Austronesischi Sproche

Di austronesische Sproche bilde ne seli wyt verbraiteti Sprochfamilie mit insgsamt rund 1150 Sproche, wu vu rund 300 Millione Mänsche gschwätzt wäre. No dr Aazahl vu dr Sproche wird s Austronesisch nume no vum afrikanische Niger-Kongo iberdroffe, no dr Zahl vu dr Sprächer isch s di fimftgrescht Sprochfamilie uf dr Ärd. Vu allne het s di grescht geografisch Uusdehnig vu Madagaskar bis zue dr Oschterinsle, vu Taiwan bis Neiseeland. Noch em Paul K. Benedict bildet s zämme mit dr Tai-Kadai-Sproche d Makrofamilie Austro-Tai. Dernäbe git s dr Vorschlag di austronesische Sproche mit em Austroasiatisch zue dr Makrofamile Austrisch zämmezfasse (wie dr Vorschlag vun eme Eurasiatisch noch em Joseph Greenberg). Die These hän aber nume wenig Aahänger in dr Fachwält.

Urhaimet un Uusbraitig vu dr Austronesier

No neiere Forschige (z. B. Adelaar 2005) ergit sich fir d Gliderig vum Austronesische e aigeartigi Situation: s git acht bis zeh primäre Zwyyg vum Austronesisch, wu alli uf Taiwan gschwätzt wäre un zämme nume 21 Sprachen mit 330.000 Sprächer umfasse (lueg unte: Klassifikation). Alli andere austronesische Sproche ghere zue aim ainzige Primärzwyyg, em Malayo-Polynesisch mit iber 1.100 Sprochen un rund 300 Millione Sprächer. Dodrus cha mer schließe, ass s Biet, wu d Sproche entstande sin, oder zmindescht s Zäntrum vur dr Uusbraitig vum Austronesisch d Insle Taiwan un d Nochberbiet uf em chinesische Feschtlands – Fujian, Guangdong – gsi sin. E 6.000 Johr alti neolithischi Kultur uf Taiwan un em benochberte Feschtland mit ere spezifische Keramik wird mit dr frieje Austronesier in Verbindig brocht. Vu dert uus hän sich di austronesische Sproche un ihri Sprächer mitsamt ihre agrarische Kultur in eme Prozäss uusbraitet, wu mehreri Johrdöusert gangen isch:

Taiwan 4000 v. Chr.
Nord-Philippine 3000 v. Chr.
Sid-Philippine, Sulawesi, Borneo, Timor 2500–2000 v. Chr.
Melanesie, Kischte vu Neiginea 1200 v. Chr.
Java, Sumatra, Malaiischi Halbinsle 1000 v. Chr.
Mariane, Mikronesie 1000 v. Chr.
Hawaii, Oscht-Polynesie, Oschterinsle 300–400 n. Chr.
Madagaskar 700 n. Chr. (vu Borneo uus)
Neiseeland 1200 n. Chr.

Uf em chinesische Feschtland sin hite kai Spure vu austronesische Sproche me z finde. Des lyt am kulturällen und sprochlige Druck, wu d Chinese dert syt iber 2.500 Johr uusiebe. Au uf Taiwan – wu dää Druck erscht speter yygsetzt het – stelle d Austronesier nume no ne arg chlaini Minderhait vu 330.000 gegeniber 23 Millione Chinesisch-Sprächer.

D Hauptzwyyg vum Austronesisch

Lueg dr Hauptartikel Klassifikation vu dr Austronesische Sproche

Di austronesische Sproche wäre in dr aktuälle Forschig in zeh Hauptzwyyg klassifiziert. Dodervu sin nyyn Zwyyg nume z Taiwan verdrätte („Formosa-Sproche“, 330.000 Sprächer), dr zeht – no syyre Sprächerzahl mit Abstand wichtigscht – isch s vu Madagaskar bis zue dr Oschterinsle verbraitet Malayo-Polynesisch:

Atayal-Seediq-Sproche (2 Sproche, 90.000 Sprächer; Nordoscht-Taiwan)
Ost-Formosa-Sproche (4 Sproche, dervu 2 uusgstorbe, 130.000 Sprächer; Oscht-Taiwan)
Puyuma (1 Sprache, 7.000 Sprächer; Oschtkischte vu Taiwan)
Paiwan (2 Sproche, aini uusgstorbe, 50.000 Sprächer; sidligs un sideschtligs Bärgland vu Taiwan)
Rukai (1 Sprache, 8.000 Sprächer; sid-zentral Bärgland vu Taiwan)
Tsou (2 Sproche, 6.000 Sprächer; wescht-zentral Bärgland vu Taiwan)
Bunun (1 Sprache, 35.000 Sprächer; oscht-zentrali Ebeni)
Western Plains (5 Sproche, fascht uusgstorbe; weschtligi Ebeni vu Taiwan)
Nord-Wescht-Formosa (3 Sproche, eine ausgestorben, 3.000 Sprächer; Nordwest-Taiwan)
Malayo-Polynesischi Sproche (1123 Sproche, 295 Millione Sprächer)
- Wescht-Malayo-Polynesischi Sproche (445 Sproche, 284 Millione Sprächer)
- Zentral-Oscht-Malayo-Polynesischi Sproche (678 Sproche, 7,3 Millione Sprächer)
  - Zentral-Malayo-Polynesischi Sproche (151 Sproche, 4,5 Millione Sprächer)
  - Oscht-Malayo-Polynesischi Sproche (527 Sproche, 2,8 Millione Sprächer)
    - Sidhalmahera-Weschtneiginea-Gruppe SHWNG (39 Sproche, 135.000 Sprächer)
    - Ozeanischi Sproche (488 Sproche, 2,7 Millione Sprächer)

Literatur

Alexander Adelaar, Nikolaus P. Himmelmann: The Austronesian Languages of Asia and Madagascar. Routledge, London 2005. ISBN 0-7007-1286-0
Peter Bellwood: Frühe Landwirtschaft und die Ausbreitung des Austronesischen. In: Spektrum der Wissenschaft. Heidelberg 1991,9. ISSN 0170-2971
Peter Bellwood: Prehistory of Indo-Malaysian Archipelago. Honolulu 1997. ISBN 0-8248-1883-0
Paul K. Benedict: Austro-Thai Language and Culture. HRAF Press, New Haven 1975. ISBN 0-87536-323-7
Otto Christian Dahl: Proto-Austronesian. Studentlitteratur, Lund 1973.
Otto Dempwolff: Vergleichende Lautlehre des austronesischen Wortschatzes. Zeitschrift für Eingeborenen-Sprachen. Bd. 15, 17 u. 19. Berlin 1934–38.
John Lynch: Pacific Languages. An Introduction. University of Hawai'i Press, Honolulu 1998. ISBN 0-8248-1898-9 (Behandelt die ozeanisch-austronesischen, Papua- und australischen Sprachen)

Ganz vil Biecher un Ufsätz zum Thema Austronesischi Sproche het ibrigens dr Luzerner Sprochforscher Renward Brandstetter gschribe.

Weblink