Text:Rudolf von Tavel/Gueti Gschpane/Kapitel 7

VII.

Ds morndrisch, wo der Renat mit schwärem Härz wider i ds Chlapperlöubli abe chunnt, mit dem stille Vorsatz, usez’düftele, ob ächt der Junker vo Rörswyl o scho da gsi sygi, findt er di ganzi Familie Sterr vor der Hustüren i der Louben usse. Und ds erschte, was er gseht, isch, daß ds Veronika ds luter Wasser briegget und sy Muetter bi der Hand het, wi wenn es sech a öpperem müeßti ha, für nid umz’falle. D’Muetter het furchtbar stoberi Ouge gmacht, und der Meischter isch chräbsrot gsi vor Töubi. Vor dene drü, mit dem Rügge gäge d’Stäge, sy zwee Manne gstande, der eint e chrummen Alte mit schneewyße Haare, der ander e chreftige Bursch im beschten Alter. Zu däm het der Meischter Sterr juscht gseit: «Han i dr’s nid gseit, du söllisch nid gah, es gäbi für rächtschaffeni Lüt dert nüt z’reichen als verschlagni Chnoche? — Jitz hesch es, was wottsch jitz mache?»

Da het der Renat begriffe, was los isch. Dä jung Ma isch offebar der Chueni Möuk gsi, der Bleigießer, wo dem Meischter Sterr synerzyt furtgloffen isch, für der Zug uf Novara mitz’mache. Als Bättler isch er jitze vor ds Meischters Türe gstande; er het sech vo sym alte Vatter müeße la häre füehre, wil er uf beidnen Ouge blind us em Chrieg umecho isch. «Myn Gott, myn Gott», het er eismal über ds andere gjammeret, «hätte si mi nume dinne la lige, so wär i jitze tod und müeßt niemerem zur Lascht sy!» Und sym Vatter sy i eim yne d’Tränen über d’Backen ab gloffe, wo-n-er gseit het: «Äbe, si hei halt gmeint, si chönnen ihm ds Gsicht rette, wo si dinne furt sy mit ihm, und erscht underwägs isch ihm du ds Liecht z’vollem usgange.» Es het schier gar tönt, wi wenn der Vatter no meinti, er müeßi d’Kameraden etschuldige, wil si der Chueni mit hei bracht heige. Dä arm Tropf isch eso grüslech hülflos und truurig dagstande, daß sogar dem Renat und der Muetter Sterr o no ds Ougewasser cho isch. Der Meischter het sech nid gwüßt z’tüe und z’hälfe, und men isch nid rächt drübercho, ob ne ds Erbarmen oder d’Töubi meh zwägnähme.

Me het du dene beiden Unglückleche z’ässen und z’trinke gä und se mit dem Bscheid hei gschickt, me welli de mit dem Bättelvogt reden und luege, was für se z’mache sygi. Nid nume d’Lüt im Huus vom Meischter Sterr hei Härzweh übercho ob dene zwee; wo das alte schittere Mandli sy blinde Suhn d’Stadt uuf gfüehrt het, sy d’Lüt uf der Gaß blybe stah und hei ne lang nachegluegt. Di einte het’s dunkt, si müeße für se ga nes Paternoschter bätte, di andere hei d’Fuuscht gmacht und ds Chriegsglöuf verfluechet.

I der Wärchstatt innen isch dem Renat vor allem ufgfalle, daß sy Schybe no da ghanget isch. Das het ihm du ds Rächt gä, z’frage, öb der Junker no nid da gsi sygi. «He wohl», het der Meischter, geng no rumpelsurrig, gseit.

«Was het er derzue gseit?» fahrt der Renat furt und dütet uf d’Schybe.

«Aha, ja richtig! Er het nöuen öppis gha us-z’setze dranne. Da oben i däm Zwickel möcht er d’Bluemen anders ybouet ha.»

Der Meischter het gmerkt, daß das der Renat giechtig i d’Nase sticht und seit ihm du zum Troscht: «Das pressiert jitz nüt; villicht bsinnt er sech de no anders. Me mueß sech über so öppis nid ergere.» E settige Rat isch alben o gschwinder gä als agno, und dem Renat sy Luun isch um nüt besser worde, wo-n-ihm du nachhär hinder em Rügge vom Meischter eine vo de Gselle seit: «Weisch, däm Junker isch es nienehalb so ärnscht mit däm Ändere. Dä lat halt di Schybe hie hange, bis daß er de d’Meischterstochter grad derzue cha ha. Bis dahi mueß si-n-ihm ds Äxgüsi sy, für i ds Huus z’cho.»

