Benutzer:Trigaranus

Sali zäme,

Das hie n'isch t'Benutzersiite fom Philipp. Die fo'oi, wonich scho n'emaale inen Artikel inepfuscht han, käned mi warschindli as de Trigaranus. De Name han i fom Tarvos Trigaranus wo n'ufere galoröömische Schteele usem erschte Jarhundert nach Chrischtus daargschtellt isch. Abxee dadefoo dasich das en seer en schööne Name finde (er häist: de mit de drüü Chraanich), isch di keltisch Filologii und Kultuur scho sit Eewigkäite äis fo mine Lieblingsgebiet.

Mini akadeemische Schpezialiteete sind äigetlich alti und mittelalterlichi Gschicht und Linguischtik, aber erlich gsäit hani ide Fegangehäit scho n'es paarmal äu i anderi Artikle n'inepfuschet (bisher aber erscht ide tüütsche und de r'änglische Wikipeedia. Aso sinder herzlich iiglade zum mir hie n'echli an Chare z'faare.

Ich wäiss nöd so gnääu wi n'iir das hie n'ide Regle aagattiged, obwooli mi probiert han iizläse. S'Problem isch ganz klaar das s'Schwiizertüütsche (aso mini Form fom Alemanisch) äigetlich ekä gschribni Schpraach isch. Und die fo'oi, wosich scho n'emaal echli tüüfer mit de Gründ dadefüür usenandgzezt händ, wüsset sicher, das de Häuptgrund nöd dee isch, das die Schpraach fo z'wenig Lüüt gret oder ferschtande wirt, sondern dases halt wükli sofil feschideni Idioom git wie Schprächer. Es tuet mer läid, aber ich bin e gaar en kän Fründ fo preschkriptiifer Gramatik oder Ortografii. Wäns noimet mee Sinn macht, druff z'luege wit Lüüt äigetlich gnääu reded, as imne schriftlich eender perifeere Dialäkt, dän wüsti nöd woo.

Drum binich äu sicher, das fil fo oi mängs es Wort i n'äim fo mine Artikle n'andersch gschribe hätted, aber ich cha wükli nöd fil anders mache as eso z'schriibe winich rede. Durm wett ich daa na n'es paar Sache zu miinere Form fom Alemanisch erchleere.

En "Apologii" im Fooruus

Min Dialäkt isch zur Häuptsach Züritüütsch (mini Mueter isch fo Chloote, min Fatter fo Örlike), aber ich bin im Aargäu ufgwachse und ha nöd nu fo deete, sondern ä us de r'Innerschwiiz rächt fil Iiflüss uufgnaa, will min Brüetsch z'Ängelberg is Internaat isch. Das häist aso, ich rede n'echli n'es Mischmasch. Das isch emal s'äinte.

S'ander wär das hie: Wi n'im Artikel übers Züritüütsch scho erwäänt, giz fil, wo de Gravis nüme konsekwänt iisetzed. Das mach ich ä nööd, und zwar usem äifache Grund, dases nume ganz wenig Minimalpaar[1] git, wodas na n'en Underschid macht. Natürli sägich nöd "berg" mitemne gschlossne n'"e", sondern ä "bèrg" mitemne n'offne. Aber im Altag isch de Underschid nöd nöötig, und drum machne hie n'ä nööd. Intressanterwiis isch äigetlich das, wo ide ofizielle Schriibig as "ee" uuftäucht fil sältener as "èè" (zmindescht i miim Dialäkt). Wasi probiere ganz konsekwänt dure z'zie n'isch t'Wokaallängi, und zwar ä deete ("dèète") wosi nöd es groosses foneemischs Gwicht hät, und das würkli bi alne Wörter.

Dä giz na n'es paar anderi Sache: Ich probiere wükli ooni Rekurs ufdi hoochtüütsche Schriibregle z'schriibe, und zwar e so nööch a miinnere Schrpaach wi möglich. Das bedüütet zum äinte filicht echli n'en Empfernig fom hoochtüütsche Schrifpild (ich wett ächt äifach die Buechschtabe für mini Schpraach bruuche, wommir s'normaali latiinisch Alfabeet zur Fefüegig schtellt), zum andere giz oich aber en hoffetlich zimli guete n'Iidruck drübert, wi miini Art fo Schwiizertüütsch gnäu töönt. (Und erlich xäit, wämmer i hundert Jaar emale n'en Tegscht suecht drübert, wimmer hüt gnääu gschribe hät, dän sind di hoochtüütsche Schriibiiflüss sowiso nume schtöörend.)

Es paar Hiiwiis uf t'Art, winich schriibe

• Geminazioone bedüüted Längi (bide Wokaal) bzw. "Schweeri" (bide Konsonante)
• k = kch
• z = ts
• x = gs
• f = schtimmloose labiaale Frikaat (aso ä für ph und v)
• w = labiaale Aproximant zwüschet tütsch. und ängl. "w" (aso ä für v i latiinische Wörter wi "Willa", "Waase")
• ich bruuche di keiende Diftong "ei, äi, oi, äu, ou" und die schtiigende "ue, ie"
• Drüüerläi Ligazioone:

• z' / t' / s' - schtönd fürt Präposizioon und t'Infinitiifpartikle "zu" und für di beschtimte wiibliche und sächliche Artikel
• n' / r' - sind wi im französische "parle-t-il" ide Regle beschtimti Konsonante wo na ide intrawokaalische Posizioon überläpt händ, suscht aber im Uusluut feschwunde sind. Hüüfig ischs aber äu e ganz e simpli Dissimilation a gwüssne n'Egge wo suscht würded zwee Wokaal näptenand schtaa (ich lueg dadebii äifacht dadruf, öbich si deet gad säge oder nööd).
• Personaalpronoome und umbeschtimti Artikel, wo gad anen Präposizioon (oder zum Täil äu ane Konjunkzioon) aaschlüüssed, werded mit säbere zämezoge, wi das im Hoochtüütsche bim "vom" und em "im" passiert isch. Ich bruuche n'aso so Kontrakzioone wi "wonich, ufem, mittere" etc.

• Und zum Schluss öppis ganz Wichtix, wo i Dialäkt eender waargnaa wirt as innere Schtandartschpraach: Wariante ide Uusschpraach werded äu i de Schriibig aaggee: innere umbetoonte Schtelig chan "würklich" aso äu zu "wükli", "fer-" zu "fe-" oder "äu" zu "ä" werde.

Aso, ich hoffe, n'ir ferzeied mer dee Egotrip, aber wänich würkli wet miini Schpraach schriibe, dän schriib ich si soo, wi n'ich si xeene. Di preschkriptiifi Dialäkttheorii (das "t" isch aschpiriert, he he) isch nöd mis Gschpäändli. ;-)