Text:Rudolf von Tavel/Ring i der Chetti/Kapitel 4

Im Corps-de-Gardes vom herzogleche Schloß z’Dijon isch der Junker Adrian in ere tiefe Fänschternische gsässen und het dür ds offene Löufterli i große Garten abe gluegt, aber nid, wi albe daheim, mit dem Chini uf den Underarme. Stotzig isch er dagsässe, und syni Ougsstärne sy geng hin und här gange zwüschem Garten und der Türe vom Saal. Emel schon e halbi Stund wartet er da uf e Wink, wo ne zum Dienscht söll rüefe; aber me weiß, daß es dene Herren am Hof nid druuf achunnt, eine la z’warte, bis es ihm schlächt wird vor Hunger, und wenn me nid sy Fründ oder no besser sy Fründin het, wo i der Gäged vo der herzogleche Chuchi guet glitten isch, so lehrt me bald syni Rüppi zelle. — Di Chuchi! Wi ne Chilche gseht si uus. Z’mitts dür e Schlußstei vom achteggige Gwölb gseht me dür nes gwaltigs Chemi i blaue Himmel ufe. Z’ringsetum a de Wänd sy, wi chlyni Sytekapälle, sächs Riesekamin, me chönnt i mene jeden e ganzen Ochs brate. Und z’mitts i där Bratischilche hocket wi ne Götz uf mene höche Thron der Oberchoch. Er chunnt numen abe, für eim, wo nüt da inne z’tüe het, syg er wär er well, mit der Chellen eis über e Schädel z’houe.

Der Adrian het no kei Fründin oder weiß es emel nid. Dä Ougeblick luegt er de Spyri zue, wo vo der Notre-Dame de Dijon här über e Garte wäg schieße, und het Längizyti na daheim. Er weiß nid, warum er jitz grad a di saftige schwarze Chirsi dänkt. O, wenn er jitz grad e Chappe voll hätti! Und vo de Chirsi schieße syni Gedanken über d’Äschi-Höchi. Wi isch doch du undereinisch der Tag da gsi und der Ougeblick, wo me het la sattle, für i ds Burgunderland! Es isch ihm du afange no so rächt gsi. Di Läbtig z’Spiez isch nümme gsi, was albe. Me het ne ghüetet, wi nes Chind am Fürtechbändel, und es het schon e Chlätterer und Waghals wi der Adrian bruucht, für hie und da in ere Nacht, wo sech kei Hund voruse trouet het, mit dem böse Gwüssen im Äcke ga Faltschen use z’schlychen und mit mene no schlächtere der Wäg wider i ds Schloß z’finde. Er het wohl gmerkt, daß es nid guet chunnt, daß es mit menen Unglück chönnti ändige. Das dröit ihm no jitz — villicht, wär weiß, syr Läbtig! Wenn er nume dä Schatte los würd! Es wär alles so schön gsi, der sälb Morge, wo si abgritte sy, i ds Läben use! Der Vatter het zsämethaft mit dem Schultheiß von Erlach z’Dijon sölle ga dürtue, was vom Öschtrycher dert den Eidsgenosse z’leid gwärchet worden isch, und het sech’s öppis la choschte, ne Gattig z’mache, wi-n-es sech für Bärn schickt. D’Lüt sy nid übel zsämegloffen a der Junkeregaß, wo me mit däm Sattelzüüg vüre grückt isch. Der Vatter het gar donnschtigs reschpäktabel usgseh, und daß är, Adrian, sech o het dörfe zeige, hei d’Frouen und Töchtere mit ihrem Gwunder verrate. «Aha», het der alt Ringoltinge gseit, wo o juscht z’Bärn gsi isch, «der Hänsli mueß o mit! Du wirsch dem Herzog söllen eis ga jodle?» Der Schultheiß het gfunde, mit däm Loubfrösch würde mer z’Dijon öppe nid grad Wunder verrichte, und anderi hei’s dem Narr i ds Gsicht yne gseit. Er isch’s ja gwanet. Aber das mueß men ihm la: Für Churzwyl het er underwägs mängisch gsorget, und wenn men albe gägen Abe schier nume no im Sattel bliben isch, wil me nid gwüßt het, uf weli Syten abe trohle, het er bloß bruucht sy Fröschepsalm z’guaaggen oder der Güggerüggü losz’la, so sy Roß und Ryter ume läbig worde. I denen ändlose Jura-Wälder vo der Freigrafschaft het er mit sym Lache d’Wölf verschüücht und d’Wildsöu us ihrne Läger glüpft. Und wahrhaftig, z’Dijon, wo mer vor ds Schloß gritte sy, het er mit däm Lachen alli Türen und Fänschter ufgsprängt. Us jedem Loch het es gwunderigs Gsicht use gluegt, und vili hei müesse mitlache, ob si hei wellen oder nid, bis du der Herr Olivier de la Marche dene beide Bärner-Herre gseit het, das sygi de nid nam Guscht vom Herzog. Es isch liecht gsi z’gloube. Ds erschtmal, wo mer dem Herzog under d’Ouge cho sy, hei mer’s begriffe. Mir hei o uf en erschte Blick begriffe, warum si-n-ihm säge Philippe le bon. Sövel Güeti und Strängi gseht me de nid gschwind i mene Gsicht binenand und inenand inne. Das gschweigget eine. I hätti nie dänkt, daß es mer so ring gieng, ds Chnöi z’mache vor mene Möntsch. Vor däm Herzog chunnt’s eim i ds Gleich, me weiß nid wie. Chuum agno, het er mi mit mene Blick — meh het’s nid bruucht — dem Herr Olivier übergä, und dä het mi grad wyter gschobe. Das isch alles gange wi dür en Anke. Aber du het’s agfange. Di junge Lüt sy gschuelet und trüllet, si ryten und fächten und hei alli d’Nasen i der Luft, daß men a keine zueche chunnt oder me heig schon es paar Plätzen ab. Hätte si nid vo Afang a gmerkt, daß der jung Graf vo Charolais mi wohl ma lyde, i wär gwüß scho nümme da.

Es isch e Türe gange, und der Junker isch ufgsprunge. Aber wider isch es nüt gsi, und syni Gedanke sy ume zrückgfloge zum Tag, wo d’Gsandtschaft, meh als nume zfride mit dem Erfolg, wider abgritten isch. Mit mene Bankett sy si verabschidet worde. Aber statt z’lachen und übermüetigs Züüg z’schwätze, wi albe na mene gueten Ässen im guldige Hof, het der Narr ta, wi wenn’s ne hert achäm, mi hie i der Frömdi z’la. I gseh ne no, wi-n-er sy Bächer i Tisch yne schiebt und seit: «Ja ja, Junker, Dir löschet Eue Durscht de no mit Burgunderbluet, wenn i längschtes zum letschtemal glachet ha.» Und du isch er so kurios blibe, het mi geng wider agluegt und a öppisem gworgget. Wo si ufgsässe sy, het er du wider der Löl gmacht und derglyche ta, er sygi voll, bis alles z’ringsetum glachet het und — bis der Vatter hindere gluegt het. Da isch er zsämegfahren und im Sattel gsässe wi zu mene Turnier, so daß wider alles glachet het. Und du het er mer d’Hand drückt und derby so truurig usgseh — z’grächtem truurig, schier bös, und het mer gseit: «Vergäßet de ds Vreneli nid! Das mögt i de hingäge nid erlyde.» Und wo-n-i druufhi lache, seit er no: «Es isch mer ärnscht, Junker!»

Ja, so het er gseit. Es söll eine druus cho us däm Kärli! I gloub, er weiß mängisch sälber nid rächt, wo’s düre wott mit ihm. — Dänk a ds Vreneli! Was wott er mit däm? Es geit ne doch nüt a!

Der Junker überchunnt undereinisch Glanz i di vertroumeten Ougen und reckt sech, für besser i Garten abe z’gseh. Da chunnt si ume, di Täsche, seit er sech: wenn albe dernah öpper umewäg isch, geit si i d’Chilchen und lat sech es Bättbuech vora trage. Ha’s einisch vo naachem gseh. Wett nume, es wär alls mys, was a Guld und Steinen uf däm Buechdechel isch. Es sött eine meine, was nere d’Chilche wärt sygi! Und handchehrum... Der Junker luegt i Saal zrück, ob ihm nid öppen öpper syni Gedanke vo hinden us em Chopf läsi. Wo sech niene nüt rüehrt, rütscht er uf d’Simse, für se no besser chönne z’gseh. — Schön isch si de hingägen und so... Da schießt es ihm ganz heiß dür alli Glider. Ufe gluegt het si. Gseh het si ne. Und er isch nid hindere gfahre. Wo geit si yne? — Wenn i wüßt, i welem Gang men ere chönnti begägne...

