Text:Rudolf von Tavel/Ring i der Chetti/Kapitel 5

Ungefähr zwo Wägstunden ob em Stedtli Orbe sy ihrere vier im Gras glägen und hei sech gsunnet. Zwee dervo, no Buebe, aber guet gwachseni Bürschtle, hei sech gstreckt und i blaue Himmel ufe gluegt. Der dritt het, e Grasrischpen im Muul, i ds Land abe gstuunet, i di guldige Söubluemematte. Jitz schnellt er uuf, steit da, e Prachtskärli, und fragt: «Wei mer?» De beide Jüngere pressiert’s no nid juscht, aber uf eismal sy si doch uf de Beine. Der Chnächt, wo chlei näbenusse ghocket isch, füehrt d’Roß zuechen und wirft ne d’Zöum über. Im Handumdräje sy alli vier im Sattel, und jitz gseht men erscht rächt, was das für eleganti Herre sy. Und wär se-n-atrifft, het’s grad use: das sy Junker, wo früsch vom Hof z’Dijon chöme. Dert wärde di junge Lüt so fein usebürschtet. Si ryten eine hinder em andere. Der Wäg isch schmal und schlächt, aber doch nid z’schlächt, für daß der eltischt sys Saitespil cha vor sech ha und singe. Und di beide Buebe singe mit wi d’Lerche. Das sy di junge Grafe vo Neueburg, und der Lutespiler isch niemer anders als der Junker Adrian. Dä isch uf em Heiwäg vom herzogleche Hof a guldige Hof. Me het ihm di beide Gräfli mitgä i Urleb. Er isch uf der Reis nid geng so hälluuf gsi. Dür di schwygsame Jura-Wälder het er mängisch stundelang keis Wort vo sech gä. Er het hindere gluegt uf syni Erläbnis am Hof z’Dijon und dunde, i de niderländische Provinze, je länger descht meh, wil er sech gar nid het chönne vorstelle, was er jitz de mit allem däm daheime söll. D’Bärge sy wider vor ihm ufgstande, und jitz erscht het er gmerkt, wi wyt und groß der Horizont da usse gsi isch. Was söll i jitz de mit allem, wo-n-i dusse glehrt ha? Wo ryte, uf dene Högere? Mit wäm fächte, wenn wuchelang niemer jungs sech zeigt? Mit wäm tanzen und spile? — Bald, bald wird nüt meh dervo blyben als das bitzli Saitespil, wo-n-i mit dem Graf vo Charolais glehrt ha! Das blybt mer, das weiß i. Was d’Finger glehrt hei, das chunnt vom Graf und sym Lehrer. Aber was ihm d’Seel gä het, isch d’Längizyti — nam Vreneli. Pro summo amore summa fidelitas! Warum sötti d’Ritterlechkeit nume de vornähme Dame z’guetcho? — Er het zwar glehrt gha, d’Wält anders aluege — mit adeligen Ouge; aber im Louf vo dene Jahre hei du syni adeligen Ouge z’vil gseh vo Grundsätz und Läbe, wo enandere so sälte meh gliche hei.

Das isch eine gsi vo syne Gedanke. Und der ander, wo uf der ganze Reis Stund um Stund mit däm abgwächslet het, isch der Graf vo Charolais gsi. Da het geng öppis azogen und öppis abgstoße. Es isch grad gsi, wi wenn das merkwürdige Möntschewäsen ihn, Adrian, gusleti, daheim sy Ma z’stelle, wi wenn da öppis i der Luft läg, wo-n-ihm kei Schlaf meh gönnti. Und erscht rächt afa helke het’s ne, wenn er a di andere junge Bärner dänkt het, wo dem Dauphin vo Frankrych nachegloffe sy. Das git e Wettlouf, und me weiß eigetlech nid rächt um was. Sy’s ächt am Änd de no die, mit dene me mueß fächten und turniere?

