Altstaizyt
D Altstaizyt – fachsprochli Paläolithikum, vu griech. παλαιός (palaios) "alt" un λίθος (lithos) "Stai" – isch di erscht un lengscht Period vu dr Urgschicht un maint z Europa un z Asie dr eltscht Abschnitt vu dr Staizyt. Dr Name beziet sich uf di dominierend Iberliferig vu Staiwärchzyyg, derwylscht Wärchzyyg us Chnoche un Holz im Verglych sälte gfunde wäre. Z Afrika wird dr Uusdruck Early Stone Age („Früeni Staizitt“) brucht. Uf em amerikanische Kontinänt un z Auschtralie isch die Gliderig nit gängig.
Di systematisch Härstellig vu Staiwärchzyyg isch e wichtige Schritt in dr Mänschwärdig gsii. Scho di frieje Verdrätter vu dr Gattig Homo, aber au ihir Noofahre, d Neandertaler un d Cro-Magnon-Mänsche hän as Jeeger un Sammler gläbt.
Definition
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Dr britisch Anthropolog Sir John Lubbock het in syym anne 1865 erschinene Wärch Prehistoric Times d Staizyt in d „Period vum gschlaane Stai“ (Old Stone Age ,Altstaizyt‘) un d „Period vum gschliffene Stai“ (New Stone Age ,Jungstaizyt‘) unterdailt.[1]
Unterdailig
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D Altstaizyt fangt no dr Defintion aa mit dr erschte Härstellig Staiwärchzyyg. Mit dr basale Mänschhaitsgschicht z Afrika het dert vor rund 2,5 Millione Johr s Early Stone Age (mit dr Kultur vum Oldowan) aagfange, wu derte vyl friejer aagfange het wie uf allne andere Kontinänt. No elteri Staiwärchzyyg (rund 2,6 Millione Johr alt) sin wahrschyns eme nonig bekannte Vorfahr vum Homo ergaster zuezschryybe.[2]
S Acheuléen, wu au zum Early Stone Age ghert, isch karakterisiert dur Fuschtchydel un di erscht archäologisch Kultur, wu flächehaft au z Asien un z Europa noogwisen isch un dodermit e Beleg isch fir d Out-of-Africa-Theory. Dreger vu däne Wärchzyyg sin dr Homo ergaster bzw. dr Homo erectus gsii. S afrikanisch Middle Stone Age un s Later Stone Age wyyche zytlig ab vu andere Kontinänt.
Di europäisch Altstaizyt wird in di drei Periode Altpaläolithikum, Mittelpaläolithikum un Jungpaläolithikum unterdailt, wu s din archäologischi Kulture het, wu iber karakteristischi Staiwärchzyyg abgränzt wäre. Dreger vum eltschte Bsidligshorizont sin dr bishär nume z Nordspanie eso Homo antecessor un im ibrigen Europa dr Homo heidelbergensis (as europäischi Uusbregig vum Homo erectus). Di archäologische Kulture sin no dr geowisseschaftlige Tradition zmaischt noch dr erschte Fundort vum jewylige Zytabschnitt gnännt, dr sognännt Typlokalitete. Näb em Acheuléen isch z Europa dr – hite nume no forschigsgschichtli relevant – Technokompläx vum Clactonien fir fuschtchydelfreji Inventar vum Altpaläolithikum brucht wore.
- S Mittelpaläolithikum bzw. d Zyt vum Neandertaler wird vylmol mit em Aafang vu dr Levalloistächnik in Verbindig brocht. Wichtigi Kulture sin:
- Moustérien, ca. 200.000 v. Chr. bis 40.000 v. Chr., wu dur seli fyyn gschaffti Wärchstuck in zahlryyche, uf d Funktion ane gstaltete Forme karakterisiert isch. Typisch sin fyyn uusbildeti Fuschtchydel.
- Micoquien (oder „Chydelmässer-Gruppe“), ca. 130.000 v. Chr. bis 70.000 v. Chr., Ufdrätte vu dr Chydelmässer
- Blattspitze-Gruppe, wu flachi un ovali Wärchzyyg (Blattspitze) bruucht hän.
- Châtelperronien bis ca. 34.000 v. Chr. (regional yygschränkt, Frankrych un Nordspanie)
- Jungpaläolithikum, as Zythorizont vum anatomisch modärne Mänsch (z Europa Cro-Magnon-Mänsch). Wichtigi Kulture sin die, dur Chlingen us Fyyrstai dominierti Kulture:
- Aurignacien 40.000 bis ca. 28.000 v. Chr.: Aafang vu dr jungpaläolithische Chlaichunscht z Europa, erschti Felsbilder
- Gravettien vu ca. 28.000 v. Chr. bis ca. 21.000 v. Chr. Zythorizont vu dr Venusfigurine.
- Solutréen vu ca. 22.000 v. Chr. bis ca. 18.000 v. Chr.
- Magdalénien vu ca. 18.000 v. Chr. bis ca. 12.000 v. Chr.
S Paläolithikum hert im Vorderen Oriänt („Fruchtbare Halbmond“) un z China vor rund 20.000 bis 12.000 Johr uf mit ere allmeenigen Ablesig vu dr wildbyterische Lääbeswyys dur Ackerböu un Dierhaltig (Epipaläolithikum). Di produzierend Lääbeswyys isch in andere Wältregione dytli speter entstande. Au z Europa het sich dr Ibergang zue dr Landwirtschaft speter vollzoge, do isch no dr Altstaizyt zerscht d Mittelstaizyt (Mesolithikum) chuu .
Weblink
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Iberblick iber d Altstaizyt z Oberfranke (Landschaftsmuseum Obermain Kulmbach)
- Altstaizyt z Nittendorf
- D Altstaizyt in Täxt un Tabälle
Fueßnote
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ John Lubbock: Prehistoric Times, as Illustrated by Ancient Remains and the Manners and Customs of Modern Savages. Williams and Norgate, London 1865 (dytschi Uusgab: Die vorgeschichtliche Zeit erläutert durch die Überreste des Alterthums und die Sitten und Gebräuche der jetzigen Wilden. Costenoble, Jena 1874, 2 Bände).
- ↑ Sileshi Semaw: The World’s Oldest Stone Artefacts from Gona, Ethiopia: Their Implications for Understanding Stone Technology and Patterns of Human Evolution Between 2•6–1•5 Million Years Ago. In: Journal of Archaeological Science. 27, Nr. 12, 2000, S. 1197–1214, doi:10.1006/jasc.1999.0592 (Volltext au bi indiana.edu as PDF (Memento vom 7. Mai 2013 im Internet Archive)).
|
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Altsteinzeit“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |