui/elle

...oder d kìrzera Form:

• ìch koch fer na  ich koche für ihn  je cuisine pour lui
• ar geht mìt 'ra  er geht mit ihr  il sort avec elle

Fer a direkt oder indirekt Objekt pàsst besser d kìrzera Form:

• ìch wìll'na  ich will ihn  je le veux, àstàtt: ìch wìll ìhn
• ìch mein's  ich meine es  je le pense, je pense cela, àstàtt: ìch mein ìhns
• ìch hà 'ni ebbis wälla sàga  ich habe euch etwas sagen wollen  j'ai voulu vous dire quelque chose

D normàla, lànga Form wìrd fer a direkt oder indirekt Objekt doch verwanda wenn dr Personàlpronom speziàl wìchtig ìsch:

• ìch mein ìhns nìt  ich meine es nicht  je ne parle de lui / d'elle, ce n'est pas de lui / d'elle que je parle
• (Noch ànderscht às: ìch mein dàs nìt  ich meine das nicht  je ne parle de ça, ce n'est pas de ça que je parle)

D Präposition zu hàt a Vàriànta: züe. Nàtiirlig wara beida vum Dativ gfolgt. („zu“ un „züe“ sìn eiglig d gliicha Präposition.)
Àwer d Personàlpronoma wo folga sìn nìt d gliicha:

• noh „zu“ kummt d Normàla Form vum Personàlpronom: Kumm zu mìr!  Komm zu mir!  Viens chez moi !   /   Kumm zu uns!  Komm zu uns!  Viens chez nous !
• noh „züe“ kummt d kìrzera Form vum Personàlpronom: Kumm züe m'r!  Komm zu mir!  Viens chez moi !   /   Kumm züe-n-is!  Komm zu uns!  Viens chez nous !

Verschìedena Beispìeler wo d kìrzera Form verwanda sìn:

• Gàng i, gàng i nìt.  Gehe ich, gehe ich nicht.  J'y vais, j'y vais pas. (wenn ma zeegert)
• Kumm i nìt hìtt, kumm i moorn.  Komme ich nicht heute, komme ich morgen.  Si je ne viens pas aujourd'hui, je viens demain. (wenn ma lotzt)
• Düesch ààriafa.  Du rufst an.  Tu téléphones.
• Màchsch züe, wenn da üssa gehsch.  Du schließt zu, wenn du heraus gehst.  Tu fermes, quand tu sors.
• Ìch seh'na.  Ich sehe ihn.  Je le vois.
• Geht's?  Geht's?  Ca va ?
• Wìrd's geh?  Wird's gehen?  Ca va aller ?
• Jo, ìch dank's.  Ja, ich denk's.  Oui, je (le) pense.
• 's ìsch güet.  Es ist gut.  C'est bien.
• Mìr mian is nìt verliara.  Wir dürfen uns nicht verlieren.  Nous ne devons pas nous perdre.
• Hàt'r is gsah?  Hat er uns gesehen?  Nous a-t-il vus ?
• Ar hàt is gschrìewa.  Er hat uns geschrieben.  Il nous a écrit.
• Ar hàt ni gschrìewa.  Er hat euch geschrieben.  Il vous a écrit.
• Ar hàt sa kàuift.  Er hat sie gekauft.  Il les a achetés.
• Ar hàt's'ra gsajt.  Er hat's ihr gesagt.  Il le lui a dit.

Reflexiv Personàlpronoma

mìch, mìr...  mich, mir...  me, me (à moi)...

	Normàla Form	Kìrzera, eifàchera Form
Akkusativ	ìch màch mìch scheen   ich mache mich schön  je me fais beau/belle dü màchsch dìch scheen ar/sa/as màcht sìch scheen mìr màcha uns scheen ìhr màcha èich sìe màcha sìch scheen Sìe màcha Sìch scheen	ìch màch mi scheen   ich mache mich schön  j'me fais beau/belle màchsch di scheen ar/sa/ 's màcht si scheen mìr màcha-n-is scheen ìhr màcha ni scheen sa màcha si scheen Sa màcha Si scheen
Dativ	ìch màch mìr Läckala   ich mache mir Löckchen  je me fais des bouclettes dü màchsch dìr Läckala ar/sa/as màcht sìch Läckala mìr màcha uns Läckala ìhr màcha èich Läckala sìe màcha sìch Läckala Sìe màcha Sìch Läckala	ìch màch m'r Läckala   ich mache mir Löckchen  j'me fais des bouclettes màchsch d'r Läckala =ar/sa/ 's màcht sìch Läckala mìr màcha-n-is Läckala ìhr màcha ni Läckala =sa màcha sìch Läckala =Sa màcha Sìch Läckala

Ìndefinitpronoma

„ma“ oder „mr“

„Ma“ oder „mr“ ìsch a Ìndefinitepronom, dàs heißt, 's ìsch egàl vu wem àss gredt wìrd.