Di Gselle hei überhoupt d’Ougen offe gha. Vo der Muetter Sterr hei si underenand meh als einisch gseit: «Di Alti het der Chopf uuf wi ne Hund im Rogge», und wär d’Meischtersfrou öppen i der Stadt atroffe het, het gfunde, uf ihrem Gsicht standi gschribe: i weiß öppis. Und wenn si scho nid würklech gwüßt het, was si gärn hätti welle wüsse, so het si doch kei Ougeblick dranne zwyflet, daß es de no chömi.

Das het aber dem Renatus no nid heiß gmacht. Wenn im Louf vom Wymonet scho ab und zue es paar Bluemen oder e Chorb voll schöni Öpfel vo Rörswyl i ds Chlapperlöubli cho sy, so isch das gwöhnlech i d’Chuchi gwanderet, ohni daß der Renat öppis dervo gmerkt het. Und über ds Veronika het er nöuen o nüt gha z’chlage. I den allererschte Tage nach em Heicho vom Chriegsvolk isch es wohl mängisch e chly verläge gsi, wenn öppe der Renat fründlecher mit ihm ta het als absolut nötig. Aber wi stränger es gäge Winter zue gangen isch, wo d’Lüt us em Land sech meh und meh under d’Raafe gla hei und die i der Stadt inne neecher zsämegrückt sy, descht heimeliger und natürlecher isch der Verchehr im Huus am Chlapperlöubli worde. So het’s emel der Renat dunkt, und scho het er im stille dänkt, der Junker Chlous sygi o nid anders als anderi vo syr Währig und heigi villicht scho wider en anderi «heiligi Anna» am Bändel. Und im Vertrouen uf sys guete Glück het der Urghend sech vo Wuche zu Wuche neecher a d’Meischterstochter zueche gla, und wenn si-n-ihm scho chly usgwichen isch, so het ihm das nume gfalle. Si isch ihm derdür nume geng lieber worde, und wi meh daß si zrück gha het, descht meh het er an ere-n-ufe gluegt.

Ganz anders aber isch ds Veronika syr Muetter vorcho. Die het d’Ougen offe gha, wi se-n-äbe numen e Muetter cha offe ha gägen ihri Chinder. Jede fründleche Grueß, jedi artigi Antwort, wo ds Veronika dem Renatus gönnt het, isch bi der Muetter übel agange. Und so isch der Himmel über em Veronika grauer und grauer worde, und z’letscht het es der Humor völlig verlore. Wenn’s grad niemer gseh het, so het es mängisch sech la gah und syne Träne freie Louf gla. Natürlech isch das der Muetter uf d’Längi nid versteckt blibe. Si het nid vil derglyche ta, aber im stille het si sech vorgno, si welli däm Züüg es Änd mache, und bi ihrem Ma um d’Stude gschlage, ob er eigetlech dä jung Maler eso nötig heigi.

«Ach!» het der Meischter gseit, «i ließ ne jitze nid gärn loufe: er het allergattig Arbeit underhänds, und z’chlage han i eigetlech nüt über ihn.»

D’Frou Sterr het gwüßt, daß ihre Ma ds Chääre nid ma verlyde. Drum het si wider es paar Tag la verstryche, bevor si-n-ihm gseit het, si heig gäge Renat wyters o nüt z’chlage, aber dem Meitschi z’lieb sötti me doch luege sech anders yz’richte. Der Meischter het underdessen o über di Sach nachedänkt und gfunde, es wär ihm jitz gar nid aständig, der Urghend vo den agfangnen Arbeiten ewäg z’schicke. «Achch!» het er zu syr Frou gseit. Und d’Frou het gmerkt, daß der Öpfel no nid ryf isch. Si het wider e Wuche la verstryche, und du het si no einisch agsetzt: «Weisch, Mandli, es wär halt doch guet, wenn du der Urghend schicktisch. Ds Veronika weiß sech ja gar nümme z’hälfe.» Aber der Meischter het underdessen um nüt gmurbet gha. «Achchch!» het er gseit und mit de Füeße gscharret. D’Frou Sterr het der Rückzug aträtten und der Meischter syne Gedanken überla. Si hätti no mängisch di glychi Antwort übercho, vo wäge wi meh der Meischter über e Renatus Urghend nachedänkt het, wi meh het er ne greut. Er het ganz guet gmerkt gha, daß er a ihm e Ghülfe gfunde het, wi nid liecht e gschickteren und gäbigeren ihm hätti chönnen i d’Finger loufe. Und z’letscht und am Änd gäbte ds Meitschi und der Urghend no gueti Gschpane, und de chönnt ihm ne de o niemer meh abdinge.

