Wenkerboge vo Degerfälde

Dr Wenkerboge vo Degerfälde isch es Blatt für di grosse Ufnaam vo dr dütsche Sproch, wo dr Sprochforscher Georg Wenker vo 1852 bis 1911 für de Dütsch Sprochadlas gmacht hed. D Schuele im domolige dütsche Rych hend e Frogeboge übercho mid Muschdersätz, zum se in lokale Dialäkt z übersetze. Au im alemannische Sprochgebiet hend vili Gmeindschuele mitgmacht.

Hiwiis zuem Boge 416011

• Degerfälde het domols zuem Kreis Lörrach im Großherzogtum Bade ghärt. Hitt ischs en Oordsdeil vu Badisch Rhyfälde.
• De Oord lit im Sproochruum vum Hoch- oder Südalemannische / Säckinger-Laufeburger Ruum.
• Die vierzig Sätz sin domols durch de Lährer durch Zueziäge vu Schiäler uffgschiewe worde. Lährer war de H. Ammann vo Oberbichtlinge, hüt en Oorstdeil vo Suldorf, Amt Mässkirch.
• As Üssproch vum Ortsnamme wird im Boge „Dagerfelden“ angeh.
• In Süddischland sinn d' Bege anne 1887 uffgnumme worde, der vo Degerfälde het d Nummere 416011 griägt.
• D geografisch Lag vu Degerfälde isch in dere Karde iitrage.
• Sowit des gange isch, sind d Sunderzeiche üwernumme worde. Firs "ꜵ" mit großem A schdehn sie hinterenander.

Wenkersätz

1. Im Winter fliege die trochnė Blätter in dr Luft ůma.
2. S' hört glie uf zschneia, drno wird s' Wėtter wieder besser.
3. Due Chole in dr Ofa, daß Milch bald afangt z'koche.
4. Dr guat alt Ma isch mit em Roß durs Is broche und ins chalt Waosser gfallė.
5. Ar isch vor vier oder seks Woche gstorba.
6. Das Für wėr zschtėrk, die Chuechė sin jo untė ganz schwėrz brėnnt.
7. Ar ißt d' Eier ellwill ohne Salz und Pfaffer.
8. Pfüės die mer grüßli weh, i glaub i hėbs dur glaufa.
9. I bi bieder Frėu gsi und hꜵnnrs gseit, und sie hꜵt gseit, sie will dr Dochter sägä.
10. I wills au nimma dua.
11. I schlꜵder glie mit em Chochlöffel um Dora, du Aoff.
12. Wo gosch hie, mie mer mit dr goh?
13. Si schlächte Zittä!
14. Mi liab Chind, bieb do unta stoh, dia bösa Gäns bißė di z' dod.
15. Dĕ heschs hüt em beste glärt, und bisch ordli gsi, d dėrfsch änder hei goh as dia Aondere.
16. Dua bisch no nitt groß gnuag, uma Fläscha Wie usztrinka, duė muasch no me wꜵchsa, und größer wärda.
17. Gꜵng, bisch so guat und segs diner Schwöster, sie soll Kleider für Muader ferig naihä und mit dr bürschta suwer mꜵchä.
18. Hätschä du kännt! derno wärs ꜵndersch cho und derno thäts besser um ihn stoh.
19. Wär hätt mer dr Chrꜵdä mit em Fleisch gstohlä.
20. Är thuets so, as hätäsä zu äm Dröschė bschtellt, sie heis aber id do.
21. Wäm hät er dia nee Gschicht verzëhlt.
22. Mꜵ muaß lut brialė, sust verschtoht er aim it.
23. Mr si miad und hai Durscht.
24. Womer geschter Oba hei cho si, si dia Aondera scho im Bätt gsi und häi fäscht gschlofe.
25. Dr Schnee isch hüt z' Nꜵcht bi eus liege bliebä, aber hüt friä isch er vergꜵnge.
26. Hinder eusem Hus, stöhnt drei schöni Öpfelbäum mit rotä Öpfel.
27. Chönėter it no nä Augėblick uf is wꜵrte, mr göhnt derno mit ich.
28. Dr dörfet id so Chindereiä mꜵchė.
29. Eusi Bärg si it so höch, Eui sin vill höcher.
30. Wia vill Pfund Würscht und Brot winder ha.
31. I verschtꜵn di it, dä muäsch ė bitzli lüter schwätze.
32. Haider it nä Stückli wißi Seipfi für mi ufem Disch gfundä.
33. Sin Brueder will zweu schöni neui Hüser in euä Gꜵrtä beuä.
34. S' Wort chund em vum Härzä.
35. Dėsch rächt von ich.
36. Wꜵs sitzä dört für Vögli uf der Mur.
37. Burä hai fünf Ochsė und nün Chiä und zwölf Schöf vor s Dorf, sie weis verchėufä.
38. D' Lüt si het ꜵlli uf em Feld und mäihä.
39. Gang umä dr brun Hund thuėd er nüt.
40. I bi mitä Lütä do hindė über Mattė ins Chorn gfꜵhre.

Wörder im Wenkerboge

• heiß, nai, blau, grau, haue, Hand, Hauf, Helm, Flꜵchs, er wėchst, Bėsen, Pflumen, Brief, Hof, jung, chrumb
• Sundtig, Mentig, Zißtig, Mittwoch, Dunstig, Fritig, Samschtig
• Elf, fufzehn, sachzehn, fufzig

Luäg aü do

• Lischde vu alemannische Wenkerboge
• d Wenkersätz uf Hochdütsch

Weblink

• Digitalisat vum Original Degerfälder Wenkerboge