Simon Gfeller: Seminarzyt. Kapitel 2

Hei chönne!

Die ungerschti Klaß ischt i der Studierstung gsi. Föüfezwänzg Nase hei si meh oder minger yfrig uf d’Büecher u Heft ahegchrümmt. A Ufgabe isch nie Mangel gsi. Drum het’s müeße still sy im Lehrzimmer. Albeinischt es Ufchlopfe vo me Pultdechel, wen es Buech isch vüregnoh oder dännegleit worde, es Hüeschtle, Naseschnüzen oder Halsrueße, das ischt alls gsi, wo me ghört het. Wär Lärme gmacht u die angere muetwillig im Schaffe gstört het, isch brämt worde. Zwar isch nume der Klassechef uf em Lehrerpult vor thronet. Aber dä het es rings Mitteli gha, für chönnen Ornig z’schaffe. I sym Pult innen ischt es blaukartonnierts Heftli gläge, ähnlig wie-n-es Milchbüechli, wo de Buren i der Chäserei die glifereti Milch dry yzeichnet wird. Aber was i däm blaue Heftli isch vorgmerkt worde, het nüt z’tüe gha mit «der Milch frommer Denkungsart», ganz im Gägeteel: d’Luusereie vo de Seminarischte sy dert drinne feschtgnaglet worde u d’Bueße, wo sie derfür hei ufgschmiert ubercho. Mi het se für ihrer ubermüetige Streiche dert gstroft, wo sie en epfindligi Stell gha hei: am Gäldseckel. Seminarischte-Gäldseckle ghöre durchgeheds zur liechte War. Sie rybe kener Hutblätzen ab am Bei. Scho afangs im Kurs isch der Mangel a Gälduberfluß ihre gwöhnlige Bräschte, u gäge Quartalschluß artet dä uus in e bösartige Uberfluß a Gäldmangel. Unger denen Umstände het niemmer gärn Bueße zahlt, au we sie scho der Reiskasse vo der Klaß z’guet cho sy. En jeden Bueß het abgschränzt am pärsönlige Vergnüege. Derzue isch das Bueßebüechli offebar bsungersch en inträssanti Lektüre gsi für e Ufsichtslehrer u Herr Diräkter. Die Sünder, wo dert drinnen am schwerzischte sy agmole gsi, hei si chönne verfaßt mache uf ene ghörigi Kapelanz, i schwäre Fälle sogar uf ene Bemerkung im Zügnis. Drum het das blaue Heftli gwürkt wie nes Bäserys-Rüetli hinger em Spiegel obe. Öppen es ungrads Mol isch de fryli glych e Tasifinken uber d’Klaß ewägg eim a Chopf gfloge, sogar em Chef sälber isch das passiert, oder süscht e Tuck verüebt worde. Für gwöhnlig hingäge syn es ziemli freini u gfölgigi Schöfli gsi, wo fridlig ihri papyrigi Weid abg’ezt hei...

Plötzlig chlopfet’s. D’Tür geit halb uuf, u der Pedäll streckt der Chopf un en Arm yhe: «Fabian Hummel... e Depesche!» Alli luegen uuf u strecke d’Häls. Der Fabi schlüüft us sym Bank use u isch mit paar Schritte bi der Porte.

«Sie isch grad vori cho, einen uf em Velo het se brunge...»

«Danke!»

Der Fabi dräiht se no chly i der Hang ume, es isch die erschti Depeschen i sym Läbe. Dernoh geit er mit a Platzg, öffnet se mit em Stil vom Fäderehalter u list:

«Uelis Frau im Kindbett gestorben. Wenn möglich heimkommen. Begräbnis am Samstag. Vater.»

E Hiobsbotschaft, ganz e bösi! Wie wärde die deheimen i me Jammer inne sy! Sie ischt en ordligi, fründtligi Frau gsi, Uelis Lisebeth, un e gueti Huusmuetter. Der Brueder isch grüüsli a re ghanget. Bloß vier, föüf Johr verhüratet... vo zwöüne Chinglinen ewägg... oder jetz villicht vo dreine... gstorben i de schönschte, chreftigschte Johre... oh wie schad! Em Fabi isch es würklig hert leid gsi um se, das Wort «gstorbe» ischt ihm unerchannt yheggange.