Ja, das het alles gä z’dänke, aber am allerimeischte halt doch ds Vreneli. Das isch geng schöner worde, je meh daß ds Junkers Gedanke voruus zue-n-ihm gfloge sy, vil schöner als je so nes Oberländer-Meitschi cha sy — und das isch doch nid wenig. Der Junker het so vil gseh um sech ume z’Dijon! So mängi Tür isch ihm unverriglet gla worde, ja, numen aglähnt blibe! Aber er het ekeini vo dene Türfalle mit mene Finger agrüehrt — wägem Vreneli. Und isch doch Ma und geng stercher Ma worde, und bi där Hofläbtig isch er i ds Chrut gschosse wi ne Chürbsstude. Und het sech müesse la zäpfle! Aber was nimmt me nid alles uf sech, wenn me weiß, daß eim daheim öppis so Herrlechs wartet!

Di junge Herre hätte ja ne chürzere Wäg ga Neueburg gha, aber nid e bessere. Und mit dem Vatter Buebebärg isch abgmacht gsi, daß me sech z’Grandson welli träffe. Warum grad dert? Der Vatter wird’s wohl wüsse. Und der Name Buebebärg het bi de Freiherre vo Grandson bsunders e guete Klang gha. Er isch zwar jitz sowiso uf allne Zunge gsi, bsunders i den eidsgenössische Lande wägem Schidsspruch vom Herr Heinz, wo vorfärn dem alte Züri-Chrieg ändlich nes Änd gmacht het; aber im Schloß z’Grandson isch me dene Buebebärge no vo Urgroßvatters Zyte här dankbar gsi. Item, das wär alles rächt gsi und het e gueti Ufnahm verheiße, und bsunders gärn sy de no di junge Grafe vo Neueburg hi gange wägen ihrne cousines.

Z’mitts im heiße Namittag no sy si vor em Burgtor aglanget. Me het nen ufta, ne d’Roß abgno, und si sy über di Terrasse gfüehrt worde, wo me linggs und hinden und vornen under luter Schießscharte steit und rächts bolzgrad i See abe gseht. Dert dry — das tät jitz guet!

Da zieht nen es Lachen und Göiße der Blick über d’Muure. Si bücke sech drüber und... ah! — Aber grad i däm Ougeblick tönt hinder nen e Stimm us em Schloß: «Ah, Messieurs, soyez les bienvenus!» Und me het yne müesse, o i d’Chüehli, aber in en anderi. Hinder dicke Muure düren isch es gange, ängi Schnäggestägen uuf, dür gwölbti Gäng, in e Saal, wo mit offene Fänschter uf e See use gä het. Wi gärn wär me doch jitz a di Fänschter! Ds Wasser het gsilberet, wyt usse, und ds Lache het gsilberet, hert under der Muure. Und jitz het me müessen a Tisch sitzen und dem Freiherr brichten und Bscheid tue bim Trinke.

Wi wenig bruucht’s doch, für ne Möntsch uf e Chopf z’stelle! So ne Blick über d’Muuren ab! Dem Junker Adrian het’s öppis wi ne Fuuschthieb i Hals gä. Herrjerre, was isch es de gsi? — Gar nid vil und doch meh als wider us den Ougen isch z’bringe gsi. Schöni blundi Haar hei i der Sunne glänzt und... ja nu, jitz het me da Neueburger trunken und vo Dijon brichtet und der Chopf nümme binenandere gha. Und zum z’Nachtässe sy du di Töchteren yne cho, dreie vom Freiherr und de äbe di großi schöni. Di guldige Haar sy du i mene Netz ufgsteckt gsi. Das sygi d’Jeanne de Lassarraz, het me verno, d’Tochter vom savoyische Landvogt im Waadtland und e Fründin vo dene Dame vo Grandson, und dä jung Herr da ihre Brueder. Zerscht isch es still zuegange, so still, daß me der Räge het ghört ruusche, wo us den ungmerkt zueche gschlichene Wulken i See nidergangen isch. Aber i där Stilli isch du öppis gscheh, wo me sech no ds mittag nid hätti la ertroume. Nid daß der Junker Adrian öppe z’Dijon nie in e Spiegel gluegt hätti. Das het ja o müesse sy, aber das het ihm albe weder chalt no warm gmacht. Daß es läbigi Spiegle gäbt, das hingäge het er erscht jitz erfahre. So ne Spiegel isch ihm di Jeanne de Lassarraz worde. Jitz het er gmerkt, daß er offebar nid schlächti Gattig macht. Und daß är sälber o spieglet, das het nid nume di großi Blundi gmerkt. Alles, was mit am Tisch gsässen isch, het es Goudium erläbt a dene zwöi, wo der Zuefall hie enand zuegschobe het. Der Freiherr und sy Frou hei sech aglachet wi scho lang nümme meh, und wil si dervo gwüßt hei, daß der Schultheiß hie sy Suhn welli cho reiche, sy si erscht rächt ds Gäggels worden ob där blindsälige Verschosseheit.