Also uf däm Wäg, das het d’Frou Sterr gseh, isch nüt gsi z’mache. Und so het si sech etschlosse, sälber yz’gryffe. Het me ds Veronika nid chönne derzue bringe, dem Renat dütlech gnue der Rügge z’chehre, so isch es villicht ehnder müglech gsi, dem Renat sälber uf irged en Art ds Meitschi z’verleide. Und wo d’Meischtersfrou dadrüber nachedänkt het, isch nere-n-öppis ygfalle, wo si dermit zwo Fliege mit eim Tätsch chönnti bodige. Di einti Fliegen isch natürlech der Renat gsi, di anderi d’Tante Wyngarte. Dere het müeße beizt sy, daß es dem Herr von Römerstall heiligen Ärnscht sygi mit dem Veronika.

Di gueti Glägeheit het sech botte, wo änds Wintermonet e schöne Has vo Rörswyl im Chlapperlöubli aglanget isch. Da het du d’Frou Sterr es guets z’Nachtässe zwäggmacht und ihri beide Fliege derzue yglade. D’Tante Wyngarten isch mit nere risehafte zwöihöckerige Huben oben am Tisch gsässen und het e gwüssi Fyrlechkeit über ds Nachtmähli bracht. Aber fascht no fyrlecher und stiller isch si worde, wo d’Muetter Sterr mit unnötiger Umständlechkeit brichtet het, wo dä Has früecher umegsprunge sygi und wi vil gueti und schöni Sache sünsch no vo Rörswyl der Wäg i ds Chlapperlöubli gfunde heige. Di strängi Tante het eigetlech vorgha, der Frou Sterr d’Lätzge z’machen und se no einisch z’warne vor em Liechtsinn vo de Junker. Aber nah-ti-nah het es se dunkt, es müeßi doch ärnscht gmeint sy mit der Galanterie vom Herr von Römerstall, und so het si ihri Warnungen einschtwyle für sich bhalte.

Der Renatus, wo i dene Tage geng no rächt sigesgwüß gsi isch, het dänkt, är heigi villicht vo dene guete Sache vom Herr von Römerstall nid am wenigschte verdienet und het der Meischtersfrou z’trotz ghörig yghoue. Ja es isch ne-n-im stille scho chly Übermuet acho, wenn er sech usdänkt het, wi-n-er de einisch dem Junker vo Rörswyl wärdi chönne di längi Nase mache. Aber plötzlech het ne ds Hasebratis im Hals afa wörgge, wo d’Frou Sterr du ihre große Trumpf usgspilt het. «Zeig jitze», seit si über e Tisch zum Veronika, «was du Schöns übercho hesch!» Und dem Renat vor der Nase düre fahrt si gäge d’Tante Wyngarte furt: «Er het ihm öppis gar Prächtigs vo Mailand hei gchramet.»

Ds Veronika isch rot worde wi nes Chirsi und het z’erscht probiert, e chly abz’wehre. Aber d’Muetter het ihm nüt gschänkt, und wenn es mit sym Chram nid sälber vüregrückt wäri, so hätt si ja doch nacheghulfe. Widerwillig het es syni Finger i d’Halsrüsche gsteckt und e schöni guldigi Chetti mit große Pärlen und mene Chrüz vo gschliffene Steine vüre zoge. Es het ein dunkt, d’Hube vo der Tante Wyngarte bläji sech vor Verwunderung no wyter uuf, so erstuunet het si dry gluegt. Und gäb si nume Zyt gfunde het, z’säge: «Ja, wenn dä so dry fahrt, so glouben i de sälber o...», het d’Muetter fürgfahre: «Ja, und de isch es de no gwycht vom Kardinal vo Sitte sälber!» — «Aber nei», het d’Tante Wyngarte gseit, «du bisch aber es Glückstüpfi! Jitz chan es dr de nümme fähle. Aber treisch du das jitze geng uf em Lyb?» — «Das isch halt wäge de Pärle», brichtet d’Frou Sterr yfrig wyter, «der Junker het äbe gseit, me müeßi di Pärlen uf der läbige Hut trage, daß si ihre Glanz bhalte.»

Mit Müej und Not het der Renat es Komplimäntli vüregworgget. Aber schier gar het er sech nid mögen ebha d’Füüscht z’balle, wo-n-er het müeße zueluege, wi dem Junker sys Amulett wider under der Rüsche vom Veronika verschwunden isch. Ds Veronika sälber het ihm am Gsicht abgläse, wi-n-es ne möge het und het vo denn ewäg jedi chlynschti Glägeheit profitiert, für zur Stuben uus z’chönne. Und wo si sech ändlech guet Nacht gseit hei, het es der Renat gar nid dörfen aluege.

Dem Renatus isch es uf das Erläbnis abe wohl z’Muet gsi, wi wenn men ihm es Tütschi a Chopf gworfe hätti; wenn aber d’Frou Sterr sech ybildet het, es syg nere grate, ne-n-abspänschtig z’mache, so het si sech uf Liebesgschichte gruusam schlächt verstande. Der Fade, wo di beide junge Lütli under sich verbunde het, isch no nid völlig verrisse gsi, und wil der Renat ds Gfüehl gha het, der Widerstand chömi vil meh vo der Muetter als vom Veronika, so het er ghoffet, ds Veronika heig’s grad descht meh mit ihm, und het dä Fade nah-ti-nah wider zu mene dicke Seili probiert az’dräje.

Ds Veronika sälber het zu dene Töchtere ghört, wo z’Bärn nid grad dick gsäjt, aber doch hie und da no az’träffe sy: si trybe’s mit mene junge Ma wi mit mene Lade, wo über ne Bach gleit isch und wo me druff gumpet und hopset und dänkt, er heig’s scho no. A ds Chrachen und i-Bach-plötsche dänke si erscht, wenn si de drinne sy. Natürlech probiert me das nume mit de weniger guete Partie, di bessere möge’s weniger lang verlyde, und ds Päch isch o größer, wenn si löj la gah. So lang aber es Meitschi ds Gfüehl het, der Lade trag ihns no, so dunkt’s ihns no ganz apartig luschtig, druff umez’jöike. Ds Veronika het wohl gwüßt, daß der Renatus, wo nid vil anders gha het als sy guete Chopf und gschickti Finger, sech ne Geduldsprob het müeße la gfalle. Und daß er so gschwind nid wärdi lugg la, het der Renat scho lang verrate.

E guete Fründ het dem Renat, wo-n-er ihm sys Leid gchlagt het, erscht no gseit: «Du bisch e Dumme! Merksch nid, daß der Alt nume vo dir profitiert und daß du der Loufpaß z’erwarte hesch, sobald du dys Rächt begährsch? Wenn öppis mit dir wär, so hättisch ihm scho lang der Bündtel vor d’Füeß gworfe.» Der Renat het das nid welle zuegä. Er het bis jitze bei Grund gha dranne z’zwyfle, daß ihm der Meischter Sterr e guete Fründ sygi. Aber wenn me settigs z’ghören überchunnt, so blybt gwöhnlech öppis dervo bhange, öb me wott oder nid. Und so isch der Renat vo denn ewäg doch nümme mit dem ganz glyche Vertrouen i d’Wärchstatt zum Meischter Sterr gange. Er het jitz zu den Unzufridene ghört, und dere het es zu sälber Zyt z’Bärn e große Huuffe gä. D’Niderlag vo Marignano, und was drum und dra ghanget isch, het’s mit sech bracht, daß men i de meischte Hüser ds Glöuf i di frömde Chriege verwünscht het. Wil es aber a Lüte nid gmanglet het, wo näbem Bluet o Gäld gschmöckt und daheim bi der fridlichen Arbeit gradeinisch Längizyti übercho hei, so hei sech Parteie bildet, und Stadt uuf und Stadt ab isch alles e chly hinderenand gsi. Cheiser, Chünig und Papscht hei weleseh gmacht, für wider Schwyzer Soldate z’übercho. Eine het geng meh versprochen als der ander. D’Inner-Schwyzer hei nid welle la fahre, was men a Land änet de Bärge no gha het, und der Cheiser het ne versproche, si sölle’s bhalte, wenn si-n-ihm gnue Lanzchnächte stelle. D’Bärner hingäge hei de gfunde, si wüßte nid, was me vo där Syte no z’erwarte hätti, nadäm der Herzog vo Mailand uf menen Esel nach Frankrych yne gritte sygi. Me söll jitz einisch bim Fride vo Galera blyben und luege, daß me der Chünig vo Frankrych uf syr Syte heigi. Wi-n-es mit däm Friden aber isch gmeint gsi, das het me bald nam Neujahr, währeddäm juscht di eidgenössische Tagherre z’Bärn gsi sy, mit Hände chönne gryffe.