Aber näbe däm düschtere Wort ischt eis gstange, wo heiter gglänzt u alls angeren uberstrahlet het, das lüüchtige Wort «heicho». Was wott me... so lang e Frucht uryf isch, hanget ’s Fleisch no fescht am eigete Stei... vorab chöme die, wo läbe, nid die Gstorbne... I Gottsname, ’s wird au für öppis sy, daß es so ygrichtet ischt: der Chärnen im Fruchtstei wird au sy Nahrig müeße ha, we einischt e trägige Baum us ihm wärde söll! Nid daß der Fabi dene deheime ’s gringschte Gymmeli Bös’s gönnt hätt oder sy Freud mit ihrem Leid hätt wellen erchaufe... hundertmol lieber wär er zu mene fröhligen Alaß heiggange. Aber das het er nid chönnen erwehre, daß mitts us sym heiße Byleid use glychzytig öppis wie ne Freudeschimmer ufzucket ischt... «Hei chönne» mitts im Kurs, en Äxtraferien ubercho, we alli Kamerade no müeßen i de Bänke schwitze... wele junge Möntsch chönnt do völlig ungrüehrt blybe?

«Isch öppis Unguets?» frogt ne der Bankkamerad, wo au afe gärn gwüßt hätt, was es ggäh heig.

«Öpper gstorbe deheime, e Bruederschfrau. I söll Urlaub verlangen u heicho... z’Lycht!»

«We sie di löh gumpe, wohl, üser Herren u Obere!»

«Das wär mer afen e schöni Schmier, we sie mi nid emol z’Lycht ließi!»

Em Fabi isch es gsi, ersch denn wär de ’s Unglück fertig usgwachse. Er het si z’fascht ufgregt, für chönne wyter z’schaffe. Ohni d’Pausen abz’warte, ischt er mit der Depesche zum «Papa». Das isch der Klassen- u Ufsichtslehrer gsi, en alte guetmeinige Herr mit fründtligem Gsicht u schneewyße Hoore. Däm het er sys Alige vorbrunge u müeßen usfüehrligi Uskunft gäh, wo d’Eltere wohni, was sie trybi, wo ’s Begräbnis stattfing, wie wyt es vo der Bahnstation z’laufe syg usw. Der Etscheid het gheiße: Von mir aus gestattet! Aber unger Vorbehalt, was der Herr Diräkter derzue säge wärd.

Drum het der Fabi i der Pause zu däm müeße u dert no einisch vo A bis Z alls erlütere. ’s isch scho chly harziger ggange weder bim Papa; aber en Urlaub isch bewilliget worde. Nume het’s e halbe Tag abgstreipft. Drei Tag hätt der Seminarischt welle, zwee un e halbe het er ubercho. Das fryli au nume, wil e Sunndi hingerdra ghanget isch, wo kener Lehrstungen usgfalle sy, süscht hätti’s angerhalben au müeße tue. Item, er het chönne zfride sy, u wo-n-er em Papa isch go mälde, wie’s ggange syg, het ihm dä e schöne Wytrüübel gschänkt, us eme Chörbli voll, wo-n-er grad vorhär het ufgmacht gha. Es sy vo den erschte gsi im sälbe Herbscht.

Ungerwyle het’s zum Znachtässe glüte, u nachhär isch no ne Studierstung cho. Fabi het se-n-aber nid ganzi benutzet. Er ischt usegschliche go d’Sunndigchleider noheluegen u bürschte, u derzue het er nohedäicht, was er söll uflege. Es wär e schöni Glägeheit, de Bekannte deheime die grüenni Studäntechappe mit der rote Verbänglig z’spienzle. Hert tät ne das juke. Göh nid au d’Soldaten i der Uniform z’Lycht? Aber die müeße d’Mundur träge, de Seminarischte hingägen isch nüt vorgschribe. U der Vater deheime gsäch’s nid gärn, die glarigi Mütze hinger eme Sarg, ’s chönnt z’brichte gäh bi de Lüte. Burelüt sy dertdüren epfindlig, sie gseh nid gärn Verstoß gäge das, wo üeblig u brüüchlig ischt. Besser paßt doch der schwarz Erlaubnishuet... U wie steit’s de im Portmoneh? Gottlob no nid so bös, u d’Reischöschte tuet der Vater sicher umevergüete. E Fahrplan mueß au no ufgstöberet u gstudiert wärde! ’s Ergäbnis heißt: Nom Mittagässe sydig abchlopfe, süsch längt’s nid für e Halbi-Einer.