Da chlepft’s uf sym gspannete Hinderten und füüret — anders als vori. Und no röter als vori, anders rot, luegt er ume. Eine vo syne Kamerade? — Ja, ihrere zwee sogar und no der Maître Dufay. Jitz hei si öppis z’lache; aber der Brätsch isch vo menen andere cho. Sy junge Herr steit da, der Graf vo Charolais, i eigeter Pärson und lachet über ds ganze Gsicht. Er het gwüßt, wär dür e Garte geit, und macht Öugli, wi eine, wo öppis gmerkt het. Was wett ihm das säge! So ne Bueb, wi-n-er no isch! Aber äbe, der Bueb vo mene Burgunder-Herzog, vom Grand Duc de l’Occident, isch nid e Bueb wi nen andere. So einen isch, chuum vo der Söuggen ewäg, scho schier e Ma. Ganz öppis anders als Wändelsee-Buebe vo sym Alter. Und weiß scho so vil, so vil, vil meh, als er sötti wüsse. Zum Glück isch nume der Maître Dufay da, wo dem Prinz Musikläzge git, und nid öppe der Hofmeischter sälber oder gar der Chevalier de la Marche, sünsch gieng es Donnerwätter los über so unritterlichi Maniere.

Si chöme vo der Musikstund und hei sech versuumt derby. Der künftig Herzog — oder Chünig — vo Burgund het großi Freud a der Musik. Er lehrt sogar scho Note setze. Mässe wott er einisch schrybe, vowägen er isch de no fromm derzue. — Aber jitz trybt der Herr Dufay wyters. Es chönnti sünsch über ihn härgah. Zum Ryte geit’s. Und si beinle dür ds düschtere Corps-de-gardes dervo, dür ne schwär bschlagni Tür use. Der Junker Adrian geit nid mit apartiger Freud zum Ryte, trotzdäm er daheim no so gärn i Sattel gsässen isch — wägem Herr Konrad vo Scharnachthal. Dä isch jitz Oberstallmeischter gsi am Hof und het guet und schlächt Wätter gmacht. Me het’s nid mit ihm dörfe verchachle. Der Adrian het ja eigetlech e guete Fründ gha an ihm, das wohl; aber grad e chly minder grob hätt er scho dörfe sy gägen ihn. Brüelet het er mit ihm, wi wenn der Wändelsee zwüscheninne läg. Nie het men ihm’s chönne rächt mache. «Me sött dir dyni Spiezer-Scheichen usschryße», het er dem Junker einisch uf der Rytbahn zuebrüelet, «und der se-n-anders astecke.» Nu, es het emel eis Guets gha: Di andere Page hei zwar nid begriffe, warum der Oberstallmeischter so bös isch mit sym junge Landsma, aber si hei dervo profitiert, hei ne ghulfen uslache, ne obenabe traktiert und gmeint, was si sälber syge. Der Graf vo Charolais hingäge het gfunde, dem Adrian gschej Unrächt und het ne grad descht meh gschetzt. Er isch nid hinder em Zuun blibe mit syr Meinung und het dem Junker dermit Hebi gä.

Zwüsche Paris und Compiègne isch der Dauphin Louis mit nere chlyne Cavalcade uf nere Straß ganz langsam dür en Eichwald gritte. Me het wohl oder übel langsam müesse gah. Bis a d’Chnöi hei d’Roß müessen i de Charrglöis stampfe, und d’Chleider vo dene Herre sy bis a d’Achslen ufe versprützt gsi. Da gseht der Prinz e Ritter wyt näbenusse cho z’spränge mit zweene Begleiter. Über Züün und Grebe geit’s, daß d’Mutte flüge. Me gseht, daß si über Fäld ryte, für gleitiger vorwärts z’cho. Me gseht o, daß der eint vo de Begleiter, ganz e junge, sech schier nümme cha im Sattel ha. Der Prinz lat dä Ritter zueche rüefen und fragt ne, wohi daß er so pressieri. Zum Chünig, seit er. D’Roß schnubben und dampfe, der Schuum tropfet i große Flärre z’Bode. Dem Dauphin syni Blicke gangen am Ritter vorby uf sy jüngere Begleiter. Es Bürschtli vo füfzäche-sächzäche Jahre, schön, fyn und guet gwachse, aber nid übermüetig. Der Prinz het es scharfs Oug, er weiß grad, wo eine der Schueh drückt, er erratet, daß das Junkerli am Änd isch vo syne Chrefte. Er cha sech’s dänke, daß dä arm Kärli bluetig düregritten isch und vor Schmärze nümme weiß, wie sy. Er gseht, daß ihm Tränen über d’Backe gloffen und mit dem dräckigen Ermel abgwüscht worde sy. Er gseht und gspürt, wi-n-er sech zsämenimmt, für nüt la z’merke. Wär kennti settigi Gsichter besser als e Fürscht, wo jahruus, jahry nüt als verstellti Gsichter um sech ume het und nume no us mene schwache Bsinnen use weiß, was e ganz offene, harmlose Blick isch! Wär das sygi, fragt er der Ritter, und dä stellt ihm der Jüngling vor. Eine vo Bärn syg’s, und Niklaus vo Diesbach heiß er.

«Was weit Dr mit ihm?»

«I d’Dressur gno, han i ne.»

«So? — Gäbet mir ne! Dä nimen i.»

Der Chlöusi het no neecher zueche müesse. Der Dauphin het ne gschouet und ne gfragt, ob er müed sygi, hungerig, durschtig? Und du het er ne mit der Rytpöitschen a der Nase gchutzelet, wi wenn er wetti luege, öb er sech chönni still ha, und ne hinder sech i d’suite gwise, und der Bärner het sech dert yne gstellt, gottefroh, emel für en Ougeblick anere gruusam ruuche Schuel ertrunne z’sy. Er het nid dänkt, daß er fascht nume no denn söll vo sym neue Herr ewäg cho, wenn dä-n-ihm e Bottschaft a d’Stadt Bärn usz’gä het.

Um Wiehnachten ume mueß es gsi sy. En yschchalte Stärnehimmel het über em Burgunderland zwitzeret. Me het di schwarze Boumgrippele chuum mögen erchenne vor däm fyschtere Nachtsamet. Us em dünne Schneemantel sy Wälder ufgstande, aber wyter ewäg het sech alles i der Fyschteri verlore. Me het o nid lang i d’Wyti gluegt. Di veryscheti Straß het gschine z’brönne. Wi Füürschlangen und Bluetlachen isch es über e Boden ewäg gloffe. E Schwarm vo Pächfackleflamme, vo Gluettupfen und trüebe Latärnen isch vo Champmol här cho gäge ds Stadttor vo Dijon. Schwarzi Gstalte, e länge Zug. Schwygsam wi d’Nacht. Chuum d’Schritte het me ghört. Still da! Uf d’Chnöi! — Der Herzog geit vorby mit sym Hofstaat. Hinder ihm här der jung Graf vo Chabrolais i mene Pelzmantel, Page tragen ihm Latärne vora und luegen ihm uf d’Füeß. Mir kennen eine dervo, dä groß chreftig Bursch dert. Und jitz chunnt’s no wi ne schwarzen Imb us der Schwerzi vo der Nacht, d’Karthäuser mit Brummle. Ihri hölzige Sandale chlefelen uf em Ysch, chlefele vorby und dervo. D’Fackle wärde nah-ti-nah zu füürige Tupfen und Funke. I der Wyti schynt e Muuren uuf, es halbrunds schwarzes Loch drinne. D’Funke wirble dürenandere. D’Mönche chöme wider, schwarz i der Schwerzi. Me ghört numen ihres Chlefelen uf em Ysch, weiß chuum, wo si sy. Nachtvögel flatteren ihrem Näscht zue. Pächgruch strycht dür d’Luft. Es Stadttor und es Chloschtertor süüfzen uuf, und still isch es und fyschter wi im Grab, hie unde. Aber dobe flimmere d’Stärne herrlech und nid z’zelle.