Da het ei Tag der Heiri Harsädel vor em Huus vom Ratsherr Bütschelbach a der vordere Gaß Holz gspalte. Es isch chalt gsi und d’Gasse voll Schnee, und wär vorusse nüt z’tüe gha het, isch i der Näächi vom Ofe blibe. Um so besser het me jede Lärme möge ghöre, und drum het der Heiri trotz dem Chlefele vo syne Schyter vo wytem scho öppis ghört wi Trumpetestöß. Er het sy Achs abgleit und isch uf d’Gaß use ga luege, was derhär chömi. Öppis tuusigs isch da gangen obehär dem Zytglogge. Es sy Lüt d’Stadt ab cho und allne voruus der Joscht Lägeli. Im Vorbygah het er dem Heiri zuegrüeft: «’s git Gäld, ’s git Gäld, Heiri!» Der Harsädel het dänkt, das sygi e Gspaß wi nen andere; aber für emel ja nüt z’versuume, isch er doch däm Gstürm etgäge gloffe. Es sy Rüter cho mit Trumpete, Lanzchnächten und e Zylete Wäge. Und z’voruus und z’beidne Syte sy e Huuffe gwunderigi Lüt gloffe, die hei underenand dischputiert und d’Händ verworfen und linggs und rächts i d’Louben yne brüelet: «Gäld, Gäld, ’s git Gäld!» Under allne Loubeböge hei d’Lüt dummi Gsichter gmacht, wil niemer sech derfür het welle ha, er gloubi öppis vo der kuriose Bottschaft und alli doch dänkt hei: jä, eigetlech, wenn doch öppis dranne wär! Uf jedes Tätterätä vo de Trumpete hei sech meh Lüt uf d’Gaß vüre gla, und wo der Zug zu der Chrüzgaß abe cho isch, isch es scho ganz schwarz gsi z’ringsetum. Z’mitts im Gstüchel innen isch der Heiri zwüschem Lägeli und dem Michel Sunnefroh gloffe, und die hein ihm gwüßt z’brichte, das sygi jitze ds Gäld, wo der Chünig vo Frankrych schicki und de erscht no nid di Million, wo-n-er den Eidgenosse versproche heigi, wenn si ihre Bsitz im Mailändische welle la fahre. Z’erscht chömi jitze no der rückständig Sold. Jitz müeß me sech derzue ha.

Underdessen isch di merkwürdigi Bottschaft bis a Stalden abe cho gsi. Und sobald me bi ds Sterrs öppis dervo verno het, het’s gheiße, aha, jitz müeß me ga luege, daß für e Chueni Möuk öppis z’ergattere sygi. Der Renat het sech grad erbotte, ga z’luege, was öppe z’mache sygi, und er het scho d’Türfallen i der Hand gha, so ghört er, wi d’Meischtersfrou zu ihrem Ma seit, es dunk se, es wäri gschyder, sech hinder e Junker vo Rörswyl z’mache, dä chömi besser zueche. Der Renat het sech müeße säge, d’Frou Sterr heigi rächt; aber gworgget het’s ne doch, und er het d’Türe nid grad eso hinder sech zuegmacht, wi wenn men Angscht het, öpper im Schlaf z’störe. Nid minder ungeduldig als alli andere Lüt isch er d’Hormannsgaß uuf grönnt und het der Platz vor em Rathuus gstacket voll Lüt gfunde. Vil Lärme hei si eigetlech nid gmacht. Mit de Händ i de Seck sy si im Schnee umegstampfet, hei enandere gschouet und hie und da öppen e schlächte Witz gmacht und gluegt, was für Ratsherren oben a der Rathuusstäge sy cho abe güggele. Eigetlech isch nüt z’gseh und nüt z’mache gsi; aber um ds Tüüfels Gwalt wär men emel nid hei gange, bevor di eichigi Türe vom Rathuuschäller hinder em letschte Gäldsack isch verriglet gsi. Us eim Egge vom Platz het me vo Zyt zu Zyt es luts Glächter ghört. Dert isch wider einisch der Bylang Chrigel, wo i där Jahreszyt nid vil z’tüe gha het, under ne Kuppele Chriegsmanne grate gsi. «Aha», het er ne gseit, «hütt heit dr schynt’s uuf möge, dir Fuulhünd, ganget, näht eue Sündelohn, so heit dr Rueh!»

«Gäll, gäll», hei si-n-ihm umegä, «we d’ o chönntisch ga d’Chappe häre ha, Milchschelm!»

«I wett mi o gschämt ha, settigs Schandgäld az’näh», fahrt der Bylang furt, «näht ume, näht, dir bheit’s notti nid lang — luegit dert äne, si passen ech scho druuf, d’Gäßlimöntscher!»

Us der Luft griffen isch es nid gsi, was er ne da gseit het. Me het an allnen Eggen und Ände deren ufgstrüblete Wybervölkli gseh, wo sech de junge verwilderete Chriegsmannen a Arm ghänkt hei. Und gäge die hei sech di Bursche weniger gwehrt als gäge Lüt, wo ne hei Gäld etlehnt gha. Da isch mängen im Huuffen umenandere gloffen und het irged eine gsuecht, wo-n-ihm sy ganze Sold scho vor em Abmarsch vo Bärn het verschriben und verpfändet gha. Grad der Lägeli und der Sunnefroh hei sech wi ds bös Gwüsse hinder de Wägen ume gschlichen und i d’Egge drückt, für ihrne Glöubiger us den Ouge z’cho. D’Wirte sy fascht alli uf em Platz gsi, für de bi der Arichti z’vorderscht z’sy, si hei natürlech di meischte Guethabe gha yz’zieh.

