Ä
Dr Buechstaabe Ä (chliigschriibe ä) isch e Buechstaabe vom latiinische Alphabet. Er stellt en A mit Umlaut oder e A mit Trema dar.
S A mit Umlaut isch zerst as AE gschriibe worde. Spööter het sich doo drus en A mit eme chliine E oobedruf (Aͤ) entwicklet. Das E isch im Lauf vo dr Zit zu zwäi Pünkt stilisiert worde.
Im dütsche Alfabet isch s A mit Umlaut käi äigene Buechstaab und in de Wörterbüecher wärde Wörter mit Ä oder ä sortiert, wie wenn si mit eme A oder a gschriibe wurde. S Ä wird im Hoochdütsche in dr Reegle /ɛ/ usgsproche. Uf Schwizer Schribmaschine- und Kompiuterklaviature git s s groosse Ä nit und wird as Ae umschriibe.
Im Finnische und Estnische wird dr Buechstaabe as äigeständig aagluegt und nit as en A mit Trema. Dämentsprächend chann er au nit as ae usgschriibe wärde, wenn s Zäiche nit verfüegbar isch. D Ussprooch isch immer /æ/.
In dr slowakische Sprooch chunnt au en Ä vor, wo /ɛ/ usgsproche wird.
Im Schwedische isch s Ä äänlig wie im Finnische en äigeständige Buechstaabe, wo aber wemm mä muess doch als ae cha gschriibe wärde. Wenn noch em en R chunnt, wird dr Buechstaab /æ/ usgsproche, sust isch d Ussprooch /ɛ/.
In e baar Turksprooche, wo dr Buechstaabe Ə verwände, cha s Ä as Ersatz für s Ə brucht wärde. In dr turkmenische Sprooch het s Ä s Ə offiziell abglööst.
D Daarstellig uf em Kompiuter
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Im Unicode isch s Ä an de Koodpünkt U+00C4 (Groossbuechstaab) und U+00E4 (Chliinbuechstaab). In ISO 8859-1 isch dr Buechstaab an de gliiche Stelle kodiert.
In TeX cha mä s Ä im Textsatz mit de Befääl \"A und \"a bzw. im grafische Satz mit \ddot A und \ddot a iifüege. Mit em Paket german.sty oder mit em Paket babel wird d Iigoob vo de dütsche Umlut äifacher: "a, "o und "u. Mit dr Aagoob von ere bassende Opzion zum Paket inputenc isch s au mööglig, d Umlut im Textmodus diräkt iizgee.
In HTML git s d Zäiche Ä für s Ä und ä für s ä.
Under Windows cha mä s groosse Ä au mit dr Kombinazioon Alt+0196, s chliine ä mit dr Kombinazioon Alt+0228 schriibe. Uf Linux-Süsteem mit nöijere Versioone vo X11 schribt män en Compose, ⇧Shift, 2a.