Aber bis derthi geit’s jo no e halbi Ewigkeit! Wie schön wär es, scho am Morge chönne z’verreise — oh, vil, vil z’schön! Was het der Herr Diräkter gseit: «Drei ganzi Tag, Fabian Hummel, drei ganzi Tag... das wär ja e halbi Wuche, fasch der zwänzigscht Teil vom Herbschtkurs! Nei, nei, das chönne mer währli nid bewillige, zwei und e halbe Tag sy scho ussergwöhnlech vil! Mit em Mittagzug längt es au no für heiz’cho, we’s scho vo der Station uus no wyt z’laufen ischt!»

Die Rächnerei isch Fabin nid grad gäbig cho, dä verlornig Halbetag het ne chly graue. Aber was wott me — im Seminar mueß me si i mängs füege, paß es ein oder nid u schließlig: e halbe Tag isch no z’erläbe. Mit däm Troscht isch der Fabi ändtligen ygschlofe, sogar es Seminarbett isch ling, we me morndrisch heicha.

Am angere Morgen ischt er gsunndigeten i d’Stung ggange; aber was er sälbe Vormittag im Ungerricht profidiert het, mit däm hätt e Floh ring chönnen uber ne Bach gumpe, es hätt se nüt gschiniert.

Ändtlig het’s zum Mittagässe gschället. Aber es isch gäng ’s Glyche: We der Lyb voll Ungeduld isch, wie ne uftribne Ballon, geit alls äxtra gnietig u längfädig u wott nid rücke u wott nid rücke! All Bott het der Fabi närvös d’Uhr vüregschrisse u gluegt, wievil Zyt ihm no blyb. U wo ’s Schlußgebät gäng no nid het welle cho, ischt er ufgstange, het der Lumpe vor’sch Gsicht drückt, wie wen ihm d’Nase blüeteti u isch zur Porten uus gäge der Station zue pächiert.

Er het der Zug no guet mögen errecke u vergäbe gschwitzt gha... Es ischt eine vo dene guldige Herbschttage gsi, wo ein no a Summer mahne, eine vo dene wehmüetig schöne Tage, wo d’Sunne mildtwarm dür ne fyne Dunschtschleier dringt u mit eme sanft abdämpfte Glanz u Schimmer die ganzi Landschaft verklärt. Im Laubwald hei die erschte Farbefüürli brunne, im Gras scho längi, silberigi Spinnelefäde glitzeret; die ganzi Herbschtweid samt allne Schmälestöcke u Grasböschline het es dünns, sydigs Filet im Hoor treit. A mene settige Tag schaffe d’Burelüt, wie we’s Halbsunndig wär: ohni Jaschten u Jufle, ohni Huschteren u Polschtere, aber mit Andacht, ring u willig, still u fridlig. Rächts u linggs vo der Bahnlinie hei sie Härdöpfel grabt oder usgflüeglet; ganz Brügine röteligi u gälbwyßi Chnolle sy hinger de Grabere zwüschem sälbdürre Gstüüd gläge. Angeri hei z’achergfahre oder Fueder ryfe, deerte Soomchlee glade, luter bekannti Arbeite, wo der Fabi mängisch sälber het ghulfe verrichte. U doch ischt ihm allszsäme traumhaft u unwürklig vorcho:

«Unverhoffeti Ferie mitts im Kurs... d’Kameraden alli am Strick im Lehrzimmer... d’Burelüt mit em Wärchholz im Acher... u du hesch Sunndi, nume du aleini... darfscht heifahre... darfscht sogar e Stumpen azündte, ’s hanget niene kes Bueßebüechli a der Wang... darfsch so lang deheime sy, so lang, hütt u morn u dise Tag... Hergott, hesch du’s schön!» Jo, es wär schön gsi, wär es Gfeel gsi, we ’s Gwüsse nid bständig dranne grafflet hätt. Aber das ischt urüejig gsi, het nid welle Fride gäh u i eim furt reklamiert:

«Du hesch kes Rächt di z’freue! ’s ischt e leidi Sach vo der, daß du di chaisch freue! Däich a Brueder, däich a Vater u Muetter u all dyner Lüt, wie sie i der Trüebsal inne sy! Nume du gspürsch nüt dervo! Bischt e rächte Ganggel, daß du di freue chaischt! Sie isch doch au gäge dir gäng e gueti gsi, d’Lisebeth! Weisch no, ’s letschtmol, wo d’ ygrückt bischt? Do het si der au no e gchocheti Magewurscht i Reissack gsteckt! U du hesch no kes nasses Aug gha für sche, mingere Bürschtel, was de bisch! Söttisch di schiniere, de no go z’rauke, wie we nüt gscheh wär! Ghei jetz afe dy Stumpe wäg!»

Aber de het der Gägeluft dür d’Seel gwäiht u ’s Gwüsse welle gschweigge:

«Was wett jetz das der Gstorbnen usmache, gäb ig e Stumpe rauk oder nid! I cha doch nüt derfür, daß es so truurig ggangen ischt u cha nüt derfür, daß es mir so ischt. Wen i re ’s Läbe mit chönnt zruggchaufe, wett i sofort umchehre u wider gäg em Seminar zue. Sie duure mi so, duure mi hert, bsungersch der Brueder, wo so ne stille, guetartige, sanftmüetige Möntsch ischt. I will ihm de gärn i de Ferie hälfe wärche, daß er besser ma gcho. Aber destwäge gangen i glych grüüsli gärn hei. Frei sy, hei chönne... sie wüsse deheimen au nid, was das üserein bedütet!»

So isch dä Kampf inwändig wyter ggange u no mene Rüngli isch der Stumpen abglöscht worde. Sobal es Chrütli Gnuß oder Blüemli Freud het wellen ufgoh, isch ’s Gwüsse derhinger grote u het e schwarze Flor druber gspreitet. Aber de isch d’Sinnefreudigkeit u Eigeliebi au wider erwachet u het si dergäge gwehrt: «We scho ne Möntsch stirbt, cha d’Wält dessitwäge nid stillstoh, u die wo läbe hei au ihres Rächt.» U uf em Heiwäg vo der Station isch der Stumpe doch wider azündtet worde.

Der Fabi het tüechtig uszoge, daß er no zum Znachtässe mög hei gcho. Wo’s het afoh bärguuf goh, ischt er ere Nochberfrau nohchoh, wo ne guet gchennt het. Sie het bim Chrämer Gaffee u Spezereie greicht gha u mit hei welle. Es ischt e redsäligi Brichte gsi. Sie het ihm d’Hang greckt u ne sofort aghäue:

«Wirscht hei welle, z’Lycht! Isch wäger au ke gfreuti Sach, däwäg hei z’müeße. O, sie sy i men erschröckligen Eländ inne, dyner Lüt! Wirscht au erchlüpft sy u briegget ha, wo d’s vernoh hescht, das cha me si vorstelle! Bös ggangen isch’ em Ueli, bodebös, er duuret all Lüt. Däich men au, so ne wärchigi gueti Frau u no sövel jung vo dene chlynne Chingline furt! U für Müettin isch es au strängs, hert hert strängs. Jetz mueß es de ume früsch i d’Stange u bös ha, we’s scho uber Uelin usgeit un är ’s Heimet i Lähe het. Ischt au schwär i dene Johre, aber was blybt ere Muetter angersch uber? We sie scho ne Jumpfrau ystelle, ’s isch nid ’s Glyche wie vorhär. So eini ersetzt d’Lisebeth nume halb. Nohegluegt u für alls gsorget mueß einewäg sy; sie isch gar e grangschierti gsi. Müetti het mer no erscht verwiche grüehmt, wie gattlig sie alls wüß az’chehre u wie rückig eren alls us der Hang lauf, dussen u dinne. Mi müeßt wyt laufe, bis me re ne Gspane fung. Aber grad settige müeße de albe früech stärbe, gäng preicht es die Beschte, nid die, wo niemmere reuti.»