Es isch e Mitternachtsmäß gsi dert usse, i der prächtige Chartreuse vo Champmol, wo d’Herzög vo Burgund ihre letschte Schlaf tüe. A ihrnen Alabaschtergreber isch der Hof ga bätte. Der Junker Adrian het d’Ouge no für lang voll vo däm Cherzeflimmer, vo mächtige Süüle, Bogefänschter, Gwölbrüppi, wo sech i ds Fyschteren use verlüüre, vo Ängelsfäcke, Hälme, Löue, wo’s eim dunkt, me ghör se rurre, vo alabaschtrigen und vo läbige Händ, schön zsämegfaltet wi frommi stotzigi Chilchedechli. Er möchti das alles einisch a der Tagheiteri ga luege. Aber jitz het er der Chopf vo andere Sache voll. Geschter am Morgen isch im Schloßhof e Wage vorgfahre. Es Tapis het me bracht und i Rittersaal ufe gschleipft, öppis, me begryft nid, wi das müglech isch z’mache. Di ganzi Gschicht vom Jason und vo der Medea. Me het’s an ere Wand dargmacht, und du het me’s dörfe ga luege. Der Adrian isch derby gsi, wo der Herr Olivier de la Marche dem junge Graf alles erklärt het, wi d’Medea dem Jason zum guldige Vlies verhulfe heig, wi-n-er se du heig la hocken und en anderi gno, und wi du d’Medea Rach gno heig a deren und ihri eigete Chinder umbracht. Das het dem Junker gä z’dänke. — Jason und Medea! Wyt ewäg. Nid emal wahr, di ganzi Gschicht. Und doch so gruusam wahr, was drinne steckt. Da zeigt men eim, wi’s e Ma nid söll machen und was es cha gä, wenn einen e Frou däwäg im Stich lat. Und im würkleche Läbe wyst men eim de en andere Wäg. Grad ds Gägeteil! Wenn’s halt sy müeß, so müeß es sy, fertig. Und wär seit eim de, daß es sy müeß? Medea seit men und hänkt’s a d’Wand zu jedermanns Warnung. Und wenn si Vreneli heißt, so isch es de halt öppis anders, und me malet’s nid a d’Wand.

Am Namittag sy du di junge Lüt vom Hof alli mit dem Graf vo Charolais zum Herzog botte worde, und dert het ne der Herr Olivier ne großi Lektion gä über Ritterpflichte. Me het’s überhoupt vom Morge bis zum Aben uf ds Brot übercho: wär nid Ritter sygi, zelli nid mit. Hüttzutag zwar wüssi me scho gar nümme, was eigetlech e Ritter sygi, aber juscht drum müesst men alles dra wände, für de junge Lüte wider byz’bringe, was sech ghöri. An allnen Eggen und Börter isch ne vor Ouge gmalet worde: Pro summa fidelitate summus amor et pro summo amore summa fidelitas. Alli Tag isch nen uf irged en Art yblöut worde: Le coeur d’un homme vaut tout l’or d’un pays. Und dem junge Graf het men ygscherft: Prince qui est bien aimé de ses nobles ne peut succomber.

Daß es dem Herzog ärnscht gsi isch mit settiger Lehr, das het me wohl gseh. Er het Sorg gha zu syne Lüte, und si wären unbsinnet für ihn dür ds Füür gange, ganz gwüß.

Aber da sy de wider anderi gsi, wo bizyte hei welle derfür sorge, daß si bim Jungen e Stei im Brätt hei. Die hei uf gschickti Art dem Graf gä z’verstah, der Herzog sygi vil z’guet. Wenn är, der Jung, einisch zur Chünigschrone söll cho, so müeß er di herti Fuuscht lehre mache. Settigs het er de no so gärn ghört. Ds Muul voll gno het er under de junge Lüte, sobald der Papa nid umewäg gsi isch, und gseit, är welli de scho luege, daß Burgund i d’Chünigschrone wachsi. Was nid undere well z’ringsetum, tüej är de undere, är syg ne guet derfür. Und derzue het er di junge Kameraden agluegt, daß si gwüßt hei, uf wele Ton gsunge wird. Der Junker Adrian het mängisch dänkt: U de mir, änet dem Jura? Gseit het er nüt. Einschtwyle het’s gulte, guet stah mit dem Graf. Ganz im versteckte het er öppe dem Ritter Konrad öppis vo dene Sache gseit, und dä het ihm geng der glych Rat gä: «Schwyge, d’Ougen offe ha und frei blybe! Der Chünig vo Frankrych isch de o no da.»

Das het der Junker vo Spiez sech gmerkt. Er isch dem Graf z’Wille gsi, wo-n-er nume chönne het, und das luter und ehrlech. Aber i der Nacht, wo-n-er ihm het müesse d’Latärne vora trage, het’s ne-n-undereinisch glächeret, daß är, der Adrian vo Buebebärg, dem künftige Chünig vo Burgund hei zündti.