Um e Stadthirt umen isch es undereinisch still worde. Grad im rächte Momänt no, für z’verhüete, daß si enanderen i d’Haar fahre, isch e Barfüeßer-Mönch — nid der einzig uf em Rathuusplatz — dert erschinen und het afa dra mahne, daß di beschti Anlag vo däm Gäld i der Chilche sygi. Me söll nid vergäße, daß es eigetlech es Sündegäld sygi, aber der Dräck gang ab, wenn me’s der Chilche stifti. Jitz wär di allerbeschti Glägeheit, für sys ewige Heil z’sorgen und sech e Jahrzyt, e Seelemäß z’erchoufe. So chönni me sogar der Chriegsdienscht no in es Gott gfelligs Wärk verwandle. D’Chilche zu Barfüeßere syg der ganz Tag offe. Wo der ehrwürdig Brueder Barfüeßer sys Gsatz fertig gha het, isch niemer meh um ne-n-ume gstande als Lüt, wo o nid im Troum en Aspruch uf das französische Gäld gha hei. Und nid vil besser wird’s den andere geischtleche Herre gange sy, wo sech um ds Rathuus umetribe hei.

Ändlech, wo me ds Stah scho bald nümme het möge verlyde vor Chelti und Gnietigi, sy du nes paar Ratsherre d’Stägen ab cho und sy i ds Gwölb under der Stäge, wo ds Gäld isch versorget worde. Jitz — jitz, hei du di Ungeduldigste pärsé scho gmeint, gang’s los, jitz müeß me sech derzue ha. Und du het’s vor em Gwölb en unerchannti Stunggete gä vo aller Sorte Lüt. Jede het z’vorderscht welle sy, und di gröbschte hei nid lang gluegt, zwüsche was für Rüppi si ihri Ellböge stecke. Scho het me mitenandere gfluechet und brüelet, sech trappet und gstüpft, da rüeft e Ratsherr obe vo der Stägen abe: «Tüet doch o nid wi di Uvernünftige! Hütt wird ekei Batzen usteilt. Es mueß doch o z’erscht zellt sy, und der gröscht Teil dervo chunnt ja wider furt. Si wei i den andere Ständen ihre Teil o.» Uf das hi het ds Drück nahgla, und d’Begleitmannschaft het d’Lüt emel afange chönne vo der Türe zrück trybe. Bis an es paar bsunders Mißtraoischi, wo sech nid hei la usrede, me heigi das nume gseit, für sech d’Lüt vom Lyb z’ha, het sech vo denn ewägg der Huuffe nah-ti-nah verloffe, und die, wo würklech es Guethaben uf ds französische Gäld gha hei, sy afangen uf Rächnung dervo ga ne Channe helte. Si hei halt dänkt, so heige si emel de sicher einisch öppis dervo gha.

Und wenn es jitze scho uf em Rathuusplatz sälber nümmen usgseh het, wi wenn sech d’Lüt um das Gäld interessierte, so isch derfür daheim i de Hüser, i de Wystuben und i de Chällere d’Verteilung in eren Art verhandlet worde, daß me hätti sölle meine, es chönni niene nüt meh dernäbe gah. Derby sy aber scho Fründschaften uf Läbeszyt i d’Brüch gangen und neui Familiezwischten etstande.

Dem Renatus isch es no so rächt gsi, daß er d’Sach vom Chueni Möuk nid zwüsche de Füüscht und Ellböge vo däm Volk het bruuche ga z’verfächte. Für nüt z’versuume, isch er, sobald d’Ratssitzung uus gsi isch, zum Herr vom Stein gangen und het ihm der Handel vorbracht. Aber dert het er scho bi den erschte Worte müeßen erfahre, daß dä nid zu dene Lüte ghört het, wo wi die vom Chlapperlöubli wäge mene blinde Chriegschnächt Härzweh und Ougewasser überchöme. Es het der Renat dunkt, dä Ma bruuchti eigetlech gar kei Harnisch az’lege für i Chrieg, es syg so wi so alles an ihm wi Erz und Yse. Grad z’allererscht het der Fäldhoupme, wo natürlech druuf gfasset gsi isch, daß me jitz de vo allne Syte sy Fürsprach chömm cho höische, so puckt wi müglech gseit: «Das geit mi nüt a. Die, wo mit Letzine heicho sy, wüsse, was si z’tüe hei, si söllen i ds Elände-Huus a der Brunngaß. Aber i weiß scho, wi si’s hei, lieber tüe si daheim verräblen als im Spittel folge. Si hei’s zum voruus gwüßt, zwunge het me niemer, Chrieg isch Chrieg, und da cha me nid amene jeden aparti ga däsele.» Und wo der Renat no einisch en Alouf nimmt, für e chly ds Erbarme vom Ritter z’wecke, so luegt ne dä vo Chopf bis zu de Füeßen a, wi wenn er ihm wett säge, wär bisch du eigetlech? E settige Stadthöck sött nid welle cho mitrede. Der Renat het dänkt: lue du mi numen a, i bi o ne Möntsch und de no eine vo Bärn! Wo der Fäldhoupme der Trotz i ds Renats Ouge gseht, seit er zue-n-ihm: «Syt Dir e Brueder vo däm Bursch, oder wi chömet Dir derzue, ihm hie z’bescht z’rede?» Der Renat isch bi dene Worte ganz es eigets Gfüehl acho. «Brueder?» het er g’antwortet, «nei, verwandt isch er mer nüt. Aber sys Unglück isch mer z’Härze gange, wi’s öppe jedem Chrischt z’Härze geit.» Da flügt dem Ritter e spöttische Zug über ds Gsicht, er tätschlet dem Renat uf d’Achslen und seit ihm: «Chömet Dir einisch mit i ds Fäld, das git roti Backe — guete Chrischt! Schicket Dir dä Bursch numen i ds Elände-Huus, und läbet wohl!»