Dr Pronom „ma“ / „mr“ làuift ìmmer noh dr Konjugàtion vu dr 3. Person sìngulàr.

ma / mr  man  on

Nominativ (... kummt)	ma oder mr
Akkusativ (sa sahn ...)	eim
Dativ (sa kämma mìt ...)	eim

Sogàr ìm Akkusativ, sajt ma eim (un nìt ein, àlso gliicht's do nìt ìm Hoochditscha).

Nominativ:
Ma dankt nia àn àlles.  Man denkt nie an alles.  On ne pense jamais à tout.

Wia kummt ma do àna?  Wie kommt man da hin?  Comment arrive-t-on ici ?

Akkusativ:
D Litt sahn eim dur dàs Fanschter.  Die Leute sehen einen durch dieses Fenster.  Les gens te/nous voient à travers cette fenêtre.

Schneeluft màcht eim miad.  Schneeluft macht einen müde.  Le temps de neige fatigue.

Sa wàrta nìt làng uf eim.  Sie warten nicht lang auf einen.  Ils n'attendent pas longtemps les gens.

Dativ:
Sa gann eim nìt vìel.  Sie geben einem nicht viel.  Ils ne te/nous donnent pas beaucoup.

So wenig Lohn langt eim küüm!  So wenig Lohn reicht einem kaum!  Si peu de salaire suffit à peine !

Schneeluft gìtt eim Kopfweh.  Schneeluft gibt einem Kopfschmerzen.  Le temps de neige donne mal à la tête.

Beispiel vu Nominativ un Dativ, ìn'ma Sprìchwort:
Wàs ma nìt weiß, màcht eim nìt heiß.  Was man nicht weiß, macht einem nicht heiß.  Ce qu'on ne sait pas, ça ne nous fait ni chaud ni froid.

's ìsch nìt ìmmer eifàch uf Frànzeesch zu ìwersetza. Mankmol wìrd dr Sàtz uf Frànzeesch gànz ànderscht drahjt.

D Litt sahn eim dur dàs Fanschter.  On risque d'être vu à travers cette fenêtre.

Sa gann eim nìt vìel.  On n'obtient pas beaucoup.

So wenig Lohn langt eim küüm!  On ne peut pas bien vivre avec un salaire aussi bas !

kenner, kè

kenner  keiner  aucun

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (... ìsch güet)	kenner	kenna	kenns	kenna (sìn güet)
Akkusativ (ìch wìll ...)	kenner	kenna	kenns oder kess	kenna
Dativ (ìch kumm mìt ...)	kèm	kennera	kèm	kenna

kè (mìt'ma Subschàntiv)
  kein  aucun

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (... wìrd so àlt)	kè Mànn	kè Fràui	kè Kìnd	kè Litt (sìn do)
Akkusativ (ìch seh ...)	kè Mànn	kè Fràui	kè Kìnd	kè Litt
Dativ (ìch wìnsch dàs ìn ...)	kèm Mànn	kennera Fràui	kèm Kìnd	kenna ... wenig benutzt

einer

einer  einer  un, l'un d'eux

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (... ìsch güet)	einer	eina	eins	mehrera (sìn güet)
Akkusativ (ìch wìll ...)	einer	eina	eins	mehrera
Dativ (ìch kumm mìt ...)	eim	einera	eim	mehrera

jeder

jeder / jeda / jedes / àlla (Pronom allei)
  jeder / jede / jedes / alle  chacun / chacune / tous

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (... ìsch güet)	jeder	jeda	jedes	àlla (sìn güet)
Akkusativ (ìch wìll ...)	jeder	jeda	jedes	àlla
Dativ (ìch kumm mìt ...)	jedem	jedera	jedem	àlla

jeder / jeda / jad / àlla (mìt'ma Subschàntiv)
  jeder / jede / jedes / alle  chaque / chaque / tous

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (... kààt kumma)	jeder Mànn	jeda Fràui	jed Kìnd	àlla Litt (känna kumma)
Akkusativ (ìch kenn ...)	jeder Mànn	jeda Fràui	jed Kìnd	àlla Litt
Dativ (ìch redd mìt ...)	jedem Mànn	jedera Fràui	jedem Kìnd	àlla Litt

manker

manker  mancher  maint

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (... ìsch güet)	manker	manka	manks	manka (sìn güet)
Akkusativ (ìch seh ...)	manker	manka	manks	manka
Dativ (ìch kumm mìt ...)	mankem	mankera	mankem	manka

ebber

ebber  jemand  quelqu'un

Nominativ (... kummt)	ebber
Akkusativ (sa sahn ...)	ebber
Dativ (sa kämma mìt ...)	ebberem

„niama“ oder „niamens“ oder „niamets“

Ìmmer gliich (ìn àlla Kasus).