Ja, jitz, Vreneli Halter! Wo bisch?

Dem Junker Adrian het es undereinisch merkwürdig gwohlet. Het er öppe nid gwüßt, daß syni Eltere nie guetwillig nahgä würde, wenn er ne mit sym Vreneli chäm! Wi mit nere Vollmacht usgstattet het er afa Sturm loufen uf di schöni Savoyardin.

Dür offeni Fänschter het a däm glyche herrlech blaue Meietag d’Sunnen uf nen Äßtisch gschinen und uf schöne gschliffene Gleser, uf Guld und Silber zwitzeret. Me het no gschmöckt, daß da bis vor churzem gueti Sache gässe worde sy. Es sy Lüt am Tisch gsässen i ryche, schöne Chleider. D’Sunne het o uf dene Füürwärk gmacht, uf Edelsteinen i duftigem Haar, uf rosiger Hut, und dür stattlechi Bärt düren uf guldige Chettene. Und di schönschte Spiegeli het si i Ougestärne gfunde, wo vor himmelblauer Zuekunft groß ufgange sy. Zwee stattlechi Manne sy vorenand gstanden und hei über e Tisch überen ihri Bächer voll Neueburger la zsämepütsche. Der Graf vo Neueburg-Aarbärg isch es gsi und der alt-Schultheiß vo Bärn, der Ritter Heinrich vo Buebebärg. Si hei vo Staats wägen öppis glücklech mitenand i ds Greis bracht gha und sy drob so gueter Luun worde, daß si gschwumme sy wi i mene Troum, und i däm Troum het me vo Sühn gredt, wo am burgundische Hof gschuelet wärde, und — von ere Tochter, wo bald nache wäri. Und me het enand i d’Ouge glachet und sech artigi Sache gseit und der Tag grüehmt. Und dusse hei am hälle Himmel obe di wyße Meiewülkli Ringelireie tanzet.

D’Stadt Bärn het zu sälber Zyt nid übel azoge, und ihri junge Manne hei dörfen usläse.

Hehe, het der Herr Heinz vor sech ane glachet, hehehe, und derzue sym Roß der Hals tätschlet, wo-n-er am Aben über d’Seyon-Brügg gäge Grandson zue gritten isch. Hehehe. Und der Jakob Erk hinder ihm här het’s o glächeret, und er het doch gar nid gwüßt, was es eigetlech z’lache git, und gmeint, das chömi vom Neueburger.

Bi Vaumarcus umenandere het ds Buebebärg-Fähnli uf der Lanze vom Jakob im Jorat afa chädere wi nen Ägerschte. Vo de Jura-Bärge sy di letschte Sunnestrahle schreeg dür e Dunscht abe gfallen und im See erlösche, und du het’s afa tröpfele. Und us em Tröpfelen isch en usgibige Räge worde, so daß si tropfnaß vor em Tor vo Grandson aglanget sy. Es geit nöue luschtig da obe, seit sech der Herr alt-Schultheiß. Us zwöine Fänschter höch oben isch e Liechtschyn voll Musik und Trallalla i Rägen use gstande.

Bald druuf tanzet ds Gflacker vo mene Kaminfüür uf em pelzverbrämte Rock vom Ritter Heinz. Es paar Schattefigure chnöilen am Kamin und hantieren a mene große Tüpfi. Im Halbschatte rüehre sech jungi Lüt, glitzere Glas und Bücher, Channen und Täller. Saite klimpere, und e Singsang surret im Saal umenand. Es isch nid zum gloube, aber, weiß Gott, es isch der Adrian, wo d’Gyge zupft und der Vorsänger macht. — So so! Erscht jitz merke si, daß Bärn uf der Schwelle steit. Aber dermit wird es o still, en Ougeblick muusstill. Der Ritter dampfet und luegt. E jungi, fervänt feschti Hand drückt ihm sy eigeti, am Zoum erherteti, und es Paar glänzigi Ouge sprätzle ne-n-a vor Läbesluscht. — Hmhm, my Bueb! Und du Händ vo allne Syten und bienvenu und Komplimänt und Gwaschel, und gäb me nume weiß, wär alles da isch, zwo, drei Brotschnitte. Da — da — da, i ds Tüpfi mit, in es Chäs-Fondu, wo juscht us em Füür chunnt und no blateret. Und du ne Bächer. Hai, wi dä grääzet uf der durschtige Zunge!

Schöni Frouehänd zieh dem Ritter sy Rock ab und spreite ne-n-a ds Füür. Es Tütschi dry und Chnebel! Und e Funkegarbe fahrt i rueßige Huet ufe, und du lället’s höchuuf, so daß me d’Gsichter gseht wi am Tag, und di paar Cherzen uf em Tisch ganz gääl frage: und de mir? Sölle mir nüt meh sy?

Wohl wohl, si sölle no! Si überchöme no vil z’tüe, vowäge, jitz, wo sech nah-ti-nah alles wider sädlet, müesse si dem Herr alt-Schultheiß zeige, was Gattigs. Jawolle! Warum vergißt er jitz längs Stücki, der Freifrau vo Grandson, wo uf ne-n-ybrodlet wi nes Bärgbechli, z’antworte? So ne höfleche Ma, wi-n-er sünsch isch!

Ja, lueget dert, im Egge, grediübere, im hälle Schyn vo de Cherze! Es isch grad, wi wenn der Junker Adrian alles druuf aleiti, für sym Vatter z’zeige, daß er sech keini Sorge meh bruuchi z’mache wägen ere standeswärte Schwigertochter.

Es brönnt, es lället! Sapperlot abenandere! — Alles rächt; aber da mueß e Schwetti Wasser drüber. Ja lue, wenn du nid wärisch, wär de bisch, Adrian! Aber me isch halt nid für nüt Freiherr vo Spiez und Schultheiße-Suhn!

Lut worden isch frylech vo allem däm nüt. Der Adrian het müessen erzelle vo Dijon, vo Flanderen und Brabant und aller burgundische Herrlechkeit, und di beide Grafe hein ihm ghulfe, daß dem junge Lassarraz, wo bis jitz no nid vo daheime furtcho isch, ds Wasser im Muul zsämegloffen isch.

I der Fyschteri vo der hilbe Meienacht het der Herr alt-Schultheiß überleit, wi-n-er de dem Suhn welli bybringe, was gah söll. Nid z’ruuch, aber doch grad eso, daß er wüssi, woran er syg. Wo-n-er am Morge zur Stubetüren uus chunnt, isch ds erschte, was er ghört, es Göißen und Poldere. So so, hm hm. Das geit aber läbig da äne. In ere wilde Jöikete hei di Jungen enand uf de Wehrgäng umegjagt, Stägli uuf, Stägli ab. Es isch Zyt, daß mer bald ufsitzen und gäge Neueburg zue ryte!