So het sie i eim furt brichtet wie nes Buech. Fabi het weni bruuche z’säge u derwyle däicht: We Annelysi wüßt, wie-n-es mer inwändig isch gsi, wo-n-i’s vernoh ha, es wurd rundi Äuger mache! Was sieg es ächt? «So, frogt jetz dä syne Lüte nid meh dernoh? Das isch mer au no ne Garige, das!» Ganz verlägene u innerlig verschämte het er der Frau Bhüet di Gott gseit u isch dür e Wald uuf.

Zwüsche de Stämmen u Eschte düre het ihm d’Obesunne mit ihrem warmrote Glanz der Wäg feschtlich erlüüchtet u farbigi Strymmen u Zaggeli uf e Wäg gstreut. Es n-jedersch Chrümpli, en jedere Stei, en jeden Würze u es n-jedersch Tschuppli u Buschli het ne vertrauet agmuetet u fründtlig grüeßt. Wie we sie-n-ihm d’Armen etgäge streckti, isch es gsi. U all das Vertrauete u Schöne het ne so gfange gnoh u ygspunne un ihm wohl to — i däm Augeblick hätt er zerscht mit em Chopf müeße gägen e Tanne stoße wie ne böse Widder, wen er hätt sölle chönne für öpper angere briegge. U doch ischt er im glychen Augeblick innerlig zerknirschte gsi... ach Gott, was isch der Möntsch doch für nes walpeligs, zwöüspeltigs Seelewäse!

Jetz schlüüft der Wäg us em Wald use, jetz geit’s nume no paar Schritt. Jetz winkt scho der Duller vo der alte, mächtige Linge, winkt scho ’s grauviolette Hüttedach, winke die nidere Pfäischter... wo uf der Wält obe gitt es no so öppis Heimeligs? Nume no paar Schritt, un er trappet uber zwe holzig Stägetritte uf d’Vorlaube, unger em Chorbboge vo der Tür i d’Chuchi, drückt uf die schmidysigi eifalti Stubetürfalle u tuet se hinger ihm süüferli zue. Er gseht syner Lüt am Znachtässetisch: Drätti, Müetti, zwe Brüeder un e Taunerfrau hocke dranne... nume d’Schwägeri fählt. Er seit süüferli: Gueten Obe! leit der Huet uf en Ofetritt u reckt allne d’Hang. Aber sie chöün ihm chuum danke. Müetti nimmt d’Schöübe vor’sch Gsicht, Drättin wärchet’s unerchannt i allne Runzelen ume u verzieht ihm se kläglich, der Brueder fahrt mit der Lingge vor d’Auge u präßt ihm nume chrampfig d’Hang, wie wen er sche wett verdrücke...

Un jetz packt Fabin ’s Leid au, unerchannt springt es ne-n-a u schüttlet ne. Jetz bruucht er nümme mit em Chopf gägen e Wang z’rönne, für nen ehrlig-eidütige Schmärze z’gspüre. Lut usehüüle mueß er, chehrt si um, flüchtet si i ’s Näbetstübli yhe, wirft si uf’s Ruehbett, bohrt der Chopf i ’s Chüssi u briegget, wie-n-er schmärzliger no nid mängisch i sym Läbe briegget het... föüf Minute lang, zähe Minute lang, bis d’Tür ufgeit u Müetti seit:

«Wosch nid au cho nes Chacheli Gaffee näh, mir wetti de gärn abwäsche...»

Dernoh het er abgwüscht, ufgha, d’Hoor hingere gstriche u isch go a Tisch hocke, a sys alte Plätzgli...

Der erscht Sturm het ustobet gha, mi het rüejiger chönne zsäme brichte...