Simon Gfeller: Eichbüehlersch. Kapitel 1
1. KAPITEL
Eichbüehlersch sy a der Egg oben am Härdöpfelgrabe gsi. Meh weder zwänzg Pärsone hei uf em Acher gschaffet. ’s Mannevolch u die jüngere Wybervölcher sy i der Zylete gstange u hei ihri Chärschtli gschwunge. Paar Huslüteching u elteri Froue hei ärschtig ufgläse, bsüngeret u i d’Seck u Schnellbänne gläärt. Vo Usfahre mit der Grabmaschine het me dennzemol no nüt gwüßt u ou die neuere Härdöpfelsorte no nid gchennt. Sälbisch sy no Rooschter u Wyß am meischte boue worde u dernäben öppe no Heumoneter, Jakober u Tschägger.
Der Härdöpfelblätz het si uber ne liecht abheltigi, äberächt fuhrefelligi Syte gspreitet, u mi hätt die halbi Gmeind müessen usloufe, bis men e größere funge hätt. Es het no gsunnet u frein Wätter gmacht, u ’s Graben ischt i däm mürbe, schwarze Härd ring ggange. D’Härdöpfel sy schön sufer vüretrohlet, u ’s het prächtigi Chnüre ggä, mi hätt chönne meine, das Grabe sött meh es Freudefescht sy weder en asträngeti Arbit.
Am Flyß u Yfer het’s bi der Grabmannschaft ou würklig nid gfählt; aber Fröhligkeit isch ke rächti ufcho unger ne. Niemmer hätt si e Helkerei mögen erlouben oder es luschtigs Gspäßli brichte. Wi ne dicki Dechi vo Chemirouch oder Herbschtnäbel isch es uber allne Gmüetere ghanget u sälten es Wort gredt worde.
Nume d’Mälcherfrou u d’Probschti, en alti Taunere, wo näbenussen apartig amene Jon ggrabt hei, sy i ’s Brichten yhecho u hei währet allem Schaffe süüferli u yferig mitenangere gchlapperet.
«Däwäg geit ein ’s Schaffe gnue. We me numen ou wüßt, wi-n-es im Huus nide stieng», het d’Mälcherfrou gseit. «I ha niene meh Wyti. D’Hebamme scho sit nächti do u gäng no nid vorby!»
«Es geit mer prezys glych», git d’Probschti ume, «mi cha eifach nid angersch weder bständig dra däiche. Das armen arme Bäbeli!»
«Jo wäger isch’ es Arms, u hilft ihm sy ganze Rychtum nüt. Süscht, we Eini ihres erschte Ching uberchunnt, steit doch öppe no e Ma näb ere, wo sie si uf ihn darf vertröschte. U üser junge Büüri het es so uber alli Maße leid u truurig müesse goh: drüü Johr verhüratet sy u kes Ching ubercho... u we de ändtlig eis uf der Stroß wär, mueß der Ma verunglücke u se-n-alleini lo, gäb es uf der Wält ischt... das isch strängs...!»
«Jo gwünd isch das strängs», stimmt d’Probschti yferig by. «Es hätt’s besser verdienet, eso nes Liebs u Guets wi-n-es gägen üserein gäng gsi ischt. Es erbarmet mi, i cha nid säge wi hert. We men ihm’s nume chönnt abnäh un ihm chönnt hälfe! Aber i dene Teile hilft alle guete Wille nüt, die Ryche müesse glych düre wi die Arme, es cha ne niemmer ihres Chrüz ab der Achsle näh u für sche träge. U daß sie uf eme settige Hof ou gärn en Erb hei welle ha, cha me bigryffe.»
«Allwäg, jo. Der Eichbüehl ließe sie nid gärn i frönd Häng. Änni isch mängischt afe chly ne ungedultigi Schwigermuetter gsi, es het fasch nid möge gwarte, bis Juget ischt ungerwägs gsi. We nume Bäbeli chly gsünger u chächer wär, de chönnt men ou meh Hoffnig ha, daß es ’s guet möcht uberstoh. Aber es het i der Letschti leid usgseh u läng drygluegt. Nid einisch het me’s fröhlig ghöre lache, z’zytewys isch es desumegschliche u het der Chopf lo hange, wi wen es dür e Boden ab müeßt.»
«Mi cha scho verstoh, daß es Bäbelin schwär ums Härz ischt. Es het jo fryli a Ännin e Schwigermuetter, wo für alls luegt. Aber e Schwigermuetter un e rächti Muetter isch nid ’s Glyche. Verstang mi rächt, i meine dermit nid, daß Änni gäge Bäbelin nid ordlig syg u wott de nüt gseit ha! Uscho tüe sie jo guet zsäme. U doch het mi scho mängisch düecht, es syg ou no nid alls zwüsche nen eso, wi’s sy sött.»
«I wüßt dorzue ou no öppis z’säge», het d’Mälcheren umeggä u derzue umegluegt, gäb’s niemmer ghör. «Aber i bigährti mer de ou nid ’s Muul z’verbrönne. Bäbeli het mer einisch sälber gseit: I cha Ännin Hanse nie ersetze, chan ihm nie das sy, was äs am liebschte hätt. Es wär besser gsi, i hätt chönne stärbe, es hätt der Muetter minger weh to. I bi re gäng zweni chydigi u agriffischi gsi. U derzue het es uf enen eigeti Art glächlet.»
«Jä, was wott me säge: Bluet isch Bluet. Ere Muetter steit ihre Suhn am nächschte, das cha men ere nid verarge. Derfür hei’s emel de Hans u Bäbeli guet z’säme chönne. Herrjeses, wi het das briegget, wo sie ne vergrabt hei, d’Häng hätt me drunger chönne wäsche. Mi het’s fasch nid vom Grab dänne brunge.»
«Jo, das isch sälbischt e Jammer gsi, wi me’s sälten erläbt het. Die Lycht vergissen i myr Läbtig nie. Es ischt ou Grund gnue gsi zum Briegge. Drei Tag vorhär no gsung u munter wi ne Fisch im Bach. U dernoh das schröckligen Unglück bim Fuehrwärche. Das hätt e n-jederi agstellt; mängi hätt graduse brüelet. Aber Bäbeli isch gäng e fyni, stilli Natur gsi. Es het si emel wider chönne fasse u sys Leid verwärche. Richtig: settige briegge de mängischt innetsi, we sie’s scho nümmen erzeige. Es Liebs isch es u tät mi schuderhaft reue, we’s sött dehingerblybe!»
«Wi gärn men angersch redti... i mueß ’s säge: Es gfallt mer nüt u gfallt mer nüt, mi mueß si uf alls verfaßt mache. D’Meischterjumpfere het scho ds mittag gäng Ougewasser gha u Achen usglo, daß ’s ein fei so ufgsprängt het. U d’Vorzeiche sy nid günschtig: Es heig e Schär unger’sch Dachtrouf yhe gstoße, dä well eh weder nid öppere. U d’Träum, wo-n-i i der Letschti gha ha, prophezeien ou nüt Gfreuts. Nüt weder mit gstorbne Lüten u schwarze Chirschine han i gha z’fächte, schier Nacht für Nacht.»
«Ach, wäge dene Träume... uf die cha men ou nid allimol goh... Aber lue, chunnt dert nid der Dölfi, üse Hüeterbueb? Isch ächt jetz öppe vürggange?»
Es isch würklig der Dölfi gsi. Er ischt uber en angere Tritt gsprunge u het groß Schweißtröpf gha.
«Der Charrer soll heicho, aber wi ne Schwick! Er mueß go der Dokter reiche!»
Das ischt alls gsi, wo-n-er gseit het. Dernoh het er rächtsum kehrt gmacht u isch gäge heizue i aller Strengi. Er het ume zur Waar müesse u Bifähl gha, de nid längs u breits z’stürme. Un er het nid no ei Watsche bigährt, wi-n-er vo der Meischterjumpferen eini het ubercho gha, wo-n-er bim Uslo im Schopf mit der Geisle gchlepft het.
Der Charrer het sofort der Charscht näbenumegstellt u ischt uuf u nohe. U d’Härdöpfelgraber hei d’Chöpf gschüttet u enangere Blicke ggä. Sie hei si nümme mögen uberha z’brichte.
«Es steit allwäg ganz bös», het eine zum angere gseit, «süscht müeßt nid der Dokter zuehe. Ach, ach, mueß jetz die jungi Frou ou no stärbe u ihres Chingeli? De isch de niemmer meh uf em Hof obe weder d’Muetter Änni u der bling Großätti. Un e settige brüehmte Hof, der schönscht wyt u breit! Wi ischt ou das e verchehrti Wält: Do, wo Sache vür u gnue wäri, hei sie weni oder kener Ching u müesse dervo. U do, wo Chuppele Ching sy u die Alte längstuck nid wüsse, wie se dürebringe, blyben alli am Läbe u müesse gnue tue.»
«Nid daß ’s mi öppis ageit oder daß i öpperem Bös’s möcht gönne», fahrt e Zwöite wyter. «Aber säge mueß me doch de ou: Es isch gäng gfährlig, uf ene junge Boum numen eis Schoß z’zweie. Wi liecht wi liecht chan es Schade näh u verdore! Dert düre tüe si die ryche Lüt mängisch wüescht verrächne. Sie hei’s gäng nume mit em Vermehre u schüühe ’s Teile!»
«Säg das Ännin!» wärmt e Dritte dry u lächlet. «Uberhouts wei mer jetz nid scho go brichte, wi we alls gfählt hätt!»
«Jo, das meinen i ou», ergryft der Meischterchnächt Tomi ’s Wort. «Ma jetz alls goh, wi-n-es will, gluegt wird uf däm Hof obe scho. Mit der Burerei ma Änni guet gfahre. U der bling Hansueli gwahret gäng no meh weder mänge, wo gsüngi Ouge het. Meinit dr, däm müeß me hinecht säge, wi mängi Bännete Härdöpfel es hütt ggä heig? Dä weiß das wäger so guet wi mir allzsäme. We ’s Wätter umschlo will, ischt är allimol der Erscht, wo’s gspürt. Sit daß Hans gstorben ischt, hocket oder steit er schier der ganz Tag uf der Stöcklibsetzi obe näb em Chällerläubli, lost uf alli Grüüsch u merkt alli Gymmeli. Bständig wachet er, daß nid öppis Unguets gschej. We me ne dert gseht stoh i syne schneewyße Hoore, rane u gstrackte, ohni es Glid z’verrüehre, mahnet er ein mängisch ganz an e Schutzheilige, oder wi sie dene säge, wo sie do im Luzärner inne vor i ihrne Chilchen ufgstellt hei. U Änni un är hei Sorg zunangere u chöi guet zsäme gleiche. So ne chennigi Büüri äs ischt, seit’s ihm gäng no alls u lost uf sy Meinig. ‹Mir wei no Drättin froge, gäb’s ihm rächt syg!› ischt allimol sys Wort, wen es si um öppis Wichtigs handlet. U doch drängt er schi nie uuf. ‹Chöit’s de glych mache, wi’s ech düecht›, heißt’s bi ihm. U vilicht grad destwäge, wil er nüt wott erzwänge, lost me so gärn uf ihn.»
«Das cha wohl sy», seit en alte Tauner. «U de weiß er vil u uberleit d’Sach; dä het öppis erfahre! We me mit ihm z’brichte chunnt, mueß me si numen i eimfurt verwungere, was er alls erläbt het, u wi-n-er alls het chönne bhalte: die fruchtbere Johr u die gfählte, die nasse Summeren u die trochene, die freine Wintere u die chalte. A hundertergattig bsinnt er schi, wo üserein uberseh oder lengschte vergässe het.»
Dermit het si’s Gspräch verbreiteret u isch zwüschem Wärchen yhe numen absatzwys meh wytertropfet. Es hätt eine scho meh weder zwöi Ohre müesse ha, für alls ufz’fasse, wo bi der u äir Gruppen isch vürebrösmet worde, hie par Wort u dert par Wort. Aber de hätt er verno, daß Rüegseggers uf em Eichbüehl no altfrämschi Burelüt sygi u uf däm Hof gwirbet heigi, so wyt hingere me si mög bsinne. U hätt verno, daß der Eichbüehl e Hof syg, wo-n-es n-jedersch Gresli, e n-jederi Tanne, e n-jedere Haußetstängel u Roggehalm dörf stolz sy, druffe z’wachsen u derzue-z’ghöre. Hätt ghört, daß niemmer d’Chnächten u Jumpfrouen esövel lang chönn ha wi Rüegseggers, u daß die arme Lüt sälten amen Ort Zueflucht u Schärme fingi wi dert. Eine het gwüßt z’brichte, wi-n-er Stude heig dörfe schwändte für Wedele. En angere, wi-n-er e Bitz heig dörfe heue für syner Geiße. E Dritte het es dürsch Tanndli dörfe go reichen im Wald, fei e chly es grobs. Eme Vierten isch d’Büüri Gotte gsi u de wie ne gueti. Angeri hei Roß ubercho z’bruuche, Härdöpfelland dörfe nutze, oder hei Öpfel u Biren ubercho heiz’fergge, u im Winter, we me nid gchäset het, isch mängi Pinte voll Milch vom Eichbüehl wäggwanderet. Derby het’s regelmäßig gheiße: Gält wei mer keis. We dr is öppis weit tue derfür, so chömit is einischt e Tag oder zwee cho hälfe wärche, we mer ech nötig hei.
So hei alli Guettate gwüßt z’vernamse u gchlagt, wi’s ne bös gieng, we das Gschlächt sött usstärbe. Nume bi de Wenigschte het wider Wille ganz lysli möge düregschwitze, es düech se grächt, daß die ryche Lüt ou nid allem ertrunne sygi u em Unglück darha müessi wi die arme.
Derwylen isch d’Sunnen am Jura äne bleichroti hinger ne zartvioletti Wulchewang gschloffe. ’s Douchle het scho afo nöhele, u der Meischterchnächt het Astaltig ggä, der Blätz z’ruumme, d’Härdöpfel müessi no heigfüehrt u verörteret sy, u paar müessi no go Gras mäje für am Morge. ’s Wybervolch soll si i der Chuchi go mälden u luege, was für sche z’tüe syg. Ufs Horn wurd me hinecht vergäbe warte. U sie sölli de Chopf ha u dra däiche, daß me nid dörf Lärme mache!
Dernoh ischt ufpackt u heigfüehrt worde. Wo d’Härdöpfelgraber gäg em Huus zue zuget sy, ischt Änni, d’Meischterfrou, mit verbrieggetem Gsicht uf der Bsetzi gstange u het nom Dokter usgluegt. Aber wo-n-es se het gseh cho, isch’ wider gäge der Hingerstube zue; es het ne nid möge Red u Antwort stoh.
Bim Znachtässe isch nid meh gredt worde, weder daß het müesse sy, u wo me vom Tisch ufgstangen ischt, hei si die Taunerlüt gradeinisch verlüffe. Sie sy froh gsi, dörfe heiz’goh u hei doch gäng no dräjt u fasch nid vom Huus ewägg chönne. Gäng ume hei sie si anerbotte, z’warten u z’hälfe, we me se chönn bruuche oder bigähr öppehi z’schicke. Mi soll’s doch rächt säge, sie wetti grüüsli gärn ou öppis für Bäbelin tue. U die eltere Froue hei disersch un äis wellen arote, wo me no sött probiere.
Aber d’Marei, d’Meischterjumpfere, het der Chopf gschüttlet, es sygi Lüt gnue im Huus. Änni löj ne säge, sie sölli doch machen u hei, u sölli bätte, daß alls guet vürgang, hälfe chönn nume der lieb Gott.
D’Dienschte hei no der Stal fertig bsorget u Obs u Gmües grüschtet für e morndrige Tag. Dernoh hei sie afo ginen u sy ou ungere. Nume Tomi, der Meischterchnächt, u Lyseli, ’s jüngere Mägetli, sy no ufblibe u i der Chnächtestuben am Tisch ghocket. Tomi het i der Brattig bletteret u Lyseli im Teschtamäntli... z’läsen isch kes imstang gsi. Vo der Hingerstube het gäng albeinischt e Schrei möge düredringe. De hei sie enangeren agluegt u der Ote läng zoge. Derzwüsche het men albeinisch ghört e Flöige sure u der Zytplämpel vo der große Stockuhr langsam ei Sekunden um die angeri ufpicke. Es ischt en uheimeligi Nacht gsi, daß nüt eso.
Ändtlig isch der Charrer mit em Dokter cho, er het ne nid deheimen atroffe gha u ne müesse vo der Praxis heireiche. Jetz isch’ en Ougeblick läbiger worde. Türe sy ggange, Wasserbecki u Handtüecher greicht worde. Dernoh het’s ume gstillet.
Lyseli het em Charrer Znacht vüreggä u wider abgruumt. Der Charrer het ou müessen ufblybe, für der Dokter furtz’füehre, u die Drüü hei zsämethaft wider meh weder e Stung gwachet u gwartet. Es het se düecht, d’Zyt well nid ume, es sött scho bal Morge sy.
Ändtlige isch d’Marei cho mälde: «Mir hei de es Buebeli ubercho, un es läbt! Aber schröckelig isch es ggange, er het Bäbelin müessen etschläfen u d’Zange bruuche.» Dermit isch schi scho wider zur Türen uus, i aller Angscht, u ischt alli Lengi ggange, bis sie wider umecho ischt, mit verplääretem Gsicht u het vor Briegge fasch nid chönne rede. Gäge der Wang zue gchehrt het sie si, der Chopf i Arm gstützt u vüregstoße: «Jetz isch es gstorbe...»
«’s Buebeli?» frogt der Tomi.
«Nei... Bäbeli!... Eh, wi isch das es Eländ gsi... es het ein höch ufgha. Mi het gseh, wi-n-es schwecher u schwecher wird u der Ote fasch nümmen uberchunnt. Eismols het’s no d’Muetter mit eme stille große Blick agluegt u süüferli gseit:
‹Bischt jetz zfride mit mer?›
Afangs het sie kes Wort vürebrunge, so het es se-n-erschüttet. Du leit sie d’Armen um ihns, drückt ihm d’Backen a u jammeret: ‹O du Arms! Oh oh du Arms!›... Das isch ’s Letschte gsi, gly druuf het’s Friden ubercho... Jetz mueß me no em Dokter öppis z’ässe zwägmache u ne heifüehre. D’Muetter isch für nüt meh z’rächne, mir müesse für sche luege. Sie isch dehinedewägg fertig, u doch bringt me se nid vom Chindsbettli ewägg. Sie kümmeret si nume no ums Buebeli. D’Hebamme het se vergäbe wellen i’s Bett muschtere... Machit de afe; i mueß vor allem no i’s Stöckli uehe, Großättin go Bricht gä. Dä het sicher ou no kes Oug voll gschlofe!»
Dene Dreien i der Stuben isch es gsi wi Soldate, wo im Granatefüür gstange sy u ändtlig wider hei dörfe marschiere. Sie hei alls Nötige vorgchehrt, un e Rung dernoh het me d’Schese ghört vom Huus ewägg fahre...