niama  niemand  personne

Nominativ (... kummt)	niama
Akkusativ (sa sahn ...)	niama
Dativ (sa kämma mìt ...)	niama

ebbis

Ìmmer gliich (ìn àlla Kasus).

ebbis  etwas  quelque chose

Nominativ (... kummt)	ebbis
Akkusativ (sa sahn ...)	ebbis
Dativ (sa kämma mìt ...)	ebbis

„nit“ oder „nix“

Ìmmer gliich (ìn àlla Kasus).

nit  nichts  rien

Nominativ (... kummt)	nit
Akkusativ (sa sahn ...)	nit
Dativ (sa kämma mìt ...)	nit

Beispiel

Da ìsch kumma, ar hàt sina Briader gsah, ar hàt àwer mìt kem gredt.
     Dieser ist gekommen, er hat seine Brüder gesehen, er hat aber mit keinem geredet.
      Celui-là est venu, il a vu ses frères, mais il n'a parlé avec aucun.
Ar hat jeder kännta froga, ar hat vu jedem Hìlf bikumma, àwer mìt mankem wìll'r nit z'düe hàà. Ar wìll manker nìmm sah.
     Er hätte jeden fragen könnte, er hätte vom jedem Hilfe bekommen, aber mit manchem will er nichts zu tun haben. Er will manchen nicht mehr sehen.
      Il aurait pu demander à chacun, il aurait obtenu de l'aide de chacun, mais il ne veut plus avoir affaire à plusieurs (d'entre eux). Il ne veut plus en voir plusieurs.
- Mìt wellem redt'r mankmol doch noch? - Mìt dam wo vorna sìtzt.
     - Mit welchem redet er manchmal doch noch? - Mit diesem der vorne sitzt.
      - Avec lequel parle-t-il parfois quand même encore ? - Avec celui qui est assis devant.

Dia ìsch kumma, sa hàt ìhra Schweschtra gsah, sa hàt àwer mìt kennera gredt.
Sa hat jeda kännta froga, sa hat vu jedera Hìlf bikumma, àwer mìt mankera wìll sa nit z'düe hàà. Sa wìll manka nìmm sah.
- Mìt wellera redt sa mankmol doch noch? - Mìt dara wo vorna sìtzt.

Dàs ìsch kumma, as hàt sina Kìnder gsah, as hàt àwer mìt kem gredt.
As hat jedes kännta froga, as hat vu jedem Hìlf bikumma, àwer mìt mankem wìll's nit z'düe hàà. As wìll manks nìmm sah.
- Mìt wellem redt's mankmol doch noch? - Mìt dam wo vorna sìtzt.

Dia sìn kumma, sa han ìhra Großvatter un Großmiater gsah, sa han àwer mìt kenna gredt.
Sa hatta àlla kännta froga, sa hatta vu àlla Hìlf bikumma, àwer mìt manka wann sa nit z'düe hàà. Sa wann manka nìmm sah.
- Mìt wella reda sa mankmol doch noch? - Mìt dana wo vorna sìtza.

Possessivpronoma

	Masculin	Feminin	Neutrum	Pluràl
Nominativ (dàs ìsch ...)	miner diner siner/ ìhrer/siner unserer èirer ìhrer Ìhrer	mina dina sina/ ìhra/sina unsera èira ìhra Ìhra	mins dins sins/ ìhres/sins unsers èires ìhres Ìhres	mina dina sina/ ìhra/sina unsera èira ìhra Ìhra
Akkusativ (ìch seh ...)	miner diner siner/ ìhrer/siner unserer èirer ìhrer Ìhrer	mina dina sina/ ìhra/sina unsera èira ìhra Ìhra	mins dins sins/ ìhres/sins unsers èires ìhres Ìhres	mina dina sina/ ìhra/sina unsera èira ìhra Ìhra
Dativ (sa kämma mìt ...)	mim dim sim/ ìhrem/sim unserm èirem ìhrem Ìhrem	minera dinera sinera/ ìhrera/sinera unsera èirera ìhrera Ìhrera	mim dim sim/ ìhrem/sim unserm èirem ìhrem Ìhrem	mina dina sina/ ìhra/sina unsera èira ìhra Ìhra

Fer sàga àss eim ebbis gheert gìtt's aui Pronoma.

dàs gheert eim  das gehört einem
  ça appartient à quelqu'un

Sìnn	→ wìrd besser gsajt
dàs gheert mìr	dàs ìsch mii
dàs gheert dìr	dàs ìsch dii
dàs gheert ìhm dàs gheert ìhra	dàs ìsch sii dàs ìsch ìhra
dàs gheert uns	dàs ìsch unser
dàs gheert èich	dàs ìsch èier
dàs gheert ìhna	dàs ìsch ìhna
dàs gheert Ìhna	dàs ìsch Ìhna