Vor der Hustür het der Renat d’Füüscht gmacht und d’Zänd ufenandere drückt, wi wenn er e Schnitt i ds Läbige müeßt verbyße. Bis jitze het er der Herr vom Stein eigetlech nume mit Chünschtlerougen agluegt und en Art stilli Verehrung für dä schön Chriegsma gha. Hütt isch dä Troum verfloge. Er het dütlech afa gspüre, was eine, wo im Fride syr Chunscht, syr Arbeit nahgeit, vor dene gilt, wo ds groß Wort füehren und bi allem oben-ab schöpfe. Und was ne no bsunders möge het, das isch das sicheren und überlägene Wäse vom Fäldhoupme gsi. Er het gseh, daß gäge settigi Lüt nid liecht isch gsi ufz’cho.

Der einzig Troscht, wo der Renat i de nächschte Tage gha het, isch gsi, daß der Junker von Römerstall sech der Sach mit dem Chueni Möuk nüt het wellen anäh. So gärn er sünsch jedi Glägeheit profitiert het, für ds Sterrs öppis z’lieb z’tue, so wyt het ne d’Liebi zum Veronika schynt’s no nid tribe, daß er’s hätti la druuf abcho, sym Herr und Gebieter öppis vorz’bringe, wo dä nid gärn ghört het.

Ds französische Gäld isch du würklech, bald nadäm me’s het ustrumpetet gha, o verteilt worde. Es isch derby sträng na Rächt und Regel zuegange. Es het nid emal es Gchäär gä; aber zfriden isch einewäg niemer gsi. Wo Gäld isch, sy nie alli zfride. Die, wo nüt z’guet gha hei, hei gfunde, di andere hätte’s us Patriotismus nid söllen anäh, und hei ne’s o gseit. Und das hei die, wo ds Gäld im Sack gha hei, grüslech übel gno. Und wil ds Gäld z’sälbisch e rari Sach gsi isch, hei nume wenigi vo dene, wo öppis übercho hei, der Verstand gha, ihri weniger gfellige Nachbare zu mene guete Schluck yz’laden und ne z’säge: «Da, nämet o eis und schwyget!»

Me cha sech dänke, daß trotzdäm am Abe na der Verteilung d’Trinkstube z’Bärn nid läär blibe sy. Nid nume d’Not, sys Gäld so gschwind wi müglech wider los z’sy, het ds Mannevolk i d’Chäller und d’Wirtshüser tribe; me het doch o welle ghöre, was d’Lüt säge, und di eigeti Meinung zum beschte gä. Der Renatus Urghend het am Aben i der Trinkstube vom Bolei Gantner am Zytgloggen es ganzes Trüppeli vo settige binenandere gfunde, wo der hüttig Tag verwünscht hei. Der Herr Manuel isch hinecht o nid uf ds Muul gsässen und het mit sym freie Rede di Mannen agmacht, vo der Läbere wäg usz’packe, was si dänkt hei. Der Ratsherr Bütschelbach het gmeint: «Wenn nume der Tüüfel di Franzose mitsamt ihrem Gäld nähm! Es dunkt ein, d’Seele vo dene Erschlagene vo Marignano und Novara sötte di Chronefrässer mit ihrem Fluech verfolge, daß si niene meh rüejig chönnten ablige.» Und was der Ratsherr gseit het, das isch i hundert Variatione der ganz Abe wider und wider gseit worde.

