Indischi Schrifte

Under Indische Schriftsystem wered Schrifte zämegfasst, wo i de Länder Indie, Bangladesch, Nepal, Pakistan, im westliche Tail vo Afghanistan, uf Sri Lanka und uf de Maledive bruucht wered. I dene Länder wered verschidnigi Sprooche gredt, wo zu mindestes vier Sprochfamili ghööred: de Indoeuropäischi Sprooche, Drawidischi Sprooche, Mundasprooche, Tibeto-burmanischi Sprooche und dezue no verainzelti isolierti Sprooche, wie s Buruschaski. Vo dene Sprooche hend meriri de Status vonere Schriftsprooch, wo maist inere aigne Schrift gschribe wered.

Schriftsystem Öberblick

Vo de Schriftsystem wo bruucht wered, sind di vile Ankömmlig vo de Brahmi-Schrift em verbraitischte, di bikanntist devo isch d Devanagari, wo au di grööst Verbraitig hett. Die Schrifte sind vom Abugida-Typ, enere Mischig vo Buechstabe- und Silbeschrift. Muslim bruuched i de Regle en erwitterets Arabisch-persisches Alphebet, wa dezue füert, as e paar Sprooche, wie zum Biispil Konkani, me as ai gültigi Schrift hend. Di Latinisch Schrift isch vo de Europäer uf Indie broocht wore, werd aber selte för nödeuropäischi Sprooche bruucht, ani devo isch s Konkani. En aignigs Schriftsystem isch s Thaana, wo uf de Maledive bruucht werd. I historische Zitt sind no anderi Schrifte bruucht wore.

Gschicht

Di ältiste schriftliche Zügnis stamed us de Indus-Kultur z Pakistan. Die Kultur isch um 1400 v. Chr. underggange und demit isch o d Chentniss vo de Schrift verlooreggange. Die Schrift isch bis hütt no nöd entzifferet woore, drum isch onöd bikannt, weli Sprooch as dozmol im Industal gredt woren isch.

Noch öber tuusig Joor, wo z Indie kai Schrift bruucht woren isch, sind Schrifte usem Weste öbernoo wore und gliichzittig sind au zwoo noiji Schrifte entwicklet wore. Dör s Perserriich isch di Aramäischi Schrift und dör de Alexander em Grosse di Griechischi Schrift an Indus choo, doch git s nu wenigi indischi Inschrifte, wo mit dene Schrifte gschriibe wore sind. Si stamed ali vom Chaiser Ashoka (273-232 v. Chr.). De grööst Tail vo de Ashoka-Edikt isch aber i zwoo andere Schrifte gschribe wore, d Kharoshthi und d Brahmi. Si sind vermuetli extra denn ersune wore, um s Prakrit besser z schriibe chöne.

D Kharoshti isch im nordwestliche Indie bruucht wore und het sich bis uf Zentralasie verbraitet, werd hütt aber nöme bruucht. D Brahmi het sich im Lauf vo de Zitt i meriri Variante uufgspalte und isch d Muetter vo merer Dotzed Schrifte z Indie und im Ferne Oste.

Kharoshthi

D Kharoshthi (Kharoṣṭhī) isch us de aramäische Schrift entwicklet wore und werd drum au vo rechts geg links gschribe. Si isch bis is 5.Jh.n. Chr. im Industal bruucht wore und findet sich vor alem uf Münze. Z Zentralasie isch die Schrift echli länger bruucht wore. Hüt werd d Kharoshthi nöme bruucht.

Brahmi

De Ursprung vo de Brahmi (Brāhmī) isch umstritte. Vermuetli isch si en aigni Erfindig vomene indische Glehrte zu de Zitt vom Ashoka, doch werd mengisch au gsait, d Brahmi sai us de Aramäische Schrift entwicklet wore. Doch d Schriftrichtig vo links geg rechts und di konsequenti Notierig vo de Vokääl sprecht degege, au d Forme sind düttli verschide. Ganz abwegig isch d These, as d Brahmi e spooti Fortsetzig vo de Industal-Schrift sai.

D Brahmi isch öber ganz Indie verbraitet gsii und het scho früe zwo Hoptvariante entwicklet; im Süüde mit ründere Forme, im Norde eener eggigi Forme. Vo de südliche Brahmi stamed d Schrifte ab, wo för di drawidische Sprooche und för s Singhalesische bruucht wered. Vo Südindie isch den de Schrifttyp au uf Burma, Thailand, Malaysia und Indonesie öberegwanderet und dai d Muetter vo vile Schrifte wore, wo hüt no bruucht wered, wie di Thailändischi Schrift.

De eggig nördlichi Typ isch d Muetter vo de Devanagari und andere nordindische Schrifte. De Typ isch au uf Tibet cho, wo im 7.Joorhundert di tibetischi Schrift drususe gschaffe woren isch. Ebefalls us de Brahmi entstande isch di Tocharischi Schrift und d Schrift vo Kushan; baid sind scho im Altertum uusgstorbe.

D Buechstäbe sind streng phonetisch aagornnet: Zerst chömed d Vokääl, den die velare, palatale, retroflexe, dentale und labiale Konsonante, denn d Approximante und em Schluss d Sibilante und d Huuchluut. Di klassischi Aaornig isch ase:

Vokal	a	ā	i	ī	u
	ū	ṛ	ṝ	ḷ	ḹ
	e	ai	o	au
Velar	k	kh	g	gh	ṅ
Palatal	c	ch	j	jh	ñ
Retroflex	ṭ	ṭh	ḍ	ḍh	ṇ
Dental	t	th	d	dh	n
Labial	p	ph	b	bh	m
Approximant	y	r	l	v
Sibilant	ś	ṣ	s	h

Schrifte, wo mee Luut hend, plaziered i de Regle die em entsprechende Platz i de Raie.

Arabisch-persischi Schrift

Di muslimische Mogulechaiser hend s Persische as Schriftsprooch bruucht, wo mit de Arabische Schrift gschrebe werd. Muslimischi Inder hend denn aagfange s Hindi i arabische Buechstabe z schriibe, drususe isch denn s Urdu entstande. Au anderi indische Sprooche, so s Sindhi, s Panjabi und s Kashmiri hend di arabisch-persischi Schrift nebet de iihaimische Schrift aagnoo. Debii sind noiji Zaiche gschaffe wore, för Luut, wo im Arabische und Persische nöd vorchömed. Allerdings hend die anzelne Sprooche di arabische Zaiche verschide gänderet, so ass för de gliich Luut en anders Zaiche bruucht werd, je noch de Sprooch halt. S Sindhi isch am wiitiste ggange mit noije Zaiche, well die bihuuchte Konsonante en aignigs Zaiche öberchoo hend, weered i de andere Sprooche, e Ha an Konsonant aneghenkt hend. Us dem Grund git s im Sindhi Buechstäbe mit vier Pünkt, weered di andere arabische Schrifte Buechstäbe mit maximal drai Pünkt hend.

Thaana

D Thaana (Tāna) isch e Schrift, wo uf de Maledive entstanden isch und di alti Schrift abglöst het. D Thaana het achtzee Konsonantezaiche, wo us de nüü arabische Ziffere und nüü iihaimische Ziffere bistönd. D Vokääl wered äänlich wie i de Arabische Schrift under oder öber de Konsonant gsetzt. D Schriibrichtig goot vo rechts geg links.