Cymdeithas yr Iaith

Dialäkt: Undermarkgreflerisch

Logo

Tafod y Ddraig (d Zunge vum Drache), s Logo vu dr Gsellschaft

Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, (D Walisisch Sproch-Gsellschaft), vilmol abgchirzt zue Cymdeithas oder Cymdeithas yr Iaith isch e Organisation z Wales, wu sich fir d Zuechumpft vu dr Walisische Sproch yysetzt. Dr Vorsitzende vu Cymdeithas yr Iaith Gymraeg isch zur Zyt d Menna Machreth vu Llanddarog, Carmarthenshire.

Gschicht un Hintergrund

D Gsellschaft isch am 4. Augschte 1962 grindet z Pontarddulais z Sid-Wales, d Satzig isch am 18. Mai 1963 verabschidet wore. D Grindig isch aagregt wore dur e Läsig vum Saunders Lewis in ere Radiosändig vu BBC Wales am 13. Februar 1962 mit em Titel Tynged yr iaith ('s Schicksal vu dr Sproch').

Di erscht Aktion vu dr Gsellschaft isch e Sitzblokade im Oktober 1962 gsi uf dr Trefechan-Bruck z Aberystwyth, wu eppe sibzg Mitglider un Unterstitzer dr Verrchehr fir rund e halbi Stund ufghalte gha hän.

In dr erschte Kampagne isch s um dr offiziäll Status vu dr Sproch gange, mit dr Forderig no Walisischsprochige Styyrbescheid, Schuele, Wahlzetel, Boschtämter, Geburtsurkunde usw. Des isch gmacht wore dur d Bildig vu einzelne 'Zälle', di erscht z Bangor im April 1963 dur dr Owain Owain, wu au di einzig Zytschrift vu dr Gsellschaft gridnet gha het, Tafod y Ddraig ('D Zunge vum Drache') un wu au s Logo entworfe het.

Cymdeithas yr Iaith setzt uf gwaltfreji Aktione un im Lauf vu Johre Kampagne sin Döuserdi vu Lyt vor Gricht chuu, wel si bi verschidene Aktionmitgmacht gha hän. Vil sin zue Gfängnisstrofe verurdeilt wore. No däne Zahl vu dr yygsperrte Deilnähmer isch Cymdeithas di grescht Proteschtbewegig vu Großbritaannie syt dr Suffragette (Frauebewegig aafangs vum 20. Jh.). Gängigi Aktion sin s Schrybe vu Slogans uf Gebej vu Wirtschaftsunternämme un anderi chleineri kriminälli Akt.

Aafangs 1970er Johr het Cymdeithas e Kampagne aagfange fir Walisisch as Sproch im Radio un im Färnseh. Radio Cymru isch anne 1977 yygrichtet wore, aber 1979 het di konservativ Regierig ihre Wahlverspräche fir e eigeständige walisischsprochige Färnsehsänder nit ghalte. E Deil Proteschtierer hän derno d Zahlig vu dr Färnsehgebiere abglähnt, anderi sin uf Färnsehmaschte gchläteret oder hän Färnsehstudio gstirmt. Dr Sänder S4C isch derno anne 1982 gnähmigt wore.

Cymdeithas isch e großi Bewegig vu Frejwillige, wu zwei Vollzyt-Mitarbeiter bschäftigt in Büro z Aberystwyth, Ceredigion, ei Mitarbeiter im Büro z Caernarfon un ei Deilzyt-Mitarbeiter im Büro z Llanfihangel ar Arth.

Kampagne

Demonschtrante nämme Stroßeschilder ab, wu nume uf Änglische gschribe sin, uf dr Stapfle vum Walisische Sprochamt im Cathays Park, z Cardiff. Kampagne vu 1970–1972.

Cymdeithas yr Iaith glaubt, ass Walisisch hite kei offiziälli Sproch vu Wales isch. Im Sprochegsetz zum Walisisch (Welsh Language Act) vu 1993 isch feschtgschribe, ass Walisisch glych soll bhandlet wäre wie Änglisch, aber Cymdeithas yr Iaith meint, ass d Sprochwirkligkeit z Wales wyt hinter däne Erwartige zruck blybt un ass des derzue fiert, ass Europäischi Ferdergälder fir s Walisisch verlore gehn. si setze sich derfir yy, ass Walisisch un Änglisch zue offiziälle Amtssproche erklärt wäre.

D wichtigschte Kampagne cha mer in segs Fälder yydeile:

Cymru 2020 (Wales 2020)

Die Kampagne wett "d Zuechumft vu dr Sproch sichere" im Johr 2020 un alles verhindere, was zuen eme Ruckgang vu dr Sproch chennt fiere.

Grŵp Deddf Iaith Newydd (Nej Walisisch-Sprochegsetz-Gruppe)

Die Kampagne isch yybudne in d Ussenandersetzig um e nej Sprochegsetz. Im derzyte giltige Sprochegsetz het Beraich wie dr privat oder dr ehreamtlig Beraich, un Cymdeithas yr Iaith haltet die Beraich fir wichtigi Gebiet vu dr soziale Kommunikation im modärne Wales.

Studiobsetzige, Protescht un Debatte

Am 24. Juli 2004 (fimf Wuche no dr Grindig) isch s Studio vum Radio Carmarthenshire vu elf Aktivischte vu Cymdeithas bsetzt wore. Si hän dergege proteschtiert, ass es Radio bschlosse gha het, d Uusstrahlig vum Programm uf Walisisch z bschränke.

D Büro un Studio sin gstirmt wore, derwylscht e Live-Sändig chuu isch, s Radio Carmarthenshire un s Pembrokeshire sin derno rund 15 Minute nimmi chenen sände. In dr Ussenandersetzig het sich e Mitarbeiter vum Radio s Handglänk broche un het miesse in s Chrankehuus. D Polizei het die elf Aktivischte verhaftet.

Cymdeithas het derzue erklärt, ass 50% vu dr Bevelkerig z CarmarthenshireWalisisch as Muettersproch schwätzt, aber weniger wie 5% vum Radioprogramm uf Walisisch sej. S Radio het e 'Geli Charte' vu dr Britische Medieufsichtsbeherde Ofcom, wel si ne Lizänz iberchuu hän fir e walisisch Radioprogramm.

Grŵp Addysg (Gruppe Bildig)

Walisisch as Unterrichtssproch isch in dr meischte Regione vu Wales uf dr Ebeni vu dr Primar- un dr Sekundarschuele meglig. Dert, wu dr Unterricht uf Änglisch gfiert wird, isch Walisisch as Främdsproch vorgschribe. D Gruppe fir Bildig setzt sich fir e massive Uusböu vum Walisisch-gebruch in dr hechere Schuel- un Universitetsuusbildig yy. S Ziil isch e Föderals College, wu an verschidene Ort Yyrichtige het, wu Walisisch as Unterrichtssproch verwändet wird.

Regionalparlament

Cymdeithas setzt sich derfir yy, ass meh Politiker Walisisch schwätze im Regionalparlament vu Wales, wu Änglisch un Walisisch chenne brucht wäre.

Weblink

• Cymdeithas yr Iaith-Websyte (Walisisch)
• Grindigsdokumänt (Änglisch)

Fueßnote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Cymdeithas_yr_Iaith_Gymraeg“ vu de änglische Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.