Quälltext vu Lothringisch (Rheinfränkisch) aaluege

{{DISPLAYTITLE:Lothringisch (Rhiifränkisch)}}
{{Dieser Artikel|handelt vum '''rhiifränkische''' Dialäkt vu Lothringe. Für witeri Dialäkt mit em Namme „Lothringisch“ lüeg d'[[Lothringisch|Begriffschlärig]].}}
{{Infobox Sprache
|Sprache=Lothringisch
|IPA=
|Länder={{FRA}}
|Sprecher=
|Klassifikation=
* [[Indogermanische Sprachen|indogermanisch]]
** [[Germanische Sprachen|germanisch]]
*** [[Westgermanische Sprachen|westgermanisch]]
**** [[Westmitteldeutsch|Westmitteldütsch]]
***** [[Rheinfränkisch|Rhiifränkisch]]
|KSprache=Lothringisch
|Unterteilige=
|Schrift=[[Lateinisches Alphabet|Latiinischs Alphabet]]
|Amtssprache=—
|Minderheitssprache=[[Lothringen|Lothringe]] ({{FRA}}, Regionalsproch)
|ISO1=—
|ISO2=—
|ISO3=—
|SIL=—
|Karte= [[Datei:Dialectes de Moselle.svg|center|thumb|300px|Rhiifränkisch un anderi dütschi Dialäkt z Lothringe]]
}}

S '''Lothringisch''' isch e [[Deutsche Sprache|dütsche]] Dialäkt z [[Lothringen|Lothringe]], [[Frankreich|Frankriich]]. Es ghört zum [[Rheinfränkisch|Rhiifränkische]] un wird au im [[Lothringisch (Fränkisch)|Lothringer Fränkisch]] züegordnet, au wenn säll kei linguisdische Begriff isch.

== Verbreitig ==
Di gröschte Stedt, wu s Lothringisch iiheimisch isch, sin [[Sankt Avold|St. Avold]], [[Karlingen]], [[Spittel (Lothringen)|Spittel]], [[Oberhomburg]], [[Freimingen-Merlenbach]], [[Kleinrosseln]], [[Forbach]], [[Stieringen-Wendel]], [[Püttlingen bei den Seen|Püttlingen]], [[Großblittersdorf]], [[Saargemünd]], [[Saaralben]], [[Rohrbach (Lothringen)|Rohrbach]], [[Bitsch (Lothringen)|Bitsch]], [[Finstingen]], [[Saarburg (Lothringen)|Saarburg]], [[Pfalzburg]] un [[Dagsburg (Lothringen)|Dagsburg]].

Im Oste verlauft d'Sprochgränze de [[Vogesen|Nordvogese]] lang. Uff de andere Site sin s [[Südfränkische Dialekte|Südfränkisch]] un s [[Elsässisch]], wu zum [[Alemannisch]] ghört, z finde. Als Unterscheidigsmerchmol gältet d'Linie zwüsche ''Pund'' un ''Pfund'' ([[Zweite Lautverschiebung|Zweiti Lutverschiebig]]). S Rhiifränkisch im [[Krummes Elsass|Chrumme Elsass]] unterscheidet sich numme liicht vum Lothringisch, sällewääg wird s Lothringisch mänkmol au als Sproch vu Lothringe ''un'' em Chrumme Elsass bezeichnet. Di beide Regione hänn au lang e gmeinsami Gschicht gha.

Im Weste verlauft d'Gränze öbbe im Fluss Nied lang, dört gränzt s Lothringer [[Moselfränkisch]] aa. Säll gränzt sich anhand vu Wörter wie ''dat'' ab, wu im Rhiifränkische ''das'' usgsproche were.

Im Süde gränzt de französisch Dialäkt [[Lothringisch (Romanisch)|Lothringisch]] aa. Im Norde goht s Lothringisch in di andere rhiifränkische Dialäkt übber, es zeichnet sich also nit durch e bsunders linguisdischs Merchmol us, sondern ändet an de boliitische Gränze.

== Phonologii ==
=== Vokäl ===
Im Lothringische were grundeti un uugrundeti Vokäl unterschide; grundeti Vorderzungevokäl gitt's abber im Gegesatz zum Hochdütsche nit (Usnahm: Gränzgebiet zum Elsässisch). Es gitt sechs Vorder-, zwei Zäntral- un fümf Hinterzungevokäl. Abgseh vu de beide Zäntralvokäl chönne si alli churz un lang sii; in de Schrift kännzeichnet mer d'Chürzi vu'me-ne Vokal durch d'Verdopplig vum Konsonant hintedraa.

In de folgende Tabälle wird in eckige Chlammere d'Ussproch noch em phonetische Alphabet widdergee. In Chlammere stoht d'Schriibig noch em GERIPA.

