Chlooschter Müerbe

Räschte vo dr romanische Sankt Leodegar-Chile vo Müerbe

S Chlooschter Müerbe isch eis vo de grosse alemannische Chlööschter vom Middelalter gsi. Es lyt im südlechen Elsass i dr Gmeind Müerbe im ene Taal vo de Vogeese.

Gschicht

Dr heilig Pirmin, wo churz vorhär wyter oben am Rhy s Chlooschter Rychenau ufbout het, isch uf Gheiss vom elsässische Graf Eberhard anne 727 is Elsass das nöie Chlooschter cho gründe. Er het em dr latynisch Name Vivarium Peregrinorum gää; das heisst uf Düütsch «Stett für d Pilger». Dr Name glycht däm vom alte Chlooschter Vivarium, wo dr Apt Cassiodor z Süditalie gründet het. Dr Pirmin het im Konvänt d Regle vom heilige Benedikt ygfüert. Dr Schutzpatron vo Müerbe isch dr heilig Leodegar gsi. D Chlooschterchile isch 727 vom Bischof Widegern vo Stroossburg ygweit worde, wil Müerbe i däm sim Bischtum glägen isch.

S Chlooschter het scho dank sim Gründer, em Graf Eberhard, und eme Privileeg vom Stroosburger Bischof e sälpständegi Stellig gha. Es isch niemerem Rächeschaft schuldig gsi ussert em Papscht und em Kaiser – und statt däm sider anne 1680 em französische König, und d Mönch händ törfen iren Apt sälber wääle. Müerbe isch i dr Afangszyt für d Herrscher e wichtigen Oort gsi; so het sech dr Karl dr Grooss anne 782 sälber sümbolisch zu däm sim wältlechen Apt und Schutzherr gmacht. Vil spöter sind d Habsburger dank dr Chlooschtervogtei vo Müerbe zun ere guete Stellig im Elsass und i dr Schwiiz cho.

S Chlooschter het vo vilne Gönner Grundpsitz im Elsass, wyter unden am Rhy bis id Gägend vo Mainz, im Jura, im Schwarzwald und idr Innerschwiiz übercho. Scho ane 774 het’s dr Ort Gawiller übercho. Dört isch im 12. Joorhundert au e grossi Sankt Leodegar-Chile bout worde, und s Chlooschter het s alte Dorf denn zun ere Stadt usbout, wo s regionale Zäntrum vom Gebiet rings um Müerbe gsi isch.

Anne 1178 het Müerbe dr Ort Luzärn am Vierwaldstettersee gründet.

Anne 1548 isch Müerbe e Fürschtaptei worde; im 17. Joorhundert isch die aber denn, wo s Elsass französisch worden isch, em Römische Rych verloore ggange. Anne 1759 het dr Chlooschtervorsteher Kasimir d Aptei zum ene Stift gmacht und uf Gawiller abe verleit. Im Joor 1789 isch d Gschicht vom berüempten alemannische Benediktinerchlooschter z Änd gange, wo d Hüüser vom Chlooschter und au die grossi romaneschi Chile i dr französische Revoluzioon vo Elsässer Puure plünderet und kabut gmacht worde sind. Frankrych het s Stift drufabe ufghobe. Hütt stoot vo dr Chlooschterchile nume no s Kwerschiff mit em Choor.

Kultur und Sproochgschicht

Müerbe isch im Middelalter berüempt gsi als kulturells Zäntrum. Es het i dr Zyt vo de Karolinger e gueti Chlooschterschuel gha, wo dr Apt Simpertus nach der karolingische Chilesünoode z Aache vo ane 789 ygrichtet het. Z Müerbe isch e gueti Schrybstube gsi und e vorbildlechi und rychi Biblioteek, wo denn allerdings i dr spoote Zyt zum gröschte Deil verlore ggangen isch. Wie Sanggalle und d Rychenau het s Chlooschter Müerbe zu de bedüütenden Ort vo dr früechen alemannische Chlooschterkultur ghört. Vo de wärtvolle Dokumänt do drvo, wo scho vo vil Forscher agluegt worde sind, cha me bsunders ufzelle:

• d Müerbener Annale, e Chronik für d Zyt vo 741 bis 1805, hüt z Wolfenbüttel
• dr Abrogans, s eltischte alemannische Wörterbuech, wo hüt z Sanggallen isch
• dr Müerbener Biblioteekskatalog usem nüünte Joorhundert, überliferet in er Kopy vom 15. Joorhundert, wo hüten i der Biblioteek z Kolmer ufbewahrt wird.
• d Murbacher Hümne, die eltischti bekanti althochdütschi Übersetzig vo latynische Chilelieder, ime Buech vo dr Bodleian Library z Oxford
• dr Rodel vo Müline, Codex 803 i dr Burgerbiblioteek Bärn
• d Statuta Murbacensia, es Programm für die karolingischi Chlooschterschuel

Lueg au

• Lischte vo de Äpt vo Müerbe

Literatur

• René Bornert: Abbaye de Saint-Léger de Murbach. In: Les monastères d’Alsace, 2: Abbayes de bénédictins des origines à la RLévolution française. 2009, S. 7_250.
• Philippe Legin: Die Abteikirche von Murbach im Oberelsass. Colmar, Ingersheim 1980.
• Otto Feld: Zur Baugeschichte der Klosterkirche Murbach. In: Zeitschrift für Kunstgeschichte 24, 1961, S. 242–249.
• Wolfgang Milde: Der Bibliothekskatalog des Klosters Murbach aus dem 9. Jahrhundert. Ausgabe und Beziehungen zu Cassidors "Institutiones". In: Beihefte zu Euphorion. Zeitschrift für Literaturgeschichte, 4, 1968.
• Acra Murbacensia. Müerbe 1981 ff.
• Luzerner Verein der Freunde von Murbach. Luzern o.O.
• Bernhard Bischoff: Die südostdeutschen Schreibschulen und Bibliotheken der Karolingerzeit. Leipzig 1940.
• Albert Bruckner: Untersuchungen zur älteren Abtreihe des Reichsklosters Murbach. In: Elsass-Lothringisches Jahrbuch, 16, 1937.
• Walter Lendi: Untersuchungen zur frühalemannischen Annalistik. Die Murbacher Annalen. Mit Edition. Freiburg 1971, S. 146-192.

Weblink

 Commons: Chlooster Müerbe – Sammlig vo Multimediadateie

• Stefan Jäggi: Murbach. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.