Quälltext vu Lothringisch (Fränkisch) aaluege

{{DISPLAYTITLE:Fränkisch z Lothringe}}
{{Dieser Artikel|handelt vu de fränkische Mundarte z Lothringe allgemein. Für di rhiifränkischi Sprochvarietet lüeg [[Lothringisch (Rheinfränkisch)|Lothringisch (Rhiifränkisch)]], witeri Bedütige finde sich uff de '''[[Lothringisch|Begriffschlärigssite]].'''}}
{{Infobox Sprache
|Sprache=Lothringisch
|IPA=
|Länder={{FRA}} (Département [[Moselle]])
|Sprecher=zwüsche 60.000 un 300.000, abber starch ruckläufig
|Klassifikation=
* [[Indogermanische Sprachen|indogermanisch]]
** [[Germanische Sprachen|germanisch]]
*** [[Westgermanische Sprachen|westgermanisch]]
**** [[Westmitteldeutsch|Westmitteldütsch]]
|KSprache=Lothringisch
|Unterteilige=lüeg im Artikel
|Schrift=[[Lateinisches Alphabet|Latiinischi Schrift]]
|Amtssprache={{LUX}} (Luxeburgisch)
|Minderheitssprache={{FRA}} (Regionalsproch)
}}

Z Frankriich bezeichnet mer mit em Wort '''Fränkisch''' (''Lothrénger Platt, Lothrìnger Platt, Lothrénger Deitsch, Lothrìnger Deitsch odder Lothrìnger Ditsch'') e Reihe vu [[Deutsche Sprache|dütsche]] Mundarte, wu in de Region [[Lothringen|Lothringe]] gschwätzt were. Linguisdisch gseh ghöre sälli Dialäktgruppe ammel deilwis in de Definitionsberiich vum Wort:
* [[Lothringisch (Rheinfränkisch)|Lothringer Rhiifränkisch]]
* [[Moselfränkische Dialekte|Moselfränkisch]]
* [[Luxemburgisch|Luxeburgisch]]

De Emile Guelen<ref>Emile Guelen, ''Die deutschlothringischen Mundarten'', Forbach, 1939</ref> hät scho 1939 dräi Dialäktgruppe unterschide, sini Bezeichnige sin ''Westmosellothringisch, Niderlothringisch'' un ''Saarlothringisch'' gsì. Vum Département Moselle hänn 1945 370 vu 763 Gmeinde zum Sprochgebiet zellt.<ref>Maurice Toussaint, ''La frontière linguistique en Lorraine'', Paris, 1955</ref> Mit 357 vu 716 Gmeinde im Johr 1975 isch sälli Zahl proportional gseh meh odder weniger gliich blibe. D'Sprächerzahl hät sich 1962 uff rund 360.000 beloffe (39 % vu de Bevölcherig), bis 1975 isch sälli Zahl uff 440.000 (44 %) gstige. Obwohl säll uff de erscht Blick de Iidruck macht, di lothringische Mundarte hätte sich in dere Zit witerverbreitet, isch ihri Verwändig im Alldag sogar zruckgange; de Aastig vu de Sprächerzahl numme e Ergäbnis vum Bevölcherigswachstum.<ref>Marthe Philipp, ''Atlas linguistique de la lorraine germanophone'', CNRS, 1975</ref>

== Gschicht ==
D'Bezeichnig als fränkische Dialäkt goht uff s Volch vu de [[Franken (Volk)|Franke]] zruck, wu sich zur Zit vu de [[Völkerwanderung|Völcherwanderig]], ab em 3. Johrhundert n. Chr., z Lothringe nidergloo hät. Es abber scho vor ihrer Aasidlig e Germanisierig stattgfunde ha, wu sich in Form vu'me-ne germanische bis keltische Substrat bemerchbar gmacht hät. Als Sprochgränze zwüsche germanische un romanische Sproche hät sich e Linie verfestigt, wu quär durch s hüttig Département Moselle vu Nordweste noch Südoste verloffe-n-isch.<ref>Paul Lévy, ''L'histoire linguistique d'Alsace et de Lorraine'', Stroßburg, 1929</ref>

Obwohl d'Iiwohner mehreri Mol d'Nationalitet hänn mieße wechsle un immer widder versüecht wore-n-isch, ene ihri germanische Dialäkt uszdriibe, hät si sich bis 1945 güet erhalte un chuum verändert. Noch em [[Zweiter Weltkrieg|Zweite Wältchrieg]] hät mer ihri Usrottig umso verbissener aagsträbbt, wodruffhii ihri Verwändig au datsächlig starch zruckgange-n-isch. Grund vu de schlächte Iistellig gegenübber de lothringische Dialäkt isch ihri Verwandtschaft mit em Dütsche gsì un d'Datsach, dass si bi de Bsetzig vu de Nazi ans Dütsch assimiliert wore-n-isch.