{| class="wikitable"
! align="center" width="25%"| 
! align="center" width="25%"| Vorderzungevokäl 
! align="center" width="25%"| Zäntralvokäl
! align="center "width="25%"| Hinterzungevokäl
|-
| züe
| align="center"|{{IPAlink|i}} {{IPAlink|i|b=ː}} [[media:Close front unrounded vowel.ogg|♫]]  (i) odder (ie)
|  
| align="center"| {{IPAlink|u}} {{IPAlink|u|b=ː}} [[media:Close back rounded vowel.ogg|♫]]   (u)
|-
| fast züe
| align="center"| {{IPAlink|ɪ}} {{IPAlink|ɪ|b=ː}} [[media:Near-close near-front unrounded vowel.ogg|♫]]   (ì) odder (ìe)
| 
| align="center"| {{IPAlink|ʊ}} {{IPAlink|ʊ|b=ː}} [[media:Near-close near-back rounded vowel.ogg|♫]]   (ù)
|-
| halbzüe
| align="center"|{{IPAlink|e}} {{IPAlink|e|b=ː}} [[media:Close-mid front unrounded vowel.ogg|♫]]   (é) ou (ee)
| align="center" rowspan="2"| {{IPAlink|ə}} [[media:Schwa.ogg|♫]]   (e)
| align="center"|{{IPAlink|o}} {{IPAlink|o|b=ː}} [[media: Close-mid back rounded vowel.ogg|♫]]   (o)
|-
| halbuffig
| align="center"| {{IPAlink|ɛ}} {{IPAlink|ɛ|b=ː}} [[media:Open-mid front unrounded vowel.ogg|♫]]   (è) odder (ä)
| align="center"| {{IPAlink|ɔ}} {{IPAlink|ɔ|b=ː}} [[media:Open-mid back rounded vowel.ogg|♫]]   (ò)
|-
| fast uffig
| align="center"| {{IPAlink|æ}} {{IPAlink|æ|b=ː}} [[media:Near-open front unrounded vowel.ogg|♫]]   (æ) 
| align="center"| {{IPAlink|ɐ}} [[media:Near-open central unrounded vowel.ogg|♫]]  (r) odder (er)
| align="center"| 
|-
| uffig
| align="center"| {{IPAlink|a}} {{IPAlink|a|b=ː}} [[media:Open front unrounded vowel.ogg|♫]] (a)
| 
| align="center"| {{IPAlink|ɒ}} {{IPAlink|ɒ|b=ː}} [[media:Open back rounded vowel.ogg|♫]] (à)
|}

=== Diphthong ===
D'Diphthongierig hät s Gebiet verschide starch erfasst: di meiste Diphthong gitt's im Norde, während de Süde numme wenig hät. Diphthong were noch de Ussproch gschribe.

=== Konsonante ===
Bi de Plosiiv wird zwüsche de Fortes [{{IPAlink|b|b=,&nbsp;|k|c=,&nbsp;|t}}], de stimmlose Lenes {{IPA|[b̥, d̥, ɡ̊}} un de Lenes [{{IPAlink|b|b=,&nbsp;|d|c=,&nbsp;|t}}] underschide. An Nasal gitt's [{{IPAlink|m|b=, |n|c=, |ŋ}}]. In de gschribene Sproch unterscheidet mer numme Lenes un Fortes, {{IPAlink|b}} un {{IPA|b̥}} zum Bispil were beidi mit eme ''b'' widdergee.

Di stimmlose Frikatiiv sin [{{IPAlink|f|b=,&nbsp;|s|c=,&nbsp;|ʃ|d=,&nbsp;|ç|e=,&nbsp;|x|f=,&nbsp;|h}}], ihri stimmhafte Entsprächige [{{IPAlink|v|b=,&nbsp;|z|c=,&nbsp;|ʒ|d=,&nbsp;|ʝ|e=,&nbsp;|ɣ}}]. Wu si Entsprächige im Hochdütsche hänn, schribbt mer si gliich (bis uff s [{{IPAlink|s}}], wu mit ''s'' odder ''z'' gschribe wird); s [{{IPAlink|ʒ}}] wird mit ''jh'' widdergee, s [{{IPAlink|ɣ}}] mit eme ''gh''. D'Ussproch vum [{{IPAlink|ç}}] isch nit übberall gliich, in e baar Regione tendiert si zum Lut [{{IPAlink|ʃ}}].

Ußer de Frikatiiv gitt's no d'Vibrante [{{IPAlink|r}}] un [{{IPAlink|ʀ}}] wie au de Lateral [{{IPAlink|l}}].

== Externi Site ==
* [http://www.gaugriis.org/html/site10e.htm Lothringisch zum Aalose]
* [http://woerterbuchnetz.de/LothWB/ Wörterbüech vu de dütsch-lothringische Mundarte]
* [http://www.gaugriis.org/ Site vum Verein Gau un Griis (Bouzonville)]
* [http://www.culture-bilinguisme-lorraine.org Site vum Verein ''Culture et Bilinguisme de Lorraine - Zweisprachig, unsere Zukunft'' mit em Ziil, d'Volchssproch un d'Volchskultur vu Dütschlothringe z pfläge un z fördere un bsunders de Züegang zù de Zweisprochigkeit Französisch/regionali Sproch möglig z mache.]

{{Sprachen in Frankreich}}
{{Übersetzungshinweis|1 = fr|2 = Francique_rhénan_de_Lorraine|3 = franzeesisch|4 = 50089411}}

[[Kategorie:Sproch (Lothringe)]]