Wo du aber der Ritter a der volle Tagheiteri di Jeanne de Lassarraz gseht und dem Junker z’grächtem i d’Ouge luegt, dänkt er: oha, däwäg gange mer besser nid ga Neueburg! Mir näme der Chehr um e See ume. Villicht erchuehlet er de bis i ds Murtebiet. Di ganzi freiherrlechi Familie het du nes G’ääk agfange, si sölle doch no nes paar Tag blybe. Si hätte zue gärn das Füürli no wyter gseh brönnen und no chly färndrigi Hagschärete dry ta; aber der Herr alt-Schultheiß het dänkt: das fählti sech no, und gseit, es syg ihm gruusam leid, aber übermorn müeß er z’Bärn uf em Rathuus sy, da gäb’s nüt z’brichte, und der Jung müeß mit, z’Oschtere syg er i Rat vo de Zwöihundert gwählt worde. Es syg allerhöchschti Zyt, daß er heichömi.

Wenn er erscht no gseh hätti, was hinder sym Rügge vor sech gangen isch! Währeddäm di beiden alte Herren uf breite Sole zum Burgtor abe gange, chöme di drei Grandson-Töchtere mit dem Brueder vo der Jeanne de Lassarraz und de beide Gräfli in eren äng verschränkte Reie hinder ne här, d’Ouge meh hinden am Chopf als vorne, und singen es Burgunder-Liedli, währed under der Schloßporte ihrere zwöi, d’Lippe fescht ufenand, Himmel, Ärde, Luft und See vergässen und di jungi waadtländischi Savoyardin findt, so Bärenarme heige doch öppis Delizioses.

Der Adrian isch zerscht im Sattel gsi, und di ganzi Gsellschaft mitsamt dem Vatter Heinz het nid gnue chönne luege. Der Herr vo Grandson het dänkt, wenn er e Maler zur Hand hätti, so müeßt ihm dä Junker im Saal oben a d’Wand gmalet sy.

Änet dem Stedtli fragt der Ritter: «Jäni, wi chunnsch du eigetlech zu däm Roß und zu däm ganzen Ufputz? Hesch du no sövel Gäld gha?»

Da wird der Junker rot wi nes Chirsi. «Wenn me halt öppis söll gälte...» fat er a erkläre.

«Das chunnt mer z’Sinn», underbricht ne der Vatter, «aber wo du ds Gäld derzue här gha hesch, nimmt mi wunder.»

«Vom Scharnachthal.»

«Vom Konrad?»

«Wär hätt mer’s sünsch gä?»

Jitz macht’s under ds Vatters Schnouz, wi wenn Grien zwüsche zwee Mahlsteine chäm. Aber er seit nüt. Er rytet vora, der Bart i der Luft. Und der Junker rytet hindedry, trotzdäm si ganz guet Platz hätte näbenenand, und no bis vor ds Stadttor vo Iferte luegt er alli Bott übere gäge di große Böum, wo-n-ihm ds Schloß Grandson verstecke.

Am Abe hei Vatter und Suhn i der Hoschtet vom «Schwarzen Adler» z’Murten ihri styffe Bei under ne währschaft zimmerete Tisch gstreckt. Müed, wi si gsi sy, hei si enand agschwige. Dem Herr alt-Schultheiß het men agseh, daß er öppisem nachesinnet. Ändlech fat er a: «Ja, da sy mer vor drüüne Jahre gsässe, wo mer d’Fryburger gringglet hei. So giftig het mi sünsch i mym Läbe no niemer agluegt wi ds sälbmal di Herre vo Fryburg, wo si gmerkt hei, daß der Prior vo Aigues-Mortes, der päpschtlech Gsandte, üs hilft. Dert äne sy si gsässe, a mene Küppeli. Me hätti se-n-all vier mit eier Wanne chönne decke. Am töubschle worde sy si, wo si hei müesse dem Ringoltinge ds Vermöge vo syr Stieftochter use gä, hehehe. Das han i ne möge gönne. Da hei ne du ihri Öschtrycher vil gnützt, hehe!» So het der Ritter brichtet. Erscht nah-ti-nah fallt ihm uuf, daß der Adrian, der Chopf i den ufgstützte Händ, geng nume sys rote Gsicht im trüebe Spiegel vo der Zinnchanne betrachtet und gar nid lost. Das ergeret ne. Er schwygt, und na mene Chehrli lähnet er sech hinderen und seit: «Ja — i ha dir nämlech e Frou.»