Wie au viili anderi Minderheitesproche gitt's e Reihe vu Verei, wu e vermehrti Witervermittlig vum Fränkische z Lothringe wän erziile. Nännenswärt sin do ''Wei lang naar'' (Wie lang no?), ''Gau un Griis, Bei uns dahäm'' un ''Culture et Bilinguisme de Lorraine - Zweisprachig, unsere Zukunft.''

== Merchmol ==

[[Datei:Dialectes de Moselle.svg|thumb|]]
D'Lothringer Dialäkt hänn viil mitenand gmeinsam un ihri Sprächer verstönn sich meh odder weniger güet. Allerdings isch d'Bezeichnig als Lothringisch in demm Sinn kei sprochwüsseschaftlige Begriff: was z Lothringe gschwätzt wird, ghört alles zum [[Mitteldeutsch|Mitteldütsch]], innerhalb vu säller Dialäktfamilie deilt's sich allerdings uff de [[ripuarisch]], [[Luxemburgisch|luxeburgisch]], [[moselfränkisch]] un [[Rheinfränkisch|rhiifränkisch]] Zwiig uff.

Es handelt sich um e Kontinuum vu Dialäkt, wu d'Underschid vu de geografische Lag abhänge: es gitt nit Dialäktgruppe, wu ere Sprochgränze lang stärcheri Abwiichige vunenand uffwiise; viili Übbergäng dete quär durch eso-n-e Sprochgebiet duure verlaufe. D'Ähnligkeit un di gegesitigi Verständligkeit vu zwei regionale Variante hänge vu denne ihrer Entfärnig ab, de Begriff Lothringisch chunnt also vu bolitische Bezeichnige. S Sprochgebiet umfasst au nit ganz Lothringe, sundern numme de Nordoste vum Département Moselle, un goht in d'Dialäkt vu de Nochberländer übber.

=== Abgränzige ===
* Vum [[Niederdeutsch|Niderdütsch]] (Plattdütsch) unterscheide sich d'Lothringer Dialäkt durch Wörter wie ''machen'' odder ''ich'', wu im Plattdütsche ''maken'' un ''ik'' usgsproche were.
* Vum [[Oberdeutsch|Oberdütsch]] gränze's d'Wörter ''Appel'' un ''Pund'' ab (Oberdütsch: ''Apfel, Pfund'').
* S [[Ripuarisch]] litt uff de andere Site vu de Sprochgränze zwüsche ''Dorf'' (Lothringer Dialäkt) un ''Dorp'' (Ripuarisch).
* Ußerdemm litt s Lothringisch im Gebiet, wu mer ''Fescht, geschter, Schweschter'' un ''Samschdaa'' sait anstell vum mitteldütsche ''Fest, gestern, Schwester, Samstag'' im Norde.

=== Variante ===
S Sprochgebiet wird vu zwei Sprochgränze (Isoglosse) durchschnitte, wu vu Nordoste noch Südweste verlaufe un di dräi Dialäktfamilie vunenand abgränze. Si gönn zruck uff Konsonanteverschiebige, wu s Lothringisch numme deilwis erfasst hän.
* D’''op/of-Linie'' drännt s Luxeburgisch ab, wu s Wort „uff“ als „op“ usspricht un nit als „of“.
* D'Gränze zwüsche ''wat'' un ''was'' verlauft zwüschem Moselfränkische un em Rhiifränkische.

D'[[Diphthong]]ierig (z. B. vu ''i'' zù ''ei'') umfasst nit s ganz Sprochgebiet: zwar isch s Luxeburgisch übberall verschobe, bim Mosel- un Rhiifränkisch gitt's abber no Randgebiet ohni Diphthongierig, au wenn si beidi Familie zum gröschte Deil erfasst hät.

== Offiziälle Status ==
Wie di andere Regionalsproche z Frankriich wird au s Lothringisch nit als Amtssproch aaerkännt. E Variante vum Luxeburgisch isch zwar z Luxeburg eini vu de Amtssproche, de Räst vum Lothringisch wird abber numme als Regionalsproch bezeichnet.

== Füeßnote ==
<references/>

{{Sprachen in Frankreich}}
{{Übersetzungshinweis|1 = fr|2 = Francique_lorrain|3 = franzeesisch|4 = 51056247}}

{{Normdaten}}
[[Kategorie:Sproch (Lothringe)]]