Der Renatus isch in ere tiefe Fänschternische näben e junge Ma vo geischtlechem Stand cho z’sitze, und di beide sy di ganzi Zyt dert i der Fyschteri gsässen und hei meh glost als gredt. Nüt descht minder hei si gspürt, daß si i öppisem zsämeghören und sech guet würde verstah. Beidi hei ds Härz voll Verdruß und Erger gha, und drum isch, was der eint gseit het, bim anderen in es offes Ohr gfalle. Einisch, wo di Mannen am große Tisch eso rächt gjammeret hei, wi rar doch o d’Lüt sogar i de höchere Stände syge, wo dem frömde Gäld möge widerstah, da seit dä jung geischtlech Herr — und derby hei syni Ouge heiterer glänzt als d’Buzeschybli im Lampeschyn — zum Renat: «Wi wett das o besser wärde, wenn d’Chilche nüt meh nutz isch und di Geischtleche sälber mit dem schlächte Byspil vora gange?» Und wo der Renat i der gröschte Verwunderung uf sy Nachbar luegt und sech fragt, öb er eigetlech troumet heigi, seit der Herr Berchtold Haller — so het nämlech dä jung Ma gheiße, er isch z’sälbisch Ghülfe vom Lütprieschter Wyttebach gsi — mit trotziger Stimm und ohni im gringschte sech drum z’kümmere, wär’s ghöri: «Ja, so isch es. Dert sött afangen es Wätter dry fahre, dert mueß es Luft gä. So lang me de Lüte ds Evangelium versteckt und verhet, chan es eifach nid tage. Und wi meh daß me ne’s verhet, wi meh geit es bärgab mit dem Prieschtertum.» Der Renatus het no geng synen Ohre nid rächt trouet; aber di verwägene Wort vom Herr Haller hei ne-n-afa azieh, und er het dänkt, mit däm möcht er gärn einisch z’grächtem rede. Am Änd sygi das no kei Sünd, wenn me sech vo öpperem, wo so rächt a der Arichti sitzi, ds Wäse vom neue Gloube löj la erlütere. Und wo-n-er gar du no gseh het, daß der Herr Manuel mit dem Herr Haller ganz glycher Meinung isch; so het er’s druuf agleit, sobald wi müglech meh von ihm z’ghöre. Wo der Herr Haller ufgstanden isch, het er ne-n-am Ermel zupft und gfragt, öb er nid es paar Schritt mit ihm gah dörfti. «He warum nid?» antwortet der Herr Haller. Und wo-n-er underwägs merkt, daß er e Ma näbe sech het, wo offebar vo allem gnue und der Verleider gha het und also gärn sys Härz öppis Neuem uftue würdi, het er ne gheiße zue-n-ihm yne cho, si welle grad no chly mitenandere brichten über di Sach. Er het ne-n-a der Herregaß in e fyschteri Stuben ufe gfüehrt, und wil juscht grad e mondheiteri Nacht gsi isch, so hei si nid emal Liecht gmacht. Si sy näbenenand uf e warmen Ofetritt gsässe, und dert het du der Herr Haller losgleit: «Me cha ds Evangelium ufschla, wo me wott, so gseht me, wi mer chrumm drinne sy. Het nid scho der Ängel uf em Fäld de Hirte gseit: Siehe, ich verkündige euch große Freude, die allem Volk widerfahren wird! — Allem Volk! Begryffet Dr? ’s wird also wohl nid so gmeint gsi sy, daß de-n-es paar Prieschter d’Bottschaft für sich bhalten und nume das wytergäbe, was ne passet. Alli sölle’s übercho, ds Wort, und da wei mer is derhinder machen und nid nahgä!» So het er agfangen und eis us em anderen use gspunne, und der Renat isch nid schläferig worde drob. Si hei chuum gmerkt, daß es di erschti Tagheiteri und nümme der Mondschyn gsi isch, wo sech d’Bleifassunge vo de runde Fänschterschybli dervor abzeichnet hei. Isch es im Afang vo däm nächtleche Gspräch dem Renatus ehnder no chly gspässig vorcho, daß er sech uf settigi Sache söll yla, so isch er nah-ti-nah rüejiger worde, wo-n-ihm sy neue Fründ ufzellt het, wär alles vo de geischtleche Herre z’Bärn im stille sech dem neue Gloube zuechehri. Är sälber sygi am meischte vom Dokter Wyttebach derzue agmacht worde.

Wo sech du d’Buzeschybli geng rosiger hei afa färben und men ändlech dür nes offes Fänschterli in e wundervolle Wintermorgen use gluegt het und d’Sunne groß und prächtig über ds Fyschteraarhorn use cho isch, da isch es dem Renatus Urghend gsi, wi wenn o i sym Härz e neui herrlechi Sunnen ufgange wäri, es Liecht, wo alles anderen überstrahlet het. Di zwee hei ne Fründschaft gschlosse, wo beidi glücklech gmacht het. Wo der Renatus sech verabschidet het, het ihm der Herr Haller es Büechli gschänkt, damit er sälber der Wäg wyter chönni sueche. Es isch es dütsches Evangelium gsi. Der Renatus het gspürt, daß er öppis ganz bsunders Wärtvolls i der Hand het, und ohni en Ougeblick umz’luege, isch er dermit hei gloffen und het sech so dry yne gläse, daß es ne dunkt het, er chönni nümme höre.