Es paar großi stoberi Ougen antworten ihm. Es isch nid liecht z’errate, was hinder dene vor sech geit; aber der Herr Heinz fragt o gar nid dernah. D’Sach isch ygfädnet und isch guet, und je weniger men eim Zyt git zum Wärweiße, descht ehnder chunnt me mitenand überort. — Di Savoyardin? — Herrjere Gott! Ja, wär het sech i dene Jahre nie verschosse! Das het nüt z’säge. So jungs Bluet chochet gleitig; aber mit nere guete Figur het eine no lang ekei Frou. Me mueß a d’Jahr dänke, wo der Jäs de überen isch. Ne Gräfin vo Neueburg erwütscht me nid zwöimal. Savoyer-Adel? Ja, mynetwäge. Aber jitz isch Burgund Trumpf. Und jitz chunnt’s druuf a, daß einen öppis vorstellt, je länger descht meh. Wenn me gäge di Diesbach, Ringoltinge, Scharnachthal wott ufcho, so cha me nid gnue gueti Relatione ha.

Es isch wahr, si git nid i d’Ouge, di Jacquette, aber i gloube geng, es steckt de no öppis hinder nere.

Das alles het sech der Herr Heinz wohl überleit gha; aber er het’s nid über sy Suhn usgläärt. Brosme für Brosmen isch es cho, wi wenn er dises und das no schier vergäße hätti. Dermit het er der Gwunder vom Adrian gweckt und derzue la merke, daß er Dank erwarti für sy vätterlechi Fürsorg und das geng dütlecher und dütlecher, so daß sech der Suhn hätti müesse schäme, so gar kei Dankbarkeit z’zeige.

Der Junker het nid vil gseit. Zerscht isch der Gwunder groß und breit uf sym Gsicht gläge; aber nah-ti-nah het er amene truurige Schatte Platz gmacht. Öppis ganz Kurioses isch in ihm vorgange. Di Gräfin vo Neueburg — daß si’s offebar mit der Lassarraz a Hübschi nid chönni ufnäh, het er bald errate, sünsch hätti’s der Vatter doch gseit — isch ihm nid gäge d’Waadtländeren ufgstande, aber gäge ds Vreneli. Uf eismal isch das wider läbig worde, und es isch ihm gsi, das müeß er gäge d’Neueburgere verteidige, währed Gandson mit synen Erläbnis nume no wi ne Troum hinder ihm lyt. — Wär nid jitz der Ougeblick, mit der Wahrheit usez’rücken und z’säge, für ihn sygi ds Glück nienen anders z’finden als z’Faltschen obe? Wär’s nid ehrlecher und ritterlecher? Nid z’rede dervo, daß ja ds Vreneli alles Rächt hätti, uf ne z’zelle!

Und de zwüschedüre das «Ehre Vatter und Muetter!» vom Unggle Hans! Und ds Gwüsse! — Er gspürt, jitz mueß es a menen Ort bräche.

Es het e bösi Nacht gä. Der Vatter het ne ghört fägnäschten und byschte, aber nüt derglyche ta. Er het sälber nid vil gschlafen und sech zwäggleit, erscht wenn es absolut sy müessi, well er de mit der Fuuscht uf e Tisch.

Ohni Wort z’verlüüre sy si am Morgen uuf, ohni Wort zur Morgesuppe.

Ändlech, wo du der Jakob isch cho frage, ob er söll sattle, seit der Herr Heinz: «Wei mer übere ga Neueburg? — Du wirsch se doch welle gseh, gäb mer heichöme?»

Der Adrian niffelet a syr Gurtschnallen und luegt in e fyschteren Egge, wi wenn er uf öppis losti. Plötzlech wirft er der Chopf uuf und d’Haar i Äcken und seit: «I Gotts Name, ja.»

Im Abryte luegt er no einisch uf di mächtige Stadtmuure vo Murte zrück und seit für sich: Da inne han i jitz öppis erläbt, i wett’s nid no einisch düremache. Aber ds Gfüehl, uf sy eigete Wille verzichtet z’ha, den Eltere z’lieb, isch ihm wi nen Erlösung vorcho.